Энг муҳим иқтисодий ҳамкор: Ўзбекистон учун Хитой қандай аҳамиятга эга?

Хитойнинг молиявий ресурслари ва технологиялари Ўзбекистон учун анча жозибадор. Ўз навбатида, Пекин ҳам Тошкент билан муносабатларга ўз манфаати нуқтайи назаридан қарайди. Томонларни тарихан яқинлаштирувчи темирйўл қурилиши аллақачон бошланган. Kun.uz студиясида сиёсатшунослар Камолиддин Раббимов ва Алауддин Комилов Ўзбекистон етакчисининг Хитойга ташрифи ҳақида сўз юритди.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Камолиддин Раббимов: Дунёнинг энг қудратли ва энг катта иқтисодий салоҳиятга эга давлати АҚШ биз учун географик жиҳатдан сайёранинг нариги томонида жойлашган. Сўнгги 30 йилда эса дунёдаги иккинчи қудратли давлат, харид қобилияти паритетига кўра биринчи ўринда турувчи мамлакат бу – қўшнимиз Хитой Халқ Республикаси. Андижондан Хитой чегарасигача атиги 150 км. Орада фақат Қирғизистон бор, холос.

Ўзбекистон ва Хитой раҳбарлари учрашуви чоғида Ўзбекистон-Қирғизистон-Хитой темирйўли лойиҳаси ҳақида ҳам сўз борди. Раҳбарлар бу лойиҳада реал ишлар бошланганини таъкидладилар. Ушбу темирйўл стратегик аҳамиятга эга. Ўзбекистоннинг тарихий орзуларидан бири – фақат шимолга боғланган темирйўл йўналишига муқобил йўллар қуриш эди. Бу муқобил йўналишлардан бири шарқ йўналиши бўлиб, Фарғона водийси орқали Қирғизистон ва Хитойга чиқишни назарда тутади. Ҳозиргача бу йўналишда темирйўл мавжуд эмас эди, ҳозир эса қурилиши бошланди. Украина-Россия уруши ҳам бу жараёнга бевосита таъсир кўрсатди. Россияга нисбатан санкциялар кучайгач, Хитойга муқобил транспорт йўллари заруратга айланди. Аслида бу лойиҳа 1990-йилларда Ўзбекистон томонидан илгари сурилган, бироқ ўшанда Хитой бу ташаббусга унчалик қизиқмаган эди.

Тарихан дунёдаги энг муҳим савдо йўлларидан бири – Буюк ипак йўли денгиз йўллари ривожлангач ўз аҳамиятини йўқота бошлади. Денгиз йўллари тез, арзон ва хавфсиз бўлгани учун, Буюк ипак йўли аста-секин тўхтаб қолди. Бу эса Марказий Осиё иқтисодий салоҳиятига салбий таъсир кўрсатди. Ҳозир эса дунё ривожи янги босқичга чиқди: денгиз йўллари ҳаддан ташқари тўлиб-тошган. Шунинг учун Хитой ҳам, бошқа давлатлар ҳам қуруқлик орқали барқарор ва арзон темир йўлларга эҳтиёж сезмоқда. Илгари бу техник жиҳатдан қийин эди, бугун эса имконият бор.

Шунингдек, АҚШ-Хитой зиддияти фонида ҳам қуруқлик йўллари муҳим аҳамият касб этмоқда. Бу икки мамлакат ўртасидаги эҳтимолий можаролар айнан денгиз ҳудудларида бўлиши мумкин. Шу сабабли Хитойга тинч ва барқарор қуруқлик йўллари керак бўлади. Ўзбекистон ва Марказий Осиё учун эса шимолга боғлиқликни камайтириш учун шарқий йўналишда Хитойга чиқиш катта аҳамиятга эга.

Совет иттифоқи парчаланганидан сўнг, узоқ йиллар давомида Ўзбекистоннинг асосий савдо-иқтисодий ҳамкори Россия бўлиб келган. Россиянинг улуши 33-35 фоиз атрофида эди. Бироқ сўнгги 5-6 йилда Хитой биринчи рақамли ҳамкорга айланди. Бугунги кунда Хитойнинг Ўзбекистон ташқи савдосидаги улуши 23 фоизни ташкил қилади. Бу жуда катта кўрсаткич.

Алоуддин Комилов: Ўзбекистон ва бошқа Марказий Осиё давлатлари ҳам “Ягона Хитой” сиёсатини тан олади. Бу борада давлат раҳбари ҳам алоҳида таъкидлаб ўтдики, Ўзбекистон ушбу принципга содиқдир.

Сўнгги йилларда Хитой томонидан илгари сурилаётган, АҚШга алтернатив бўлиши мумкин бўлган бир қатор глобал ташаббусларни ҳам кузатмоқдамиз. Бу ташаббуслар янги глобал тартибот шакллантириш, кўп қутбли дунё тузишга хизмат қилади. Жумладан: Глобал хавфсизлик ташаббуси, Глобал тараққиёт ташаббуси, Глобал цивилизациялар иттифоқи ташаббуси. Мазкур ташаббуслар Ўзбекистон томонидан ҳам қўллаб-қувватланаётгани таъкидланди.

Юқорида айтиб ўтилганидек, Хитой Ўзбекистон учун энг муҳим ҳамкорлардан биридир. Бу ҳамкорлик нафақат ташқи сиёсатда, балки ички сиёсат ва миллий тараққиёт стратегияларида ҳам муҳим рол ўйнайди. Ўзбекистон учун транспорт инфратузилмаси, қишлоқ хўжалиги, таълим, инвестиция ва бизнес алоқалари каби йўналишларда Хитойнинг аҳамияти катта. Хитой инвестициялари ва бизнеси Ўзбекистоннинг миллий ривожланиш дастурларида муҳим ўрин тутади.

Суҳбатни батафсил YouTube платформасида томоша қилишингиз мумкин.

НормуҳаммадАли Абдураҳмонов суҳбатлашди.