Made in Uzbekistan brendini mustahkamlash uchun nimalar qilish kerak? O‘zstandart agentligi rahbari bilan suhbat

Hayotda o‘lchamli, miqdorli bo‘lmagan hech bir narsa yo‘q. Qolaversa, qadimda ham, bugungi kunda ham har bir narsa sifati bilan o‘lchanadi. Barcha narsaning talab va me'yorlari mavjud. Tanovul qilayotgan taomlarimiz-u, kiyayotgan liboslarimizdan tortib, yashab turgan xonadonimiz va boshqarayotgan avtomobilimizgacha – barchasining talablari bor.

O‘zbekistonda standartlashtirish, sifat nazorati sohasidagi holat qanday? Tizimda qanday yutuq va kamchiliklar bor? Sohaga oid masalalar yuzasidan «O‘zstandart» agentligi bosh direktori Dilshod Sattorov bilan suhbatlashdik.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Sifat infratuzilmasi haqida

— Mahsulotning sifati, xavfsizligi juda dolzarb. Shu sabab 28 sentyabrda ham yig‘ilish bo‘lib o‘tdi. Bu yig‘ilishda milliy sifat infratuzilmasini shakllantirish, milliy sifat infratuzilmasi muhitini yaratish masalalari ko‘rib chiqildi. Bugun bizning oldimizda turgan muhim vazifa ham mahsulotlar sifati va ularning xavfsizligidir.

«O‘zstandart» bu – maxsus sifat infratuzilmasi va u bir yaxlit tizim. Ya'ni agentlikning o‘z vazifalari bor. Bundan tashqari, sifat infratuzilmalarida sinov laboratoriyalari, muvofiqlikni baholash, sertifikatlashtirish idoralari, akkreditatsiya markazi, standartlashtirish instituti va shu yo‘nalishda xizmat ko‘rsatadigan hamda me'yoriy hujjatlarini tadbirkorlar, ishlab chiqaruvchilar bilan birga ishlab chiqaradigan standartlashtirish institutlari bor.

Shuning uchun har bittasining faoliyatini alohida bugungi kunda yartilgan tizim bo‘yicha baholab boryapmiz. Har bir yo‘nalishdagi kamchiliklar, muammolarning tahlilini qilib, bu borada bir qator qarorlar qabul qilingan. Bevosita tadbirkorlar uchrashganda ham mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmat ko‘rsatishdagi qonunchilikka to‘g‘ri kelmaydigan holatlar barchasi birgalikda o‘rganilyapti.

«Muvofiqlik sertifikati xorijda ham ishonchli bo‘lishi kerak»

— Maqsad eksportbop mahsulotlarning sifatli ekanini tasdiqlash. Ya'ni sinov laboratoriyalari xolisona, shaffof ishlashi hamda o‘zi o‘tkazgan sinovlar haqida bayonnomalar tuzib, muvofiqlik sertifikatlarini rasmiylashtirishi kerak. Muvofiqlik sertifikatlari ichki va tashqi ishlab chiqaruvchilarga hamda iste'molchilar uchun ishonchli bo‘lishi kerak.

Buning uchun, avvalo, xalqaro akkreditatsiyaga o‘tish, sinov laboratoriya bazasini yangilash, takomillashtirish va eng asosiysi kadrlar tayyorlash yo‘nalishida ishlar olib borilishi lozim. Xususan, har bir laboratoriya yo‘nalishiga mutaxassislarni tayyorlash bo‘yicha Jahon banki bilan loyiha amalga oshirilyapti. Buning doirasida yangi, zamonaviy, murakkab uskunalar bilan ishlaydigan mutaxassislar tayyorlanmoqda. Ular ingliz tilini o‘rganib, o‘z bilimini oshirmoqda.

Shuningdek, uskunalarning texnologik jihati, ular bilan ishlash yo‘nalishlarini hamda xalqaro standartlarda belgilangan sinov usullarini o‘zlashtirish va xarid qilinadigan uskuna bilan sinovni amalga oshirish bo‘yicha o‘quv jarayonlari o‘tkaziladi.

2021 yilning 1 yanvaridan boshlab malakali mutaxassislarimiz O‘zbekistondagi murakkab uskunalar bilan oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining barcha ko‘rsatkichlarini tekshira oladigan bo‘ladi. Bu oziq-ovqat xavfsizligi va uning sifatli ekanini tasdiqlab, oziq-ovqat sanoatida qayta ishlangan, qo‘shilgan qiymati yuqori bo‘lgan oziq-ovqat mahsulotlarini xorijga eksport qilishga xizmat qiladi.

«Sifatli mahsulot eksportida tadbirkor mas'uliyati ham bor»

— Mahsulotga ishonch tegishli idoralar, xususiy sektorda xizmat ko‘rsatayotgan sinov laboratoriya yoki sertifikatlashtiradigan idoralarning xulosalariga bog‘liq. Shuningdek, karantin inspeksiyalari xulosalari, ya'ni mahsulotni sifatli deyish uchun uning ichida zararkunandalari bo‘lmasligi, tijorat standartlariga muvofiq o‘lcham va hajmda bo‘lishi kerak.

Bundan tashqari, 3-bosqichda ichida dorivor vositalari me'yordaligi, inson sog‘lig‘iga ziyon yetmasligi kafolatlanishi darkor.

Mahsulot jo‘natilgandan keyin, u yerda sifatsiz degan masala ko‘tarilmasligi uchun shu yerda eksportga jo‘natishdan oldin, barcha talablarni tadbirkor bilan birga amalga oshirish, tadbirkorga mavjud talablarni tushuntirish bizning asosiy vazifamiz sanaladi.

Murakkab tuyulgan jarayon aslida sodda va oson. Bu yerda tadbirkorning ham mas'uliyati bor. Chunki u doim sifatli mahsulot yetkazib berishi kerak.

«Yevropa o‘zbek mahsulotlariga ishondi»

— Oxirgi 3 yilda biz uchun olis bo‘lgan bozorlar ham ochilib tadbirkorlarimiz bemalol kirib boryapti. Endilikda savdoning miqdorini oshirish kerak bo‘ladi. Chunki Yevropa mahsulotlarimizga ishondi, ularni olib iste'mol qilmoqda. Biz o‘z ustimizda ko‘proq ishlab, yana ham sifatli mahsulot tayyorlashimiz kerak. Bugun eksport qilinayotgan mahsulotlarga xalqaro sertifikatlash idoralarining ham sertifikatlari berilgan. Global GAP, Organic, HACCP tizimlari va ISO-9001 sifat menejmenti tizimlari joriy qilingan. Mahsulotning o‘zi hamda uni yetishtirish, qayta ishlash jarayoniga sifat menejmenti tizimlari joriy qilinganligi bois, xorij bozorlari ochilib boryapti. Tadbirkorlarning sifatli mahsulot yetishtirishda erishgan yutuqlarini qo‘llab-quvvatlashimiz kerak.

Xalqaro standart, milliy standart: farqi nimada?

— Butun dunyoda yuqori texnologiyalar ishlab chiqarish joriy etildi. Oxirgi 2–3 yil davomida o‘zimizda oldin mavjud bo‘lgan davlat standartlarini xalqaro standartlar bilan uyg‘unlashtirishni boshladik va bu ko‘rsatkich 40 foizdan oshdi. Yilning oxirigacha 50 foizdan oshadi.

Milliy standartlarni shakllantirish uchun har bir sohaning o‘z texnik qo‘mitasi bo‘lib, u standartlarni ko‘rib chiqadi va tahlilini amalga oshiradi. Tahlil natijasida o‘zimizning milliy standartlar shakllantiriladi, ular asosida mahsulot ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yiladi.

Milliy standartlar kerak bo‘lsa xalqaro standartlardan ham yuqori bo‘lishi va biz butun dunyoga shu standartimizni olib chiqishimiz kerak.

Sifatni tekshirishda raqobat muhiti

— «O‘zstandart» agentligi tizimidagi sinov laboratoriyalarni qayta jihozlash, modernizatsiya qilish bilan bir qatorda, xususiy sektorda tadbirkorlar tomonidan juda ko‘plab laboratoriyalar tashkil etilyapti. Ya'ni sohada raqobat muhitini shakllantirish hamda rivojlantirish uchun vakolatli idoralar sinov bazasi va xususiy sektor laboratoriya bazalarini kengaytirish kerak.

Bugungi kunda yengil sanoat, qishloq xo‘jaligi, oziq-ovqat, qurilish, elektrotexnika sohasida sinov laboratoriyalari yaratilyapti. Oziq-ovqat yo‘nalishi bo‘yicha tadbirkorlar tomonidan Yunusobod tumanida juda katta loyiha amalga oshirilyapti. Ularda mahsulotlarning to‘liq sinovini o‘tkazadigan 4ga yaqin laboratoriya bor.

Qayd etish kerak, ayrim hollarda xususiy sektor bizdan ham yuqori darajada jihozlangan laboratoriyalarni ishga tushirmoqda. Qancha ko‘p laboratoriya bo‘lsa, tadbirkorga shunchalik sifatli xizmat ko‘rsatiladi.

400 mlrd so‘mlik 40ta laboratoriya

— «O‘zstandart» agentligi tizimidagi sinov laboratoriyalarni jihozlashga oxirgi 3 yilda 38 mlrd so‘m yo‘naltirildi. Shuningdek, 2020 yilning o‘zida Jahon banki hamkorligida viloyatlardagi 8 hududda 9,5 mln dollarlik laboratoriyalar shakllantirildi.

Shu bilan birga, yangi chiqayotgan mahsulotlarning sinovini amalga oshiradigan laboratoriyalarga ehtiyoj oshmoqda. Shu sabab kelasi yili 12ta loyiha rejalanmoqda, uning ichida 40dan ziyod laboratoriya tashkil qilinadi. 8-9 yo‘nalishni qamrab oladigan, ham ichki, ham xorij buyurtmalari bo‘yicha sinovni amalga oshiradigan laboratoriya paydo bo‘ladi. Bu 400 milliard so‘mga to‘g‘ri keladigan loyihalardir.

Tenderni shaffof o‘tkazish maqsadida xalqaro ekspertlar jalb etiladi. Uskunani olib ishlamagan laboratoriyalar ham ko‘p, aslida, xarid qilib, keltirilgan har bir uskuna xizmat qilishi kerak.

«Made in Uzbekistan» brendida agentlik o‘rni

— «Made in Uzbekistan» brendini mustahkamlash uchun avvalo ishlab chiqarish bilan birga ishlashimiz, uni sifatli ekanini tasdiqlashimiz va iste'molchiga yetkazishimiz kerak.

Savdo-sanoat palatasi, ishlab chiqaruvchilarning o‘zi bilan chetdagi mahsulotdan ustunlik jihatlarimizni yaratishimiz kerak.

Sifatsiz ko‘mir xususida

— Ko‘mirning ham navi va markalari bor. Sifat deganda uning namligi, u chiqaradigan issiqlik miqdori va uning o‘lchamlari eng asosiy ko‘rsatkichlardan hisoblanadi. Bu ko‘mirni ishlab chiqarish maqsadlariga ham bog‘liq. Aytaylik, elektr energiya ishlab chiqaradigan yirik korxonalarda ko‘mir maydalangan holatga keltirilib yoqiladi.

Kommunal, ijtimoiy sohalarga yetkaziladigan ko‘mirning talabi esa boshqacha bo‘ladi. Standart talablari bo‘yicha, aholiga yetkazib berilayotgan ko‘mir o‘lchami 5 sm.dan 20 sm.gacha bo‘lishi kerak. Shuningdek, uning ichidagi mayda kukun miqdori va uning issiqlik chiqaradigan ko‘rsatkichlari ham belgilangan.

Biz iste'molchiga yetkazilayotgan ko‘mirning sifati va yetkazilishi bilan bog‘liq jarayonni o‘rgandik. Shunda namligi, issiqligi va o‘lchami to‘g‘ri kelmaydigan 8 holat aniqlandi. Iste'molchiga nima uchun sifatsiz ko‘mir yetkazilgani sababini aniqlayapmiz. Bu yuzasidan qo‘shimcha ma'lumot ham beriladi.

Standartlar – bu manfaatlar to‘qnashuvi(mi)? Agentlik tashqi bosimlarga qanchalik bardoshli?

— Bu yerda hech qanaqa bosim yo‘q. Chunki agentlik bevosita mahsulot sinovini o‘tkazmaydi. Akkreditatsiyadan o‘tgan sinov laboratoriyalari mavjud. Xususiy sektor juda keng rivojlanyapti. Qolaversa, davlat idoralarining ham sinov laboratoriyalari bor. Sinov laboratoriyalarni yangilash jarayonida shunday uskunalar olyapmizki, oldin u qo‘lda natijani yozayotgan bo‘lsa, bugun oddiy chekdek ko‘rsatkichlar chiqib keladi va ma'lumot kompyuterda saqlanadi.

Ya'ni muvofiqlikni baholovchi idoralar akkreditatsiyadan o‘tgandan keyin mustaqil hisoblanadi. Ularga bosim yoki tazyiq o‘tkazishning imkoni yo‘q. Oziq-ovqat yo‘nalishining o‘zida 60dan ziyod standartlash, 30dan ortiq sertifikatlash idoralari bor. «O‘zstandart» agentligi vazifasi shu idoralarning to‘g‘ri va shaffof ishlashini ta'minlash, ularning muammolarini yechish, faoliyatini muvofiqlashtirish sanaladi.

«Milliy sifat – bu xulosaga bo‘lgan ishonch bilan o‘lchanadi»

— Milliy sifat infratuzilmasini yaratish deganda sertifikatlashtirish idoralariga, uning xulosasiga ishonch paydo bo‘lishi kerakligi tushuniladi. 16dan ziyod xorijiy sertifikatlashtirish idoralari bizda faoliyat ko‘rsatmoqda. Ularning doimiy sifatli ishlashini ta'minlasak, maqsadga erishamiz.

Bugungi kunda ko‘p sertifikatlar chet elga o‘tyapti. Sertifikatlash idoralari shaffof ishlashi uchun informatsion texnologiyalardan foydalanilmoqda. Tekshiruv jarayonlar ochiq. Iste'molchi ham, ishlab chiqaruvchi ham tekshiruv jarayonini bemalol kuzata oladi.

Soha korrupsiyadan xoli deb ayta olasizmi?

— «O‘zstandart» agentligida 1 noyabrdan korrupsiyaga qarshi komplayens bo‘limi tashkil etildi. Bu bo‘lim tomonidan har bir holatni tanqidiy baholab, tegishli choralar ko‘rish va tegishli huquqni muhofaza qilish organlariga berish amalga oshirilyapti. Xizmat ko‘rsatish sohalarida esa qonunchilik orqali to‘g‘ri ishlashga sharoit yaratib berishimiz kerak.

Bu sohada ham raqobat muhiti rivojlansa, korrupsiyadan xoli bo‘la boshlaydi.

«Ko‘proq milliy mahsulotlarni xarid qilishsin»

— 12 noyabr – Xalqaro sifat kuni munosabati bilan iste'molchilarimizdan o‘zimizning milliy mahsulotlarimizni ko‘proq iste'mol qilishlarini so‘rab qolardim. Chunki bizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarning yaroqlilik muddati uzoq emasligi, ularning tabiiy narsadan tayyorlanayotganini anglatadi. Shu bois, milliy mahsulotlarimizni iste'mol qilishni, O‘zbekistonda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarga ishonishlarini so‘rayman.

Shuningdek, xaridorlarni milliy mahsulotlarimizni savdo rastalari, savdo tarmoqlaridan xarid qilishga chorlaymiz. Chunki savdo rastalarida mahsulotni saqlash, ishlab chiqarish jarayonlari va sertifikatlariga jiddiy e'tibor qaratiladi.

Tolib Rahmatov suhbatlashdi.