Ҳиндистонда уй бекаларига «маош» тўлаш бўйича кенг кўламли лойиҳа бошланди

Ҳиндистонда ҳақ тўланмайдиган уй меҳнатини тан олишга қаратилган дунёдаги энг йирик ижтимоий синовлардан бири амалга оширилмоқда. Мамлакатнинг бир қатор штатларида расмий иш жойига эга бўлмаган ва уй хўжалигини юритиш, болалар ва кекса қариндошларни парвариш қилиш билан шуғулланадиган уй бекаларига ҳукумат томонидан мунтазам равишда пул нафақалари тўланадиган бўлди. Бу ҳақда BBC хабар берди.

Гап Ҳиндистоннинг камида 12 штатида амал қиладиган пул ўтказмалари дастури ҳақида кетмоқда. Ҳисоб-китобларга кўра, унинг эгалари 118 миллионга яқин аёл бўлиб, ташаббус аҳолини қамраб олиш бўйича дунёдаги энг йирик лойиҳалардан биридир. Тўловлар аёллар номига очилган банк ҳисоб рақамларига ўтказилади ва бандликни тасдиқлаш ёки харажатлар тўғрисида ҳисобот талаб қилинмайди.

Ойлик тўловлар миқдори 1000 дан 2500 ҳинд рупиясигача (тахминан 12 дан 30 АҚШ долларигача) ўзгариб туради. Кичик ҳажмда бўлишига қарамай, миллионлаб оилалар учун, айниқса, қишлоқ жойларда ва аҳолининг кам таъминланган қатламлари орасида бу маблағлар муҳим аҳамиятга эга.

Иқтисодчилар ва социологларнинг сўзларига кўра, бундай дастурларнинг мақсади нафақат молиявий қўллаб-қувватлаш, балки анъанавий равишда аёллар томонидан бажариладиган ва шу билан бирга ЯИМ ва расмий иқтисодий статистикада ҳисобга олинмайдиган уй меҳнатини рамзий равишда тан олишдир. Халқаро ташкилотларнинг маълумотларига кўра, уйда ва оила аъзоларини парвариш қилиш бўйича ҳақ тўланмайдиган ишлар аёлларнинг кўп вақтини олади ва уларнинг иқтисодий имкониятларини сезиларли даражада чеклайди.

Дастурнинг кўплаб иштирокчилари биринчи марта ўз пулига эга бўлгани ва уни мустақил равишда бошқариши мумкинлигини айтмоқда. Бу, мутахассисларнинг фикрича, уларнинг ўзига бўлган ишончини оширади, оиладаги таъсирини кучайтиради ва эрига ёки бошқа қариндошларига молиявий қарамликни камайтиради.

Шу билан бирга, ташаббус фаол баҳс-мунозараларга ҳам сабаб бўляпти. Танқидчиларнинг фикрича, бундай тўловлар гендер ролларининг анъанавий тақсимотини мустаҳкамлаши, аёлларни меҳнат бозорига чиқиш ўрнига уйда қолишга ундаши мумкин. Дастурлар сиёсатчилар томонидан сайловолди мақсадларида, айниқса, камбағаллик даражаси юқори бўлган ҳудудларда қўлланилмоқда, деган хавотирлар ҳам мавжуд.

Ҳокимият вакилларининг таъкидлашича, гап қонуний маънода тўлиқ «уй хўжалиги маошини» жорий этиш ҳақида кетмаяпти. Расмий равишда тўловлар меҳнатга ҳақ тўлаш эмас, балки ижтимоий қўллаб-қувватлаш чоралари сифатида таснифланади. Шунга қарамай, жамоатчилик ва оммавий ахборот воситаларида «уй меҳнатига ҳақ тўлаш» ибораси тобора кўпроқ янграмоқда, чунки дастурлар бундай меҳнатнинг қадр-қимматини тан олиш билан бевосита боғлиқ.

Мутахассисларнинг таъкидлашича, Ҳиндистон тажрибаси аллақачон бошқа мамлакатларда ҳам диққат билан ўрганилмоқда, уларда ҳам иқтисодиётда ҳақ тўланмайдиган меҳнатни ҳисобга олиш зарурлиги ҳақида мунозаралар олиб борилмоқда. Агар тажриба муваффақиятли бўлса, у Ҳиндистондан бошқа мамлакатларда ҳам аёлларнинг меҳнатини баҳолаш бўйича ижтимоий сиёсат ва ёндашувларга таъсир қилиши мумкин.