Евроиттифоқ Украинани қўллаб-қувватлаш бўйича келиша олмаяпти

Зеленский душанба куни Саудия Арабистонига ташриф буюришини, у ерда бу мамлакатнинг амалдаги ҳукмдори, валиаҳд шаҳзода Муҳаммад ибн Салмон билан учрашиши ҳақида ёзди. «Шундан сўнг менинг жамоам америкалик ҳамкорлар билан ишлаш учун Саудия Арабистонида қолади», – дея қўшимча қилди Зеленский.

Аввалроқ Украина ва АҚШ делегацияларининг Саудия Арабистонидаги учрашуви келаси ҳафта сешанба ёки чоршанба куни бўлиб ўтиши хабар қилинганди.

Бунгача АҚШ президенти Доналд Трампнинг махсус вакили Стив Уиткофф журналистларга Саудия Арабистонида Украина делегацияси билан учрашувга боришни режалаштираётганини тасдиқлаганди.

«Ҳозир биз Ар-Риёдда ёки эҳтимол Жиддада украиналиклар билан учрашувни келишиш бўйича музокаралар олиб бормоқдамиз. Ғоя тинчлик келишуви ва бирламчи ўт очишни тўхтатиш доирасини такомиллаштиришдан иборат», – дея Уиткоффнинг сўзларини келтиради AFP.

Пайшанба куни Fox News телеканали мухбири Америка томонидан бу учрашувда давлат котиби Марко Рубио, миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчи Майк Уолц ва махсус вакил Стив Уиткофф, Украина томонидан эса президент девони раҳбари Андрей Ермак иштирок этишини ёзганди. AFP агентлиги манбаси маълум қилишича, Украина делегацияси таркибига мудофаа вазири Рустем Умеров ҳам кириши мумкин.

Учрашув санаси ҳақида расман маълум қилинмаган, бироқ AFP манбаси у Ар-Риёдда 11 март, сешанба куни ўтказилиши мумкинлигини айтганди (Трампнинг махсус вакили Стив Уиткофф ҳам бу кун ҳақида гапирганди).

Саудия Арабистонидаги музокаралар Оқ уйнинг Овал кабинетида Зеленский ва Трамп ўртасидаги тортишувдан кейин Украина ва АҚШ юқори мартабали амалдорларининг биринчи юзма-юз учрашуви бўлади.

Ўша жанжалдан сўнг Украина фойдали қазилмаларини биргаликда қазиб олиш бўйича шартнома имзоланиши барбод бўлган, АҚШ эса Украинага ҳарбий ёрдам кўрсатиш ва у билан разведка маълумотлари алмашишни тўхтатганди.

«Миннатдорлик туйғуси»

Зеленскийнинг Х тармоғидаги постидан кейин Американинг Украинага нисбатан баёнотлари оҳанги бироз юмшай бошлади, украинлар президенти ўз постида можародан афсусда эканини ва «Трампнинг кучли етакчилиги остида» тинчликка интилишга тайёрлигини айтди. У тўғридан тўғри узр сўрамади.

«Биз президент Трампга айтганимиздек, Украина тез ва ишончли тинчлик учун фақат конструктив тарзда ишламоқда ва ишлашда давом этади», – деди Украина президенти жума куни.

Бу иборани Трамп маъмурияти аъзоларининг Украинадан у ерда «тинчлик» деб аталаётган нарсага содиқлигини намойиш этишни кутаётгани ҳақидаги кўплаб баёнотлари контекстида ҳам ўқиш мумкин.

Жума куни Уиткофф Трампга Зеленскийнинг Конгрессдаги чиқиши чоғида «мактуб» деб атаган мурожаати ёққанини тасдиқлади.

«У Зеленскийнинг хатини ижобий биринчи қадам деб ҳисоблади. У ерда кечирим сўрашди. У ерда Қўшма Штатлар Украина давлати учун жуда кўп иш қилгани ҳақидаги иқрор ва миннатдорлик ҳисси бор эди», – деди Уиткофф шу муносабат билан.

Украина расмийлари АҚШ президентига қандайдир алоҳида хат ёзганини тасдиқламади, амалда Трамп Зеленскийнинг ижтимоий тармоқлардаги постини ўқиб берган.

Брюсселдаги саммит: Орбан Украина бўйича декларацияни имзоламади, аммо мудофаа тўғрисидаги баёнот маъқулланди

Бу орада Брюсселда Европа Иттифоқи етакчиларининг навбатдан ташқари саммити бўлиб ўтди, унинг кун тартибида фақат иккита масала бор эди: Украина ва Европанинг мудофаа қобилияти.

Учрашувдан бироз олдин Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляйен Европани қайта қуроллантириш режасини – ReArm Europe’ни таклиф қилди. У Европа Иттифоқи мамлакатлари мудофаасини мустаҳкамлаш ва Украинани қўллаб-қувватлашни кучайтириш учун 800 миллиард евро жалб қилишни назарда тутади.

Натижада, Европа етакчилари мудофаа харажатларини кескин оширишга қарор қилди ва бунинг учун бюджет тақчиллиги ва қарз миқдорини чекловчи қоидаларни юмшатиш таклифини маъқуллашди. Еврокомиссия бу рақамларда мудофаага инвестицияларни ҳисобга олмасликни таклиф қилди, унинг ҳисоб-китобларига кўра, шу йўл билан 600 миллиард еврогача маблағни бўшатиш мумкин.

Саммит иштирокчилари, шунингдек, Еврокомиссияга аъзо мамлакатларга мудофаа мақсадлари учун умумий қиймати 150 миллиард евро бўлган заёмлар таклифини кўриб чиқишга келишиб олган.

Шу билан бирга, Европа Иттифоқи саммитида Украинани қўллаб-қувватлаш тўғрисидаги декларацияни маъқуллашнинг иложи бўлмади, чунки Венгрия бош вазири, Европа давлатлари раҳбарлари орасида Владимир Путин билан яқин алоқада бўлган ягона сиёсатчи Виктор Орбан бунга қарши чиқди.

Саммит бошланишидан олдин ҳам Орбан Еврокенгаш раиси Антониу Коштага мактуб ёзган ва агар унда Украина тилга олинса, резолюция матнига вето қўйиш билан таҳдид қилганди. Европа Иттифоқи мамлакатларининг бошқа етакчиларидан фарқли ўлароқ, Орбан саммитга асосий кириш жойидан кирмаган ва шу тариқа журналистларнинг саволларидан қочган.

Якунда ҳужжатни Европа Иттифоқининг қолган барча давлатларининг 26 раҳбари қўллаб-қувватлади. Унда, жумладан, Украина ўз тақдири бўйича музокараларда албатта иштирок этиши кераклиги, ҳар қандай сулҳ эса Киев учун хавфсизлик кафолатлари билан узоқ муддатли тинчликка олиб келиши айтилган.

Айнан АҚШ томонидан аниқ хавфсизлик кафолатларисиз вақтинчалик сулҳга рози бўлмаслик Вашингтондаги Зеленский ва Трамп ўртасидаги тортишувга асосий сабаб бўлганди.

Евроиттифоқнинг 26 давлати Украинани молиявий ва ҳарбий қўллаб-қувватлашни давом эттиришга тайёрлигини ҳам билдирди.

«Бугун биз Европа Иттифоқининг муаммога муносиб жавоб бераётганини, мудофаа соҳасидаги Европани барпо этаётганини ва Украина билан елкама-елка турганини намойиш этдик», – деди йиғилиш раиси Антониу Кошта журналистларга.

«Европа бу чақириқни, бу қуролланиш пойгасини қўлга олиши керак. Ва у ғалаба қозониши керак», – деди Полша бош вазири Доналд Туск саммитда. «Умуман олганда, Европа ҳақиқатан ҳам Россия билан ҳар қандай ҳарбий, молиявий, иқтисодий қарама-қаршиликда ғалаба қозонишга қодир – биз шунчаки кучлироқмиз», – деди Туск.

Франция президенти Эммануэл Макрон саммитдан сўнг Европа Иттифоқи Украинага Европа Иттифоқи санкцияларига учраган россияликлардан олинган 33 миллиард доллардан ортиқ ёрдамни беришини айтди. «Украинада нима бўлишидан қатъи назар, биз Европада автоном мудофаа кучларини яратишимиз керак», – дея қўшимча қилди у.

«Кўнгиллилар коалицияси»

Зеленскийнинг Трамп билан муваффақиятсиз учрашувидан кўп ўтмай, Буюк Британия бош вазири Кир Стармер Лондонда Европа етакчилари учрашувини ўтказганди, унда у Франция президенти Эммануэл Макрон билан биргаликда Украинага тинчликпарвар кучларни юбориш учун «кўнгиллилар коалицияси»ни тузиш ниятида эканини айтди.

Жума куни Британия расмийлари журналистларга бундай коалицияда, асосан Европа ва Британия Ҳамдўстлигидаги «20 га яқин давлат» иштирок этишга тайёрлигини маълум қилди. Аммо барча иштирокчилар ҳам ўз ҳарбийларини Украинага жўнатишга тайёр бўлмайди: баъзилари бошқа ёрдам турларини таклиф қилиши мумкин.

Зеленский Европа Иттифоқи саммити олдидан Макрон билан алоҳида гаплашган – хусусан, 11 март куни бўлиб ўтадиган учрашувда «ушбу урушнинг тугаши контекстида ишончли хавфсизликни таъминлаш учун кўпроқ саъй-ҳаракатларни таклиф қилишга тайёр бўлган мамлакатларнинг ҳарбий вакиллари»ни бирлаштирадиган бўлажак учрашув ҳақида.

Брюсселдаги саммит чоғида Зеленский Европа етакчиларига уларни доимий қўллаб-қувватлаб келаётгани учун миннатдорлик билдирди. У бу Россия агрессиясига қарши курашда Украина ёлғиз эмаслигини англатишини таъкидлади.

«Биз ёлғиз эмаслигимиздан жуда миннатдормиз. Ва бу шунчаки сўзлар эмас», – деди Зеленский Еврокомиссия раҳбари ва Еврокенгаш раиси ёнида туриб.

Европа Иттифоқи етакчилари билан учрашувдан сўнг эълон қилган постида Зеленский Европага яна бир бор миннатдорчилик билдирди ва Европа давлатларининг тинчлик жараёни учун муҳимлигини таъкидлади.

«Украина, албатта, тинчлик режалари ва музокаралар жараёнининг барча тафсилотларини бутун Европа билан баҳам кўради. Европанинг [бизга] ёрдам берадиган ҳар бир миллати иштирок этиши керак», – деб ёзди у.

Европа кенгаши раиси Антониу Кошта 26 феврал куни, яъни Оқ уйнинг Овал кабинетида Володимир Зеленский ва Доналд Трамп ўртасидаги тортишув ва ундан кейин АҚШнинг ҳарбий ёрдами тўхтатилишидан олдин Европа Иттифоқи етакчиларининг саммитини чақирди.

Бу АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнснинг Мюнхендаги хавфсизлик бўйича конференциядаги нутқидан кейин қитъанинг мудофаа қобилиятини муҳокама қилишга қаратилган Европа етакчиларининг учинчи учрашуви бўлди. Вэнс ўшанда Европа ўз хавфсизлиги ҳақида ўзи қайғуриши ва АҚШга камроқ ишониши кераклигини айтганди.

Кўп ўтмай, дастлаб Франция президенти Эммануэл Макрон, кейин эса Буюк Британия бош вазири Кир Стармер Европанинг айрим давлатлари етакчиларини тегишли Париж ва Лондонга йиғди.