52 qurbon. Avtobus Rossiyaga yeta olmadi

Bugun, 18 yanvar kuni Qozog‘istonning Aqto‘be viloyati Irg‘iz tumani hududidan o‘tuvchi «Samara-Chimkent» avtomobil yo‘lining 1068 kilometrida Kaliboy aholi yashash punktidan 10 km uzoqlikda yo‘lovchi avtobus yonib ketdi. Setra rusumli avtobus (dastlabki xabarlarda bu «Ikarus» bo‘lgani aytilgandi) boshqa transport vositasi bilan to‘qnashmagan, harakatlanayotgan vaqtida alanga olgan. Avtobus hali yo‘lning yarmida edi.

Bu odatdagi reys bo‘lmagan. Ko‘p ehtimol bilan ushbu avtobus o‘zbekistonlik mehnat muhojirlarini Qozog‘iston janubidagi Chimkent shahridan Rossiyaning Qozon shahriga olib ketayotgan edi. Ushbu ikki qavatli avtobusda jami 57 kishi bo‘lgan, faqat 5 kishi undan chiqa olgan, qolgan 52 kishi halok bo‘lgan.

Qozog‘iston Ichki ishlar vazirligining Favqulodda vaziyatlar qo‘mitasi dastlab halok bo‘lganlarning barchasi O‘zbekiston fuqarolari bo‘lgani haqida xabar tarqatdi.

O‘zbekiston Favqulodda vaziyatlar vazirligi ham ushbu hodisa oqibatida halok bo‘lganlar orasida o‘zbekistonliklar bo‘lganini tasdiqladi va halok bo‘lganlarning fuqaroligini aniqlashga kirishdi.

Ayni vaqtda O‘zbekiston bosh vaziri Abdulla Aripov boshchiligida tashkil etilgan maxsus hukumat komissiyasi Aqto‘beda bo‘lib turibdi va fojyea qurbonlarining shaxsini aniqlash ustida ish olib bormoqda. 

Yo‘lovchilar Rossiyaga ishlash uchun yo‘l olgan mehnat muhojirlari bo‘lgan — ko‘p ehtimol bilan ular noqonuniy mehnat muhojirlari bo‘lgan. O‘zbekiston Tashqi mehnat migratsiyasi masalalari agentligi «Meduza»ga ma'lum qilishicha, avtobusdagi o‘zbekistonliklar agentlikda ro‘yxatdan o‘tmasdan ketgan mehnat muhojirlari bo‘lishi mumkin (agentlik xorijga mehnat muhojirlarini faqat qonuniy asosda, samolyot yoki poyozdda yuboradi). «Balki, nelegallardir… Ammo O‘zbekistonning istalgan fuqarosi mustaqil ravishda Rossiyaga borishi, u yerda patent olib, ishlashi mumkin», — degan agentlik vakili Xurshid Hakimov.

O‘zbekistondan Rossiyaga Qozog‘iston orqali yo‘lovchi tashishning «kulrang sxema»si mavjud bo‘lib, bu yo‘ldan hech qanday hujjatlarni rasmiylashtirmasdan Rossiyaga borib ishlashni maqsad qilgan o‘zbekistonliklar foydalanadi.

Avtobusning egasida yo‘lovchi tashish uchun litsenziya bo‘lmagan; Qozog‘iston investitsiyalar va mamlakatni rivojlantirish vazirligi ma'lumotiga ko‘ra, avtobus majburiy texnik ko‘rikdan 2015 yilning 17 avgustida o‘tgan va 1989 yilda ishlab chiqarilgan avtobusning muddati 2016 yilning 17 fevralida tugagan. Kishilarning o‘limi bilan yakunlangan ushbu hodisa bo‘yicha Qozog‘iston respublikasi JKning 345-moddasi 4-bandi bo‘yicha jinoiy ish qo‘zg‘atilgan. Bu moddaga ko‘ra javobgar 5 yildan 10 yilgacha ozodlikdan mahrum qilinishi mumkin.

Yong‘in sababi to‘g‘risida turli taxminlar bildirildi. 

Dastlabki ma'lumotlarga ko‘ra, yong‘inga qisqa tutashuv sabab bo‘lgan. «Avtobus to‘xtagan, haydovchilar undan chiqqan. Yo‘lovchilar esa chiqishga ulgurmagan», deya ma'lumot berdi «Sputnik-Kazaxstan» Aqto‘be oblasti favqulodda vaziyatlar departamenti raisi Vitaliya Sinega asoslangan holda. Xabarda qo‘shimcha qilinishicha, avtobus tez yonib ketishiga unga zaxira sifatida ortilgan yoqilg‘i sabab bo‘lgan.

«Interfaks» agentligi Aqto‘be Favqulodda vaziyatlar departamentiga asoslangan holda avtobusda me'yoridan ko‘p yo‘lovchi bo‘lgani haqida xabar berdi. 

Qozog‘istondagi mahalliy nashrlarda esa avtobus qayta jihozlangan bo‘lishi mumkinligi, shu sababli olov tuzog‘iga ilingan yo‘lovchilar tezda uni tark eta olishmagani, chunki, eshik yopilib qolgani haqida yozildi.

Rossiyadagi «360» telekanali qozog‘istonlik jurnalist Aktar Aktilevga asoslanib, ushbu yong‘inga avtobus tunda isitish uchun kavsharlashda ishlatiladigan lampa yoqilishi oqibatida yongani haqida taxmin bildirdi. Shuningdek, avtobus qasddan yoqib yuborilgani borasida ham farazlar aytildi. Hozircha hech bir taxmin tasdiqlanmagan.

Qozog‘iston IIV rahbari o‘rinbosari Yerlan Turgumbayev esa bu hodisada jinoiy harakat izlari yo‘qligini aytib, bu shunchaki baxtsiz hodisa ekanini ma'lum qildi. U bu baxtsiz hodisaning asl sababi yaqin vaqt ichida ma'lum bo‘lishiga umid bildirdi.

15 yanvar kuni Aqto‘be oblastida «avtotransport vositalari xavfsizligi madaniyatini yuksaltirish» tadbirlari o‘tkazilgandi. Butun viloyat bo‘ylab texnik ko‘rikdan o‘tish zarurligi to‘g‘risida profilaktik suhbatlar bo‘lib o‘tgandi. Ammo bu tadbirlar 52 kishi halok bo‘lishining oldini ola olmadi.

Fojyea ro‘y berishi ortidan hodisani o‘rganish va jabrlanganlar va ularning oilalariga har tomonlama ko‘mak ko‘rsatish uchun Qozog‘istonda hukumat idoralararo komissiyasi tuzildi. 

O‘z navbatida O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev topshirig‘i bilan ko‘plab o‘zbekistonliklarning halok bo‘lishiga olib kelgan ushbu fojyea sabablarini o‘rganish yuzasidan bosh vazir Abdulla Aripov boshchiligida hukumat komissiyasi tashkil etilgan. Ayni vaqtda ushbu komissiya Aqto‘be shahrida bo‘lib turibdi. 

Maxsus hukumat komissiyasiga Qozog‘iston vakillari bilan hamkorlikda sodir bo‘lgan favqulodda vaziyat sabablarini o‘rganish, mamlakat fuqarolari shaxsini aniqlash vazifalari yuklatilgan. Shuningdek, komissiya halok bo‘lganlarning tanalarini mamlakatga olib kelish, ularning oilalariga zarur yordamni ko‘rsatish bilan shug‘ullanadi.

Qayd etish kerakki, bu Qozog‘iston yoki Rossiya bo‘ylab harakatlanayotgan va ko‘p sonli O‘zbekiston fuqarolarining o‘limi bilan tugagan avtobuslar ishtirokidagi so‘nggi bir yilda kuzatilgan birinchi yo‘l-transport hodisasi emas.

2017 yilning 22 iyun kuni Qozog‘istonning Aqto‘be oblastida, «Samara-Chimkent» yo‘lining 946-kilometrida salonida O‘zbekistonning 50 nafar fuqarosi bo‘lgan avtobus ag‘darilib ketgandi. Hodisa oqibatida vatanga qaytayotgan 9 nafar o‘zbekistonlik halok bo‘lgan, yana 17 kishi turli darajada jarohatlangandi.

2017 yilning 6 oktabr kuni tongida esa Rossiyaning Vladimir oblastidagi temiryo‘l kesishmasida salonida O‘zbekistonning 55 nafar fuqarosi bo‘lgan avtobusni poyezd urib ketdi. Bu hodisa oqibatida 16 nafar o‘zbekistonlik halok bo‘ldi. Bu o‘zbekistonliklar ham Rossiyadan vatanga qaytayotgan, ammo yeta olmagandi.