Санкциялар, ИШИДга қарши коалиция, Исроил билан муносабатлар ва Трампнинг мақтови. Аш-Шаръанинг Оқ уйга ташрифи қандай ўтди?

10 ноябрь куни АҚШ президенти Доналд Трамп Оқ уйда Сурия президенти Аҳмад аш-Шаръани қабул қилди. Бу – Сурия президентларининг Оқ уйга қилган биринчи тарихий ташрифи бўлди.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Аш-Шаръанинг Овал кабинетдаги учрашуви матбуот учун ёпиқ тарзда ўтказилди. Сурия президенти Оқ уйга, одатда хорижий етакчилар фойдаланадиган асосий кириш йўлагидан эмас, ён эшикдан кирди. У икки соатлик музокаралардан сўнг Оқ уйдан чиқиб, ташқарида тўпланган суриялик ватандошлари билан саломлашди.

«Жуда кучли етакчи»

Трамп учрашувдан сўнг Шаръани «жуда кучли етакчи» сифатида таърифлади ва «биз Суриянинг муваффақиятга эришиши учун қўлимиздан келган барча ишни қиламиз,» деди.

«Одамлар айтади, у оғир ўтмишга эга. Биз ҳаммамизда шундай даврлар бўлган. Аммо агар у бундай ўтмишга эга бўлмаганда, бугун бу имконият ҳам бўлмасди. Менга у ёқди. Мен Суриянинг янги президенти билан яхши тил топишдим,» — дея Доналд Трампнинг сўзларини келтирмоқда New York Times.

US President Trump said he has a good relationship with Syrian President Sharaa and is confident in his ability to do the job https://t.co/1x5NOAKV5M pic.twitter.com/Gy6wVQuFgn

— Reuters (@Reuters) November 11, 2025

Шунингдек, Трамп Суриянинг Яқин Шарқдаги қўшнилари билан муносабатларига ҳам тўхталди.

«У – президент Эрдўған билан жуда яхши муносабатда. Эрдўған эса Сурияда содир бўлаётган жараёнларни қўллаб-қувватлайди. Сурия Яқин Шарқнинг катта қисми. Мен сизга айтаман – ҳаммаси жуда яхши ишлаяпти. Биз Исроил билан ҳам Суриянинг бир-бири билан тил топишиши устида ишлаяпмиз ва бу муваффақиятли бўляпти,» — деди АҚШ етакчиси.

Трамп яқин кунларда Сурияга оид эълонлар бўлишини айтди, бироқ тафсилот келтирмади. Шунингдек, Трамп кейинчалик ўзининг ижтимоий тармоғида Суриялик етакчи билан яна учрашиш ва суҳбатлашиш режалаштирилаётганини билдирди.

Аш-Шаръа эса Трамп билан Сурия иқтисодиётига келажакдаги инвестициялар ҳақида гаплашганини айтди:

«Сурия энди хавфсизлик таҳдиди сифатида эмас, балки геосиёсий иттифоқчи сифатида кўрилади. Ва бу АҚШ катта инвестициялар киритиши мумкин бўлган жой, айниқса газ қазиб олиш соҳасида,» – деди у.

Сурия ташқи ишлар вазирлиги баёнотида учрашув «дўстона ва конструктив» деб таърифланди.

Шаръа нималарга эришди?

AP нашрининг ёзишича, Аш-Шаръа учрашувга ўзининг асосий талабларини ҳам олиб келган. У Асад давридаги инсон ҳуқуқлари бузилишлари сабаб жорий этилган санкцияларни бутунлай бекор қилишни истайди. Трамп ҳозирча «Цезар қонуни» бўйича санкцияларни вақтинча тўхтатиб турган, бироқ уларни доимий бекор қилиш учун Конгресс қарори талаб этилади.

Қонунчилар эса, санкциялар бўйича икки вариант муҳокама қилишмоқда: бири санкцияларни ҳеч қандай шартларсиз бекор қилишни таклиф қилади. Иккинчиси эса санкцияларни бекор қилишни олти ойда бир марта қайта кўриб чиқиш шарти билан амалга оширишни истайди.

Аммо ҳуқуқ ҳимоячиларининг фикрича, шартли бекор қилиш ҳар қандай хорижий компанияни Сурияга сармоя киритишдан тияди. Чунки улар кейинчалик санкцияларга дуч келишдан қўрқади.

АҚШ Молия вазирлиги ташриф кунида «Цезар қонуни» бўйича санкцияларни бекор қилиш муддатини яна 180 кунга узайтирди.

Трамп маъмурияти расмийсининг айтишича, Сурия ИШИДга қарши халқаро коалицияга қўшилишга ҳам рози бўлган. Сурия томони ҳозирча буни тасдиқламади.

Шунингдек, АҚШ Сурияга Вашингтондаги элчихонасини қайта очиш имконини беради. Бу орқали икки давлат терроризмга қарши кураш, хавфсизлик ва иқтисодий масалаларда яхшироқ ҳамкорлик қила олади.

Исроил билан муносабатлар ва ИШИД ҳақида

Сурия президенти учрашувдан сўнг Fox News’га берган интервьюсида ҳозирча Исроил билан муносабатларни нормаллаштириш бўйича бевосита музокараларга киришишни рад этди.

Syrian President Ahmed Al-Sharaa tells @GillianHTurner how he believes the U.S.–Syria relationship has changed — and addresses questions about his past ties to Al-Qaeda.

“We talked about the investment opportunities and the future in Syria. So that Syria is no longer looked at… pic.twitter.com/URKTfAs5C0

— Special Report (@SpecialReport) November 10, 2025

Шаръа, Исроил Жўлан тепаликларини босиб олганини тилга олди. Бу ҳудуд 2024 йилда Асад режими қулаганидан сўнг янада кенгайтирилган эди. У Дамашқнинг ҳолати бошқа мамлакатлар ҳолатидан фарқ қилишини айтди:

«Менимча, Суриянинг ҳолати "Иброҳим келишувлари"га қўшилган бошқа мамлакатларникидан фарқ қилади. Сурия Исроил билан чегарадош, ва Исроил 1967 йилдан бери Жўлан тепаликларини босиб олган. Биз ҳозирча бевосита музокараларга киришмаймиз. Эҳтимол, Трамп президентлиги давридаги АҚШ маъмурияти бизга бундай музокараларга эришишда ёрдам берар,» — дея қўшимча қилди у.

Трамп илгари Сурия ва Саудия Арабистони ҳам ушбу нормаллаштириш битимларига қўшилишига умид билдирган эди.

Суриянинг ИШИДга қарши коалицияга қўшилиш эҳтимоли ҳақида сўралганда, Шаръа АҚШ ҳарбийларининг Сурияда қолишига сабаблар борлигини тан олди. Бироқ бу «энди Сурия ҳукумати билан мувофиқлаштирилган ҳолда» амалга оширилиши кераклигини таъкидлади.

«Биз бу масалаларни муҳокама қилишимиз керак, ИШИД ҳақида гаплашиб, келишувга эришишимиз керак,» — деди Шаръа.

ТИВ етакчиларининг учрашуви

Сурия ташқи ишлар вазирлигининг баёнотига кўра, АҚШ давлат котиби билан ҳам алоҳида учрашувлар ўтказилган. Хусусан, АҚШ давлат котиби Марко Рубио Сурия ташқи ишлар вазири Асад аш-Шайбоний ва Туркия ташқи ишлар вазири Хоқон Фидан билан учрашди.

Улар март ойида расмий Дамашқ ва курдлар ўртасида тузилган битимни амалга оширишни давом эттиришга келишган. Бу битимга кўра SDF, янги Сурия армиясига интеграциялашиши керак эди. Бироқ бу жараён томонлар ўртасидаги зиддиятлар сабаб бир неча бор тўхтаб қолган. Душанба кунги учрашувда қандай аниқ қадамлар келишилганлиги ҳозирча номаълум.

Сурия ТИВ баёнотида шунингдек, «Америка томони Исроил билан хавфсизлик битимига эришишни қўллаб-қувватлашини» билдиргани айтилган. Бироқ Сурия бу таклифга қандай жавоб бергани ҳақида маълумот берилмаган.

Кейинроқ, Фидан ҳам турк ОАВларига интервью бериб, Трамп ва аш-Шаръа учрашуви чоғида у ҳам иштирок этганини билдирди.

«Мен ҳам у ерда эдим. Биз президентимизнинг (Р.Т. Эрдўған) Трампга саломи ва энг эзгу тилакларини етказдик. Шундан сўнг, Туркиянинг Сурия бўйича умумий қарашларини, АҚШ билан ҳамкорлик имкониятларини ҳамда Суриянинг тараққиёти ва минтақавий хавфсизлик билан боғлиқ кўплаб масалаларни муҳокама қилиш имконига эга бўлдик,» – дейди у.

Халқаро майдонга қайтиш

Ал-Шаръанинг бу ташрифи – 1946 йилда Франциядан мустақилликка эришганидан буён Сурия раҳбарининг Оқ уйга қилган биринчи ташрифи бўлди. Бу, шунингдек, Асадлар оиласи ҳукмронлиги даврида Сурияга нисбатан жорий этилган санкциялар АҚШ томонидан бекор қилингач амалга оширилди.

Аш-Шаръа 2024 йил декабрь ойида Сурия президенти Башар ал-Асадни ағдариб ташлаган исёнчи кучларга раҳбарлик қилган. Жорий йил январда мамлакатнинг муваққат раҳбари этиб тайинланган эди.

Шундан бери аш-Шаръа ўзини давлат арбоби сифатида кўрсатишга ва Сурияни халқаро майдонга қайтариш, узоқ йиллик фуқаролар урушидан кейинги тикланишни бошқаришга интилмоқда. У борада Туркия ва Форс кўрфазидаги қўшнилари ёрдамига таянмоқда.

Ҳокимиятни эгаллаганидан бери аш-Шаръа халқаро инвестицияларни жалб этиш мақсадида бой Форс кўрфази давлатларига сафар қилди. Сентябрь ойида эса у Нью-Йоркка бориб, сўнгги 60 йилда БМТ Бош ассамблеясида нутқ сўзлаган илк Сурия президенти бўлди.

Кейинги ойда у Москвага ташриф буюриб, Россия президенти Владимир Путин билан учрашди. Путин илгари Асад ҳукуматини аш-Шаръа исёнчиларига қарши қўллаб-қувватлаган эди. Улар Суриянинг нефть конлари ҳамда энергетика, транспорт ва туризм соҳаларидаги лойиҳаларни ривожлантиришни муҳокама қилди.

Вашингтонга келишидан олдин аш-Шаръа Бразилияда ўтган БМТ иқлим саммитида ҳам қатнашди ва қайта тикланувчи энергия соҳасига инвестицияларни жалб этиш режалари ҳақида гапирди.

АҚШ билан яқинлашув

Аш-Шаръа АҚШга ташриф буюришидан олдин БМТ Хавфсизлик Кенгаши ҳам Сурия президенти ва бошқа ҳукумат амалдорларига қарши санкцияларни бекор қилишга овоз берди. Бу унга баъзи сафарлар учун рухсат сўрамасдан эркинроқ ҳаракатланиш имконини беради.

Аҳмад аш-Шаръа илгари «Ал-Қоида» билан алоқадорликда айбланган ва АҚШ томонидан боши учун 10 миллион доллар мукофот эълон қилинганди.

Декабрь ойида АҚШ ҳукумати унинг бошига қўйилган мукофотни бекор қилди, июлда эса у илгари бошчилик қилган «Ҳайъат Таҳрир аш-Шом» гуруҳини террорчи ташкилотлар рўйхатидан чиқарди.

Аш-Шаръа ҳокимиятга келгач Трамп билан биринчи марта май ойида Саудия Арабистонида учрашган эди. Ўша пайтда ҳам АҚШ президенти уни мақтаган ва Сурияга нисбатан санкцияларни ечишни бошлаганди.

Трамп, шунингдек, Сурияга ёрдам сифатида барча санкцияларни тўлиқ бекор қилишни ваъда қилди.

ИШИДга қарши коалицияга қўшилиш орқали аш-Шаръа Трамп маъмурияти билан алоқаларини янада мустаҳкамламоқда. ИШИД 2019 йилда Сурияда ҳудудий назоратини йўқотган бўлса-да, мамлакатда ҳали ҳам мавжуд. Таҳлилчиларнинг огоҳлантиришича, агар аш-Шаръа мамлакатни барқарорлаштира олмаса ва хавфсизлик кучларини бирлаштира олмаса, гуруҳ яна жонланиши мумкин.