Diplomatik aloqalar «soqolsiz va ro‘molsiz» o‘rnatiladimi? Huquqi uchun Konstitutsiyaga tayangan talaba bilan suhbat

Do‘ppisi qolib, boshini qo‘shib keladigan davr o‘tdimi? Bu savol nogahon o‘y surib o‘tirgan jurnalistning xayoliga birdan kelmadi. Gap shundaki, islohotlar shamoli diyorimizga «yangi bahori» iforini olib kirayotgan bir paytda, ayrim masalalar o‘z yechimini topmay qolaverishi dilni xufton qiladi. So‘z mamlakatdagi vijdon erkinligi xususida bormoqda. Avvalo, kishining e'tiqodi va iymoni, bir dinga mansubligi va o‘sha e'tiqodida muqim bo‘lishi haqida.

Yaratganga ming shukrlar bo‘lsinki, yangi davr keldi, «diniy bag‘rikenglik va vijdon erkinligi» deya qo‘l urilgan o‘zgarishlar minglab yurtdoshlarimizga cheksiz xursandchilik olib kelmoqda. Ammo, qonunchilik bilan belgilanmagan ikki vaziyat O‘zbekistondagi musulmonlarni ko‘nglini ranjitadi. Bu - yigitlarning soqol, qizlarning ro‘mol o‘rashiga qo‘yilgan «norasmiy» taqiq. Uni kim va nega joriy etganini hech kim bilmaydi, biroq amalda taqiqning ijrosi a'lo darajada bajariladi.

Ro‘mol masalasida alohida maqola orqali umumiy kamchilikni ko‘rsatib berishga harakat qilgandik. Bu gal, soqol qo‘ygani uchun yakuniy imtihonlarini topshirolmay, universitet darslariga kiritilmagan talabaning murojaati har ikki mavzuga qaytadan nazar tashlashga undadi.

Ma'lum qilinishicha, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti Xalqaro munosabatlar fakulteti 4-bosqich talabasi Farrux Absattarov «soqoli o‘sgani» vaji bilan yakuniy nazorat ishlarini topshirishga qo‘yilmayapti. Talaba universitetdagi darslarga ham kiritilmagan.

«Universitet hududida yurish axloq-odob qoidalari tuzilgan bo‘lib, ichki tartib nizom bilan ushbu qoidalar tasdiqlangan. Soqol va ro‘molga qarshi asosiy cheklovning huquqiy asosi mana shu nizom asosida shakllantirilgan. Ammo, o‘sha nizomning o‘zi Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida»gi qonun va bir nechta qonunosti hujjatlarda ko‘rsatilgan insonning uzviy huquqlariga zid. Masala yuzasidan rektoratga bir necha marta murojaat etganimga qaramay, yuqori turuvchi qonunlar asosida ish ko‘rilmaydi», deydi Farrux.

Tabiiy savol paydo bo‘ladi: ta'limda soqol qo‘yishning, ro‘mol o‘rashning qanday salbiy jihati bor? Balki, maxsus gigiyenik intizomni talab etadigan bilim yurtlari haqida so‘z ketganda, fikrni asoslash uchun bahona topish mumkin bo‘lardi. Ammo, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universitetida talabaning soqoli unga qanday xalaqit berishi mumkin?! Ushbu savollarga javob izlab, oliygoh ostonasiga borgan Kun.uz muxbiri haqiqatga dalolat qiluvchi hech qanday javobni olmadi.

«Bizga rasmiy xat bilan murojaat qiling, TIV ko‘rib chiqadi. Soqol masalasi esa diplomatik protokolda belgilangan», deydi universitet Ma'naviyat-ma'rifat bo‘limi boshlig‘i Rashid Metinov.

Birinchidan, universitet diplomatlarni yetishtirmaydi, ularga «diplomat», deb mutaxassislik bermaydi, balki shu sohada bilim beradi. Demak, kasb egalari uchun tavsiya etilgan mahalliy protokol normasi talabalarga tatbiq etilishi mantiqqa to‘g‘ri kelmaydi.

Ikkinchidan, O‘zbekistonda faoliyat yuritayotgan xorijiy yurt vakillari, xususan diplomat va elchilar soqol qo‘yib yuribdi, ular protokolni buzishyaptimi?

Masalaning asl mohiyati jamiyatda sun'iy shakllantirilgan islomofobik qarashlar ortida yastanib turibdi. Davlat rahbari sof islom ta'limotini targ‘ib etishga chaqirsa ham, amalda islom dinini buzg‘unchi va vayronkor ruhda ish olib boruvchi kishilar timsolida ifodalash «urfdan» qolmadi. Aynan terrorni amalga oshiruvchi shaxsini yashirish uchun xunuk qilib soqol o‘stiradi, lekin islom dinida soqol o‘stirish o‘z odob-axloqi batafsil berilganku? Bunday omillarga rasmiylar e'tibor qaratishni istamaydi.

Eng achinarlisi, Farrux o‘zining vijdon erkinligi kabi uzviy huquqi ta'minlanmagan universitetda ta'limni davom ettira olmasligi, lozim topsa, chet davlatga borib malakasini oshirishi haqida so‘z ochdi. Shu onda O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyevning jo‘yali bir tanqidi yodga tushadi: nega bu dargohni bitirganlar chet elda? Nega davlat idoralariga ishga kira olmaydi? Axir, yurtimizda oliygohlarga kirish imtihoni o‘tkazilganda katta natijalar bo‘yicha eng yuqori o‘rinlardan birini band qilib kelayotgan bilim yurtidan nega «oltinboshlar» qochib ketaveradi?

Xulosa qilib aytganda, bir kun kelib, savollarga javob topilishi tayin, ammo ungacha qancha boshlar do‘ppiga qo‘shilib olinadi? U kun tong otgunga qadar qancha «oltinboshlar» arzimagan vajlar bilan xorijga chiqib ketadi?

Youtube'da ko‘rish