Қрим бир ойда «қулаганди», кичик Покровск ҳамон «оёқда»: 11 йилда нима ўзгарди?

Охирги бир неча ҳафта ичида Покровск Украина — Россия урушида фронтнинг энг қайноқ нуқтасига айланди. Тинчлик даврида 300 минг атрофида одам яшаган бу шаҳар майдони 30 км квадрат ҳам чиқмайди, лекин Россия жуда катта куч ташлаганига қарамай, шаҳарни ҳамон тўлиқ эгаллай олмаяпти. Ваҳоланки, худди шу Россия 11 йил аввал худди шу Украинанинг йирик региони, таққослаш учун майдони бутун бошли Исроилдан катта бўлган Қримни узоғи бир ойда, урушсиз, бироз муболаға билан айтсак, битта ҳам ўқ отмай олганди. Хўш, 11 йил ичида нима ўзгарди?

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Ҳеч ким сезмай қолганди

Аслида 2022 йил февралда бошланган Россия —Украина урушининг тамал тоши бугун биз эслаётган 2014 йил февралида қўйилганди. Ўшанда Россия бир ой ичида Қримни эгаллаб, ҳуқуқий жиҳатдан ўз таркибига қўшиб олишга ҳам улгурганди. Дунё бу воқеани сезмаганини Россия 2014 йил қишки олимпиада, 2018 йил футбол бўйича жаҳон чемпионатини ўтказганидан билиш мумкин. Ҳаммаси шунчалик тез ва пухта ўйланган режа билан амалга оширилгандики, Украина қаршилик қилишга ҳам улгурмаганди.

YouTube'да Қрим эгаллаб олиниши ҳақида видеолар кўп, уларни кўришни маслаҳат бераман. Биласизми, ҳаммаси жуда кулгили кечган: ҳеч қандай белгиларсиз кийинган бир гуруҳ аскарлар аввал ҳарбий, кейин фуқаролик аэропортини эгаллаб у ерга ҳеч кимни, ҳатто аэропорт директорини ҳам киритишмайди.

Кейин президент Порошенко Украинага тегишли ҳудуд раҳбарияти билан музокарага келиб бунга рухсат ололмайди. «Яшил кийимдаги одамлар» (Россияда шунақа дейишни яхши кўришади) қисқа вақт ичида бутун Қрим ҳукуматини қўлга олиб, у ерда референдумга тайёргарлик бошлашади. Ва кўз очиб юмгунча Қрим Россия таркибига ўтиб кетади.

Сўзимиз бошида Покровск ва Қрим майдонларини бежизга келтирмадим, Покровск жуда кичик шаҳарча, шундай бўлса-да тўлиқ уруш ҳолатидаги Россия уни эгаллаб ололмаяпти. Қрим бутун бошли давлатлардан катта ҳудуд, жойлашуви-ку алоҳида масала — Қора денгиз юрагида, у ерда флоти бор давлат денгиз қироли бўлади. Дарвоқе, Украина ва Россия ўртасидаги келишувга кўра 2014 йилгача ҳам Қримда Россия Қора денгиз флоти жойлашганди.

Бир сўз билан айтганда, Қрим Украинанинг энг кўркам ва стратегик жиҳатдан муҳим региони эди. Шундай бўлса-да, Россия уруш ҳолатида бўлмай туриб, асосан ўзи тайинлаган маҳаллий сиёсатчилар ёрдамида, ими-жимида, ҳатто халқаро ҳамжамият эътиборини тортмай Қримни осонгина эгаллаб олганди.

Ҳозир шунақа бўлишини тасаввур қила оласизми? Украина қайсидир шаҳрини жангсиз ташлаб чиқиши мумкин деб ўйлайсизми? Йўқ, албатта. «18-квадрат» деган ажойиб кинода айтилганидек, уруш бошлангач қўрқув йўқолади. Украинларда ҳам ўшанда кучли қўшнисига қарши жанг қилиш имконсиз деган қўрқув, ҳайиқиш, балки параноя бор эди. Лекин отишма бошлангач, Киевдаги уйлар тепасигача ракета бориб тушиб, пойтахт биқинидаги аэропортга десант ташлангач, қўрқув украинларни тарк этди.

Инсоннинг табиати шунақа, ўлим ундан узоқ бўлса, ўлишдан жуда қўрқади, лекин ажал яқин келса, уни, болаларини ўлдириши муқаррар бўлган ракета уйининг томига келиб тушса, инсонда қўрқувдан асар ҳам қолмайди. Ахир одам бой бериши мумкин бўлган охирги нарса унинг жони, бу охирги бекат.

Уруш шунчалик даҳшатлики, инсон ўлмаслик учун ўзи билмаган ҳолда донога айланади. Инсонлик инстинкти ишлаб кетиб, ҳеч ким кутмаган ихтироларни қилади. Бугун Украина шарқий шаҳарларидан ажралай деб турибди, бунга кўнишмайди, лекин энди бу шаҳарларни қайтариш қийин масала. Лекин шуниси аниқки, энди бу давлат ҳеч бир шаҳрини Қримни топширгандек қўшқўллаб ҳеч кимга бериб қўймайди. Бизнинг ота-боболаримиз тўғри айтган: ҳар ишда ҳикмат бор... Омон бўлинг.

Ўткир Жалолхонов тайёрлади
Тасвирчи ва монтаж устаси — Фахриддин Ҳотамов