Ҳудудларда тадбиркорлар қуёш панелларини ўрнатишга мажбурланмоқда. Вазирлик томошабинми?

Kun.uz'га маълум бўлган ҳолатлар Андижон ва Наманган вилоятларига тааллуқли: қуёш панелларини ўрнатмаган тадбиркорлар электр энергиясидан узиб қўйилмоқда. Энергетика вазирлиги бу ноқонуний деб қуруқ баёнот бериш билан чекланди, лекин ўз тизимига кирувчи ҲЭТКлар тадбиркорларни панел ўрнатмагани учун токдан узаётганига изоҳ бермади.

Бир қатор ҳудудларда тадбиркорлар қуёш панелларини ўрнатишга мажбурланмоқда. Андижон вилоятининг Олтинкўл туманидаги дўконлар, дорихоналар, автомобилларга ёқилғи қуйиш шохобчалари, пишириқ цехлари, ўқув марказлари ва бошқа корхоналар 7 сентябр куни эрталабдан оммавий равишда электр токидан узиб қўйилди. Бу ҳақда Kun.uz'га туманда фаолият юритадиган тадбиркорлар маълум қилди. Туман электр тармоқлари корхонаси тадбиркорлардан қуёш панелларини ўрнатишни талаб қилган.

“Қуёш панелларини ўрнатиб, тузилган шартномаларни бизга олиб келиб кўрсатинглар, шундан кейин ток берамиз”, дейишяпти. Энди эрталабдан бери қурби етган, каттароқ тадбиркорлар қуёш панелларини излашга тушиб кетган. Улар-ку амаллаб ўрнатар, лекин менинг бунга ҳозир қурбим етмайди, менда ортиқча пул йўқ. Майли, бир ой муҳлат беришсин ўрнатишга, амаллармиз. Лекин ҳозир светни ўчириб, ҳозир ўрнатасан дейишлари мантиқсиз. Бизнесни зарарга киритишяпти”, – дейди Kun.uz билан суҳбатлашган тадбиркорлардан бири.

Тадбиркорлар бундай мажбурловлар фақат Олтинкўлда эмас, бошқа туманларда ҳам бўлаётганини айтмоқда. Ижтимоий тармоқларда тарқалган хабарларга кўра, Намангандаги туманларнинг бирида метан-шохобча қуёш панели ўрнатмагани учун газдан узилган, натижада бошқа шохобчада турнақатор навбатлар юзага келган.

Бунга жавобан, Энергетика вазирлиги қуёш панелларини ўрнатишга мажбурлаш ҳолатларини қоралаб чиқди. Вазирлик бундай мажбурлаш қонунчиликка зид эканини эслатган, лекин бунақа ҳолатлар бўлаётганини на тасдиқлаган, на рад этган. Ваҳоланки, тадбиркорларни светдан узиб қўяётган ташкилотлар – ҳудудий электр тармоқлари тўғридан тўғри вазирлик тизимига киради.

Энергетика вазирлигининг қайд этишича, президент қарорлари асосида қуёш панеллари ва қуёш сув коллекторларини ўрнатиш имконияти бор тадбиркорлик субъектлари ва аҳоли хонадонлари учун бундай маҳсулотлар тарғиботини кучайтириш вазифаси қўйилган. Лекин кимнидир қуёш панели ўрнатишга мажбурлаш, ўрнатилмаган тақдирда эса уни тармоқдан узиб қўйиш билан огоҳлантириш масаласи ҳеч бир ҳужжатда йўқ, дейилади баёнотда.

Андижон вилоятидаги тадбиркорларнинг Kun.uz'га маълум қилишича, 7 сентябр куни электр токи ўчирилган бўлса, 9 сентябрда ёқиб берилган.

“Ҳозирча ток беришди, аммо электросетдан тайинли гап чиқмаяпти. Бошқа тадбиркорларга қанчадир муддат беришибди, лекин бизнинг ҳозир имкониятимиз йўқ. Агар қанақадир мажбурият бўлса, қанчадир муддат беришларини сўраймиз. Қуёш панели масаласи бўйича фақат бизнинг туманда эмас, бошқа жойларда ҳам мажбурловлар кузатиляпти.

Шу йилнинг охиригача дейиладими, ёки қандайдир муддат белгиланиб, имтиёз қилиб берилса, имконияти борга ҳам, йўққа ҳам шароит қилиб берилса, биз ҳам қуёш панелларини қўяйлик. Фоизсиз муддатли тўловгами, ёки бошланғич тўловсиз қанчадир муддатгами қилиб беришсин, биз ҳам топган даромадимиздан тўлаб борайлик. Ўзбекистонда ҳамма тадбиркор ҳам яхши даромад топмайди. Озгина даромад қилаётганлар ҳам бор”, – дейди тадбиркор.

Иқтисодчи Отабек Бакиров қуёш панели ўрнатишга мажбурлаш ҳолатларини тўхтатиш учун амалий ҳаракатлар кераклигини айтди. Унинг фикрича, тадбиркорлар мажбурлов ҳолатлари ҳақида хабар бериши учун алоқа боти, ишонч телефони ёки шикоят қолдириладиган онлайн платформа керак ва уни мустақил идорага, масалан, Рақобат қўмитасига топшириш мақсадга мувофиқ.

Бакиров қуёш панелларига мажбурлаш фонида панеллар қимматлашиб кетаётганига ҳам эътибор қаратди. Унинг фикрича, қуёш панеллари бозорида рақобат етарли даражада эмас. Энергетика вазирлиги эса панеллар ва инверторлар импортида монополия йўқ деган мазмунда баёнот бериб, жорий йилнинг 8 ойида Ўзбекистонга 107 та тадбиркорлик субъекти томонидан 1,5 миллиондан зиёд қуёш панеллари олиб кирилганини маълум қилди. Бунга жавобан Отабек Бакиров вазирлик айтаётган юздан ортиқ компаниянинг мутлақ кўпчилиги олиб сотиш учун эмас, ўз эҳтиёжлари учун панел импорт қилганини таъкидлади.

“Гап уларнинг орасида кимларнингдир танасига яқин фақат иккита ташкилот панел ва унинг эҳтиёт қисмларини божсиз олиб кираётганида, имкониятлар нотенглигида. Имтиёз ё ҳаммага бўлиши ёки ҳеч кимга бўлмаслиги зарур”, – дейди иқтисодчи. Бакиров панел ўрнатиш ёки ўрнатмасликни бозорнинг ўзига, тадбиркорларнинг ихтиёрига қўйиб беришга чақирди.

Аввалроқ, давлат раҳбарининг тадбиркорлар билан учрашувидан олдин бизнес вакиллари билан ўтказилган очиқ мулоқотларнинг бирида сўзга чиққан бир тадбиркор, қуёш панелларининг бутловчи қисмларини божсиз олиб кириш иккита корхонага берилганини айтган эди.