Лукашенко унга қарши намойиш етакчиларини озод қилди. Нега?

Бир неча кун олдин алғов-далғов бўлиб кетган дунё дипломатиясида кутилмаган воқеа содир бўлди. Беларус президенти Александр Лукашенко 123 маҳбусни озод қилди. Улар орасида 2020 йилги йирик ҳукуматга қарши намойиш етакчилари ҳам бор эди.

Лукашенко Трамп билан келишганидан кейин уни ҳукуматдан кетказмоқчи бўлган одамларни озод қилишга рози бўлди. Бекорга эмас, албатта, Вашингтон Беларусга қарши баъзи санкцияларни бекор қилди. Бу иш дунё дипломатияси инқирозга юз тутган бир вақтда содир бўлгани билан аҳамиятли.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Ким ўзи улар?

Беларусдаги қамоқхоналардан умумий ҳисобда 123 маҳбус озод қилинди. Улар орасида 2020 йилги сайловда қатнашиш истагини билдирганидан кейин қамоққа ташланган Виктор Бабарико, намойишлар ташкилотчиларидан бўлган мухолифатчи Мария Колесникова, ҳуқуқ ҳимоячиси Владимир Лабкович, тинчлик бўйича Нобел мукофоти лауриати Алес Беляцкий ва яна кўплаб сиёсий маҳбуслар бор эди. Озод қилинганларнинг аксари айнан Лукашенко истеъфосини талаб қилиб ўтказилган намойишлар сабаб қамоққа олинган сиёсий маҳбуслар.

Озод қилинган 123 маҳбусдан 114 нафари кутилмаганда Укринага юборилди. Одатда Беларусдан озод қилинган сиёсий маҳбуслар Литвага юборларди, лекин бу гал уруш кетаётган Украина варианти қабул қилинди. Маҳбуслар Украинага юборилиши варианти охирги дақиқаларда маълум бўлганига қарамай, Киев таклифни тезда қабул қилган.

Озод қилинган Виктор Бабарико ва Мария Колесникова 2020 йилги намойишлар вақтида мамлакатни тарк этмаса, қамоққа олинишини билган ҳолда Беларусда қолганди. Шу боис улар беларуслар орасида қаттиқ ҳурмат қилинади. Бир сўз билан айтганда, Лукашенко 2020 йил унинг истеъфосини талаб қилиб кўчаларга чиққан халқни намойишга бошлаган мухолиф лидерларини озод қилди. Олдинроқ 2020 йил Лукашенконинг энг асосий сиёсий рақиби сифатида қаралган Сергей Тихановский ҳам қамоқдан чиқарилганди. Лукашенко нега ўзининг сиёсий душманларини озод қилди?

Дипломатия ғалабаси

Албатта, Лукашенко виждони уйғониб сиёсий маҳбусларни қўйиб юборгани йўқ, бу иш амалга ошиши учун АҚШ президенти маъмурияти кўп тер тўкди. Ҳа, беларуслик сиёсий маҳбуслар озод қилинганининг энг асосий сабабчиси – АҚШ президенти Доналд Трамп. У Лукашенкони «кучли лидер» деб мақтади, махсус вакилини учрашув учун Беларусга юборди, санкцияларни олиб ташлашини айтди. Хуллас, Трамп АҚШ дипломатияси қилиши керак бўлган энг асосий ишни уддалади – сиёсий маҳбусларни озод қилди.

Америка президенти маъмурияти халқаро сиёсатда шуғулланиши керак бўлган энг асосий масала мана шу ахир! Вашингтонда сиёсий куч бор, Америка демократия ҳимоячиси эканини иддао қилади, бу сиёсий куч энг аввал сиёсий қарашлари учун қамалган одамларни озод қилиш учун ишлатилиши керак.

Трамп маъмурияти бу маҳбуслар озод қилингани эвазига Беларусдан калий экспортига қўйилган санкцияларни олиб ташлади. Беларус дунёда энг кўп калий қазиб оладиган давлатлардан бири ҳисобланади, шу боис бу санкция бекор қилиниши Минск учун катта фойда келтиради.

Трамп маъмурияти бу амалиётда Вашингтон ҳамон дипломатия орқали кўп иш қила олишини кўрсатди. Беларусда нималар бўлаётганига кўпчилик эътибор бермади ҳам, лекин Трампнинг вакиллари доимий Минскка бориб учрашувлар ўтказди, Лукашенкони кўндиришга ҳаракат қилишди, Трамп бу ҳақда ҳеч қандай шовқин кўтармади, ҳеч кимга муддат бермади, ҳеч кимни очиқчасига айблаб чиқмади, шунчаки дипломатлар жимгина ўз ишини қилди ва натижа бор!

Худди шу Трамп Украина ва Россия ўртасидаги урушни тугатиш учун нималар қилмади дейсиз: Украинага босим қилди, Россияга босим қилди, Европага босим қилди, Зеленский билан Оқ уйда жанжаллашди, унга таҳдид қилди, Путинни Аляскага чақирди, уни мақтади, ёмонлади, ҳар куни юзлаб пост ёзди, шовқин кўтарди, лекин бефойда.

Бундан бир хулосага келиш мумкин: келишиш учун икки томон керак. Бир томон келишишни паст кетиш, мағлубият деб билса, қўшимчасига у кучли армияга эга бўлса, у билан келишиб бўлмайди. Беларус мухолофати вакилларини озод қилиш орқали Лукашенко яхшигина очко ишлаб олди. Беш йил аввал унинг «курсиси қимирлаб қолганди», лекин у беш йил ичида курсисини қимирлатганларни қамаб, бугун уларни озод қилиб, яна қаҳрамонга айланишга ҳам улгурди.

Энди бу мухолифатчилар одамларни Лукашенкога қарши намойишга чорламаса керак, батка келишувда бу талабни қўйгани эҳтимоли юқори. Европаликлар олдида ҳам Лукашенко сиёсий маҳбусларни озод қилган қаҳрамонга айланди. Зўр-а: сенга қарши 4-5 одамни қамаб, беш йилдан кейин уларни қўйиб юборасан ва қаҳрамонга айланасан, ажойиб рецепт.

Лекин Трамп ҳеч тинчита олмаётган нариги муаммода ҳаммаси бир одамни кўндиришга боғлиқ. Кўндириш керак бўлган у одамга эса санкция бекор қилиниши ҳам, сиёсий очко ҳам, европаликлар олдида яхши кўриниш ҳам керак эмас. Шу боис Трампнинг урушни тугатишга кучи етмаяпти. Лекин барибир Трамп жамоаси беларуслик сиёсий маҳбусларни озод қилиб катта иш қилди. Бутун дунёга дипломатия ҳамон бор эканини кўрсатди. Good job, mister Trump.

Ўткир Жалолхонов тайёрлади.
Тасвирчи ва монтаж устаси – Фахриддин Ҳотамов.