Трампнинг Украина бўйича режаси: Бундестагда Мерц ва Вайдел тўқнашди

Россиянинг Украинага қарши урушига чек қўйиш бўйича баҳсли АҚШ режаси муҳокамаси Германия Бундестагига ҳам етиб борди. АҚШ президенти Доналд Трамп ташаббуслари фонида Украинага кўрсатилаётган ёрдам ва Россия билан муносабатлар чоршанба, 26 ноябр куни бўлиб ўтган умумий мунозарада (Generaldebatte) асосий мавзулардан бирига айланди. Формал жиҳатдан муҳокама Германиянинг 2026 йил бюджети лойиҳасига бағишланган эди, аммо геосиёсат бу жараёнга ўз тузатишларини киритди.

Муҳокамани энг йирик мухолиф партия – ўта ўнг “Германия учун муқобил” (ГуМ) ҳамраиси Алис Вайдел ҳамда канцлер, Християн-демократик иттифоқ (ХДИ) раҳбари Фридрих Мерцнинг чиқиши очиб берди. Иккаласи ҳам Трампга миннатдорлик изҳор қилди, аммо мутлақо турлича тарзда.

“Шукрки, Доналд Трамп туфайли бизда тинчликка ҳақиқий имконият бор, сиз эса бунга ҳеч қандай алоқадор эмассиз”, – деди Вайдел трибунадан ҳукумат ложасида ўтирган Мерцга мурожаат қилиб. Унинг сўзларига кўра, Оқ уй раҳбари “ГуМ доим чақириб келган” ишни қиляпти. Сиёсатчи Украинага ёрдамни 8,5 млрд евродан 11,5 млрд еврога оширишни кўзда тутувчи бюджет режаларини ҳам танқид қилди, сўнгги пайтларда Украина раҳбариятини ҳам қамраб олган коррупция можаросини эслатиб ўтди.

Кейинроқ сўзга чиққан ГуМнинг иккинчи ҳамраиси Тино Хрупалла ҳам шу мавзуни четлаб ўтмади. “Сизлар коррупцияга ботган тизимни молиялаштиряпсиз, – деди Хрупалла консерваторлар ва социал-демократлар ҳукуматига мурожаат қилиб. – Украина Германиянинг ўн еттинчи федерал ери эмас”.

Германия иқтисодиёти ҳолатини апокалиптик манзара каби тасвирлаб, уни чўкиб бораётган “Титаник” билан қиёслаган Вайдел 12 банддан иборат ўз режасини таклиф қилди. Бандлардан бири – Россиядан “арзон” газ ва нефт харид қилиш. Бу ГуМнинг кўп йиллик талаби бўлиб, сўнгги вақтларда партия россияпараст имижидан қутулишга уриниб келаётгани сабабли камроқ тилга олинаётган эди. Афтидан, Трамп режаси бу аргументни яна кун тартибига қайтариш учун баҳона берди.

Ҳукумат коалицияси депутатлари ГуМ сиёсатчиларининг яқинда Сочидаги форумга қилган сафари учун уларни танқид қилган эди. Ўзи бу сафарнинг мақсадга мувофиқлиги борасида илгари шубҳаланган бўлса-да, Вайдел энди Бундестагда партиянинг ҳам АҚШ, ҳам Россия билан “очиқ мулоқот каналлари”ни мақтаб ўтди.

Канцлер ўзининг ярим соатлик нутқида Россиянинг Украинага қарши урушига алоҳида, тахминан уч минутлик қисмни бағишлади ва бу Европа сиёсатидаги энг муҳим йўналишлардан бири – Европада тинчлик ва эркинликни сақлаб қолиш масаласи эканини таъкидлади. “Биз қабристон сукутини истамаймиз. Биз таслим бўлиш ҳисобига тинчликни истамаймиз”, – деди канцлер. Унинг Бундестагдан Трампга йўллаган жавоби қуйидагича янгради: “Ҳа, биз ҳам бу урушнинг иложи борича тезроқ тугашини истаймиз. Лекин йирик давлатлар ўзаро келишиб олган, Украина ва европаликлар розилигисиз қилинган келишув Украинада ҳақиқий барқарор тинчликка асос бўлолмайди”.

Мерц АҚШ маъмуриятининг ҳаракатларини мақтар экан, “Европа ва Украина учун бундай пайтда Европа масалалари фақат Европа билан келишилган ҳолда ҳал қилиниши мумкин”, деб қўшимча қилди. Канцлернинг сўзларига кўра, у буни “Трамп билан телефон орқали суҳбатда худди шундай қилиб айтган”.

Мерц ўзининг аввалги нутқларида айтган фикрини такрорлаб, агар Россия жангларни тўхтатиб, қўшинларини олиб чиқса, Украинадаги уруш “эртагаёқ” тугаши мумкинлигини таъкидлади. Канцлернинг фикрича, “ҳақиқий музокаралар” учун Россия президенти Владимир Путин ўз ҳарбий ҳаракатларининг “мантиқсизлигини” (ҳеч қандай истиқболсизлигини) кўриши лозим. У Киевни “қанча керак бўлса, шунча” қўллаб-қувватлашга ваъда берди, бу жараёнда ЕИда музлатилган Россия активларидан фойдаланиш имкониятини ҳам тилга олди.

Мерцнинг чиқиши залда “уруш қўзғовчи” ва “агрессор” деган бақир-чақирлар билан кузатилди. Бу ҳақда канцлер билан бир партиядан бўлган парламент раиси Юлия Клёкнер кескин фикр билдирди. Унинг айтишича, ким аниқ ҳақорат қилганини аниқлаш имкони бўлмаган, акс ҳолда “тартибга чақириш” чоралари кўрилган бўларди, деди Клёкнер ГуМ томонига қараб.

ГФР федерал канцлери Германия ҳукуматининг Германиядаги украин қочқинларига ёрдамни қисқартириш ҳақидаги қарорини ҳам четлаб ўтмади. Унга кўра, Украинадан янги келганларга тўланадиган тўловлар келгусида бошпана сўраётганлар учун мўлжалланган даражада белгиланади. Канцлер сўзларига кўра, тегишли қонун лойиҳаси йил охиригача биринчи ўқишда кўриб чиқилади.

Умумий мунозара давомида Россиянинг Украинага қарши уруши ҳақида нафақат энг узоқ, балки энг ҳиссиётли тарзда сўз юритган сиёсатчи – мухолиф “Иттифоқ-90/Яшиллар” фракцияси ҳамраиси Бритта Хасселман бўлди. “Қандай қилиб нутқни Украинада азият чекаётган одамлар ҳақида ўйламасдан бошлаш мумкин?!” – деди Бундестаг депутати ёзма матнга қарамасдан, Вайделга мурожаат қилар экан. “Агрессор – Путин”, – дея таъкидлади Хасселман ГуМ ҳамраисининг Москва билан “алоқа каналлари” ҳақидаги сўзларини танқид қилиб, у бу партияни Германия ва Европа учун “хавфли” деб атади.

АҚШ маъмурияти томонидан Россия билан ҳамкорликда ишлаб чиқилган таклифларни Хасселман “Украинани бўйсундириш режаси” деб атади. У Германия, Франция ва Буюк Британия вакиллари томонидан Женевада келишиб олинган, европаликлар киритган ўзгаришларни қўллаб-қувватлади. Хасселман Мерцнинг Россия активларини Украина эҳтиёжлари учун ишлатишга эришиш ҳақидаги ваъдасини назорат қилишини билдирди. Бу масала ҳозирча мазкур маблағларнинг катта қисми сақланаётган Белгия қаршилиги туфайли ҳал этилмаган. Қарор декабр ойи ўрталарида бўлиб ўтадиган ЕИ саммитида қабул қилиниши кутилмоқда.