Жаҳон | 18:56 / 04.07.2025
5616
8 дақиқада ўқилади

«Баъзилар учун геноцид даромадли» — БМТ эксперти бутун дунёни Исроил билан савдони тўхтатишга чақирди

«Сиёсий раҳбарлар Исроилга босим ўтказишдан қочаётган бир пайтда жуда кўп компаниялар ноқонуний босиб олиш ва геноцид иқтисодиётидан фойда кўрмоқда», дейилади БМТ маърузачиси Франческа Албанезе ҳисоботида. Исроилни қўллаётган ўнлаб технологик ва ҳарбий саноат компаниялари янги маҳсулотларини Ғазода синовдан ўтказмоқда. БМТ расмийси ҳар бир давлатни Исроилга тўлиқ қурол эмбаргосини жорий этишга ва иқтисодий алоқаларни узишга чақирди.

Фото: TRT World

БМТнинг Фаластин босиб олинган ҳудуди бўйича махсус маърузачиси Франческа Албанезе 3 июл куни Женевада инсон ҳуқуқлари бўйича кенгашига қилган мурожаатида ўзининг навбатдаги ҳисоботини тақдим этди. Al Jazeera нашрининг ёзишича, ҳисоботда ўнлаб компанияларни Исроилнинг фаластинликларга нисбатан репрессия ва зўравонликларини қўллаб-қувватлаётгани айтилади.

«Босиб олинган Фаластин ҳудудидаги вазият апокалипсис тус олган. Исроил замонавий тарихдаги энг шафқатсиз геноцидлардан бирига жавобгардир», – дейди у.

«Оккупацион иқтисодиётидан – геноцид иқтисодиётига»

Албанезе — дунё бўйлаб ҳуқуқбузарликларни ҳужжатлаштирувчи БМТ томонидан тайинланган ўнлаб мустақил экспертлардан биридир. У кенгашга тақдим қилган «Оккупацион иқтисодиётидан – геноцид иқтисодиётига» деб номланган ҳисоботда Исроилнинг босиб олинган ҳудудларидаги аҳоли пунктларини ва Ғазодаги ҳарбий ҳаракатларини қўллаб-қувватлаган 60 дан ортиқ компания тилга олинган.

Ҳисоботда қурол ишлаб чиқарувчилар, технология гигантлари, йирик машинасозлик фирмалари ва молиявий институтлар Исроилнинг репрессив ҳаракатларида «ҳамкорлик қилганликда» айбланади. Ушбу компаниялар босиб олинган ҳудудлардаги экспансияни таъминлашдан тортиб, фаластинликларни кузатиш ва ўлдиришгача бўлган жараёнларда Исроилга ёрдам бермоқда.

Сиёсий раҳбарлар Ғазодаги қон тўкилишини тўхтатиш учун Исроилга босим ўтказишда ўз масъулиятларидан қочаётган бир пайтда «жуда кўп компаниялар ноқонуний босиб олиш, апартеид ва эндиликда геноцид иқтисодиётидан фойда кўрмоқда» дейилади ҳисоботда. «Ҳар бир давлат ва ҳар бир корпорация бу босиб олиш иқтисодиёти билан алоқани бутунлай узиши ёки ҳеч бўлмаганда уни тўхтатиши бўйича бошланғич жавобгарликка эга», - деди Албанезе.

Унинг сўзларига кўра, Тел-Авив фонд биржаси уруш бошланганидан бери деярли икки баробарга кўтарилган. Бу фаластинликларга етказилган азоб-уқубатлар билан кескин контрастда.

«Охирги 21 ой ичида Исроил геноциди фаластинликлар ҳаёти ва юртини вайрон қилаётган бир пайтда Тел-Авив фонд биржаси 213 фоизга ошиб, бозор даромади 225,7 миллиард АҚШ долларига етди. Фақат ўтган ойнинг ўзида бу рақам 67,8 миллиардни ташкил этди. Бир халқ бойиди, бир халқ йўқ қилинди. Кўриниб турибдики, баъзилар учун геноцид даромадли»,дейди Франческа Албанезе.

Исроил давлатининг «таянчи»

БМТ ҳисоботида ҳарбий-саноат мажмуаси – Исроил давлатининг «иқтисодий умуртқаси» сифатида таърифланган. Унга кўра, Исроилнинг узоқ давом этаётган босиб олиши ва мунтазам ҳарбий кампаниялари илғор ҳарбий технологиялар, жумладан, ҳаво ҳужумига қарши платформалар, дронлар, сунъий интеллектга асосланган нишонга олиш тизимлари ва F-35 қирувчи самолётларини синовдан ўтказиш учун майдон бўлиб хизмат қилган.

Албанезенинг айтишича, қурол компаниялари Исроилга илғор қуроллар етказиб бериб, Ғазога Хирошима қудратининг олти бараварига тенг – 85 минг тонна портловчи модда ташлаш орқали рекорд даражада фойда кўришган.

Вайрон қилинаётган Ғазо / Фото: Anadolu

F-35 дастурини етказишда АҚШда жойлашган Locked Martin етакчилик қилса-да, унинг компонентлари бутун дунёда ишлаб чиқарилади. Улар орасида Италия компанияси Leonardo SpA ҳам бор. Ҳисоботда шунингдек, Исроилнинг Elbit Systems ва IAI компаниялари дрон ишлаб чиқишда тутган ўрни учун тилга олинган.

Шунингдек, Япония компанияси FANUS қурол ишлаб чиқариш линиялари учун робот ускуналар билан таъминлаган. Даниянинг A.P. Moller-Maersk логистика компанияси эса АҚШдан Исроилга доимий ҳарбий юкларни етказиб бергани учун танқид қилинган.

Ҳисоботда шунингдек, технологик компаниялар роли ҳам муҳим экани таъкидланган. Microsoft, Alphabet ва Amazon сингари гигантлар Исроил кенг қамровли кузатув тизимларининг ишлашида муҳим рол ўйнаган.

IBM ҳарбий ва разведка ходимларини тайёрлаш, фаластинликларнинг биометрик маълумотларини сақлайдиган марказий базани бошқариш билан шуғулланган. Palantir Technologies эса уруш бошланганидан бери Исроил армиясига кўпроқ кўмак бера бошлаган.

Йирик техникаларга ихтисослашган Saterpillar (АҚШ), Hyundai (Жанубий Корея) ва Volvo (Швеция) компаниялари фаластинликлар мулкини бузиш билан боғлиқ техникаларни етказиб бергани айтилган.

Яна Booking ва AirBnB каби ижарага бериш платформалари ноқонуний аҳоли пунктларини тарғиб қилгани, Исроил босиб олган ҳудудлардаги меҳмонхоналарни рўйхатга олгани учун танқид остига олинган.

«Мен фош қилаётган нарса — рўйхат эмас, тизимнинг ўзи. Ва бу тизим билан жиддий шуғулланиш керак», деган Албанезе.

Албанезе ҳисоботда номи тилга олинган 48 компаниянинг барчасига расмий хат юборган ва уларга эътирозларга жавоб бериш имкониятини таклиф қилган. Шунга қарамай, фақат 18 таси жавоб берган ва улар орасида «ҳақиқий ва жиддий муносабат билдирганлар сони жуда оз».

Албанезе БМТга аъзо давлатларни тўлиқ қурол эмбаргосини жорий этишга, савдо ва инвестиция битимларини тўхтатишга ҳамда халқаро ҳуқуқ бузилишларида айбдор компанияларни жавобгарликка тортишга чақирди.

«Бу орада корпорациялар нейтраллигини даъво қила олмайди: улар ё мажбурий кўчириш механизмининг бир қисмидир — ёки уни бузишнинг бир қисми бўлиши керак. Фаластин — дунё сиёсий ва ахлоқий инқирозининг ойнаси», - деди Албанезе.

Исроил ҳисоботни «асоссиз» деб ҳисобламоқда

Албанезенинг нутқи Женевадаги делегатлар томонидан олқиш билан қарши олинди. Ирландиянинг БМТдаги элчиси Ноэл Уайт ўз ҳукумати босиб олинган Фаластин ҳудудларидан маҳсулот импортини тақиқловчи қонун устида ишлаётганини маълум қилди.

Reutersʼга кўра, Исроилнинг Женевадаги дипломатик миссияси Албанезенинг чиқишига изоҳ беришдан бош тортган. Аввалроқ Исроил Албанезенинг ҳисоботини «ҳуқуқий асосдан маҳрум, туҳматли ва ваколат доирасининг очиқ-ойдин суиистеъмоли» деб атаган эди.

Вайрон қилинаётган Ғазо / Фото: UN Photo

Al Jazeera'нинг ёзишича, Исроил бундай ҳисоботларга «деярли шаблон» бўйича жавоб беради — асосий эътирозларга эмас, маърузачи шахсига қарши ҳужумлар билан жавоб қайтаради.

Шунингдек, Исроил ва АҚШ бу йил бошида Инсон ҳуқуқлари кенгашини бойкот қилишини билдирган. Исроил ташқи ишлар вазири Гидеон Саар эса бу кенгашни антисемитизмда айблаган.

Исроил Ғазодаги ҳаракатлари геноцид эканини рад этиб келади. Бу бўйича ЖАР Исроилни Геноцид Конвенцияси мажбуриятларини бузганликда айблаб, даъво киритган. Исроилнинг ҳаракатлари Халқаро жиноят суди томонидан текширув остида. Бир нечта геноцид бўйича экспертлар ҳам Исроилни бу жиноятда айбламоқда. Исроил эса 2023 йил 7 октябрдаги Ҳамас ҳужумига жавобан ўзини ҳимоя қилиш ҳуқуқига эгалигини билдирмоқда.

БМТ маълумотларига кўра, 22 ойдан бери давом этаётган урушда Исроил томонидан қарийб 57 минг фаластинлик ўлдирилган, юз минглаб одам бир неча бор кўчишга мажбур бўлган, шаҳар ва қишлоқлар ер билан яксон этилган, шифохоналар ва мактаблар нишонга олинган. Ҳозирда Ғазо секторининг 85 фоизи Исроил ҳарбий назорати остида.

Мавзуга оид

Эълонлар

“Uzbekinvest” суғурта компанияси 2025 йилнинг I ярим йиллиги якунларини эълон қилди

Ҳар якшанба кунлари Тошкентдан Малдивга тўғридан тўғри рейслар

SEVEN DATES PREMIUM: инқилобий Италия соғлиқ учун ичимлиги МДҲ бозорида

Тренддаги гап: “Кореяда $3-5 минг топса бўларкан!?”

MINEX Central Asia 2025 старт олди!

“Uzbekinvest” суғурта компанияси 2025 йилнинг I ярим йиллиги якунларини эълон қилди

Ҳар якшанба кунлари Тошкентдан Малдивга тўғридан тўғри рейслар

SEVEN DATES PREMIUM: инқилобий Италия соғлиқ учун ичимлиги МДҲ бозорида

Тренддаги гап: “Кореяда $3-5 минг топса бўларкан!?”

MINEX Central Asia 2025 старт олди!

“Uzbekinvest” суғурта компанияси 2025 йилнинг I ярим йиллиги якунларини эълон қилди

Ҳар якшанба кунлари Тошкентдан Малдивга тўғридан тўғри рейслар

SEVEN DATES PREMIUM: инқилобий Италия соғлиқ учун ичимлиги МДҲ бозорида

Тренддаги гап: “Кореяда $3-5 минг топса бўларкан!?”

MINEX Central Asia 2025 старт олди!