Nature журнали Ўзбекистон бўйича маълумотлардаги хатолар туфайли иқлим ҳақидаги шов-шувли мақолани қайтариб олди

Nature журнали Ўзбекистоннинг иқтисодий кўрсаткичлари ҳисоб-китобларида жиддий хатолар аниқланганидан сўнг, иқлим ўзгариши оқибатлари ҳақидаги шов-шувли илмий мақолани расман қайтариб олди.

«Ушбу мамлакат бўйича нотўғри маълумотлар жаҳон иқтисодиёти йўқотишларининг глобал прогнозини сезиларли даражада бузиб кўрсатди», дейилади 3 декабр куни эълон қилинган раддияда.

Текширув шуни кўрсатдики, тадқиқот натижалари танланмадан айнан Ўзбекистонни чиқариб ташлашга ҳаддан ташқари сезгир бўлиб чиқди. Ушбу республика бўйича 1995-1999 йиллардаги дастлабки маълумотларда жиддий ноаниқликлар қайд этилган. Иш муаллифлари ушбу хатолар мақолани ҳозирги кўринишда сақлаб қолиш имконини бермаслигини тан олган.

Мақолада башорат қилинган кенг кўламли йўқотишлар бир мамлакат бўйича статистикадаги хатоларнинг бевосита оқибати бўлиб чиқди. Стэнфорд университети Глобал сиёсат лабораторияси директори Соломон Сян аномалияни тажриба йўли билан аниқлади. У Ўзбекистоннинг маълумотлар тўпламидан чиқариб ташланиши якуний рақамларни тубдан ўзгартиришини аниқлади.

Дастлабки моделда Ўзбекистон ялпи ички маҳсулоти 2000 йилда деярли 90 фоизга қисқарган деб тахмин қилинган эди. Шу билан бирга, 2010 йилда мамлакатнинг айрим ҳудудларида гўёки 90 фоиздан ортиқ ўсиш кузатилган. Бундай тебранишлар расмий иқтисодий статистикага зиддир. Жаҳон банки маълумотларига кўра, сўнгги 40 йил ичида Ўзбекистон иқтисодиётининг ривожланиши нисбатан барқарор бўлган. Кўрсаткичлар 0,2 фоизга камайишдан 7,7 фоизга ўсишгача ўзгариб турди.

Қайта ҳисоблангандан сўнг, 2100 йилга бориб, глобал ялпи ички маҳсулотнинг прогноз қилинган пасайиши эълон қилинган 62 фоиздан 23 фоизга, 2050 йилга бориб эса 19 фоиздан 6 фоизга камайди. Энди иқлим ўзгаришининг жаҳон ялпи ички маҳсулотига етказадиган зарари 2050 йилга бориб 19 фоиз ўрнига 17 фоиз деб баҳоланмоқда.

Бекор қилинган мақола катта шов-шувга сабаб бўлди ва 2024 йилда матбуотда иқтибос келтириш бўйича иккинчи ўринни эгаллади. Унда келтирилган маълумотлар олий даражадаги стратегик режалаштириш учун ишлатилган. Олимларнинг хулосаларига АҚШ ҳукумати, Жаҳон банки ва бошқа халқаро ташкилотлар таянган.