Ortda qolayotgan hafta davomida O‘zbekistonda ro‘y bergan muhim voqea-hodisalarning qisqacha tafsilotlari – Kun.uz dayjestida.
O‘zbekiston bir oydan beri Isroilning to‘xtovsiz hujumlari ostida yashayotgan Falastin xalqini qo‘llab-quvvatlash uchun 1,5 mln dollar ajratdi. Prezident qaroriga ko‘ra, bu mablag‘ BMTning Yaqin Sharq agentligi hisobiga o‘tkaziladi va G‘azo sektori aholisiga insonparvarlik yordami ko‘rsatish uchun yo‘naltiriladi.
Bu haqda e’lon qilgan Shavkat Mirziyoyev tomonlarni o‘t ochishni to‘xtatishga chaqirib, O‘zbekistonning bu urush borasidagi pozitsiyasini eslatib o‘tdi. “Biz Falastin xalqi bilan birdam ekanimizni qat’iy bildiramiz va uning Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi va Xavfsizlik Kengashining ilgari qabul qilingan rezolyutsiyalariga muvofiq o‘z mustaqil davlatini barpo etishga bo‘lgan huquqini qo‘llab-quvvatlaymiz”, – dedi davlat rahbari.
O‘zbekiston Turkiy davlatlar tashkiloti doirasida ham Yaqin Sharqdagi urushga munosabat bildirdi. Tashkilotning Ostonadagi sammitida qabul qilingan deklaratsiyada tinch aholiga qilinayotgan hujumlar qoralandi. Shavkat Mirziyoyev bu sammitdagi nutqida ham mustaqil Falastin davlatini qo‘llashini bildirdi.
“Mazkur muammoning yagona va eng adolatli yechimi – nizoni “ikki xalq uchun ikki davlat” tamoyili asosida hal etishdir. Falastin xalqi Birlashgan Millatlar Tashkiloti rezolyutsiyalarida belgilanganidek, mustaqil davlat barpo etish huquqiga ega”, – dedi prezident.
Tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Bahromjon A’loyevning shu hafta ma’lum qilishicha, Isroilda 10,5 mingdan ortiq O‘zbekiston fuqarosi yashaydi. Ularning aksariyati Samarqand viloyatidan. Isroildagi o‘zbekistonliklarning 95 foizdan ortig‘i qariyalarni parvarishlash bilan shug‘ullanadi.
“O‘zbekiston havo yo‘llari [Isroilga] haftasiga 3 ta reysni amalga oshiryapti. Xohlaydiganlar qaytyapti, lekin ko‘pchilik ishlagani borganlar qaytmoqchi emas. Ochig‘ini aytish kerak, chunki ular qarzlar olib ketishgan, ishlamasa bo‘lmaydi. Moddiy sharoit tufayli shu yerda ishlashga tayyor.
Falastinda esa qancha o‘zbekistonlik borligi haqida bizda aniq ma’lumot yo‘q. Bizdagi ba’zi ma’lumotlarga tayanib aytishim mumkinki, u yerga turmushga chiqqan ba’zi ayollarimiz bo‘lishi mumkin”, — dedi Bahromjon A’loyev Senat qo‘mitasining yig‘ilishida.
G‘azo sektoridagi rasmiylarga ko‘ra, 7 oktyabrdan keyin Isroilning javob hujumlaridan halok bo‘lganlar soni 9 mingdan oshib ketgan. Qurbonlarning katta qismi bolalar va ayollardan iborat.
O‘zbekiston Fransiya bilan hamkorlikni kuchaytiradi
Shu yil iyunda Italiya O‘zbekistonning G‘arbiy Yevropadagi birinchi strategik sherigiga aylangan edi. Endilikda Fransiya bilan munosabatlar ham strategik sheriklik darajasiga ko‘tariladigan bo‘ldi. Bu haqda Fransiya prezidenti Emmanuel Makronning Samarqandga tashrifi vaqtida e’lon qilindi.
Katta yettilik davlatlari rahbarlarining Markaziy Osiyoga tashrifi – kamdan kam kuzatiladigan holat. Makron avvaliga Qozog‘iston poytaxtida bo‘lib, keyin Samarqandga keldi. U o‘z nutqlaridan birida Fransua Mitteranning 1994 yilgi tashrifidan keyin oradan o‘tgan 29 yil davomida Fransiyaning biror bir prezidenti O‘zbekistonga kelmaganidan afsusda ekanini aytdi. “Biz buni albatta to‘g‘rilaymiz”, dedi Emmanuel Makron.
Tahlilchilarga ko‘ra, fransuzlar yetakchisining Qozog‘iston va O‘zbekistonga tashrifidan asosiy maqsadi – uran. Fransiya atom elektr stansiyalari soni bo‘yicha dunyoda ikkinchi, energetikasining AESlarga bog‘liqligi bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi. Mamlakatdagi 56 ta AES elektr energiyaga ehtiyojning salkam 70 foizini ta’minlaydi. Qozog‘iston va O‘zbekiston esa – Fransiyaga uran yetkazib beruvchi birinchi va uchinchi raqamli davlatlar bo‘lib, ikkinchi o‘rindagi Nigerda Parij bilan muammolar paydo bo‘la boshlagan.
Shavkat Mirziyoyev Fransiya bilan hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlarini sanarkan, birinchi bo‘lib strategik xomashyo resurslarini tilga oldi. Shuningdek, energetika, suv ta’minoti, qishloq xo‘jaligi, infratuzilma va turizm ham hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari qatorida. O‘zbekiston–Fransiya savdo palatasi tashkil etilib, Toshkentda “Biznes Frans” agentligining ofisi ochiladigan bo‘ldi. Tashrif doirasida Samarqandda fransuz tilini o‘rgatuvchi maktab ochildi, o‘zaro hamkorlikda universitet ochishga ham kelishildi. Fransiyaning O‘zbekistonda suv ta’minotiga sarmoya kiritishini ko‘zda tutuvchi bayonnomalar va jami 8 ta hujjat imzolandi.
Davlat budjetidan tabiiy gaz bo‘yicha subsidiya 2 barobarga kamayadi
O‘zbekiston Rossiya bilan gaz sohasida hamkorlik qilish bo‘yicha 15 yillik shartnoma tuzishi mumkin. Bu haqda “Gazprom” rahbari Aleksey Miller ma’lum qildi. Rossiya tomoni uzoq muddatli shartnomani 2024 yil o‘rtalarida imzolashni xohlayapti. Bunday kelishuv Qozog‘iston va Qirg‘iziston bilan ham tuzilishi mumkin.
Bu hamkorlik kuchli geosiyosiy qurol bo‘lgan Rossiya gazini Markaziy Osiyoga ko‘proq sotish va boshqa maqsadlarni nazarda tutadi. Shu kunlarda O‘zbekiston tarixda birinchi marta Rossiya gazidan foydalana boshladi. Energetika vaziri Jo‘rabek Mirzamahmudovning 3 noyabr kuni ma’lum qilishicha, bu borada “Gazprom” bilan tuzilgan bitim majburiyatlari bajarilyapti, taxminan 300 million kubometr rus gazi allaqachon O‘zbekiston hududiga kirib kelgan.
Rossiyadan gaz xaridi boshlanishi va boshqa omillar ta’sirida 2023 yilning 9 oyida davlat budjeti taqchilligi YaIMga nisbatan 6 foizga yaqinlashgan. Bu darajadagi kritik vaziyat yaqin yillarda kuzatilmagan edi. Yil yakuni bo‘yicha defitsit 5,5 foiz bo‘lishi kutilyapti. Vaholanki, yil boshida qabul qilingan budjet qonunida 3 foizlik limit ko‘zda tutilgan edi. Davlat xarajatlarining oshishi juda qimmat bo‘lsa ham tashqaridan qarzlar olish va boshqa salbiy oqibatlarni yaratyapti. Markaziy bank o‘tgan hafta targetni yangilab, inflatsiyani 5 foizga tushirish uchun yana 2-3 yil kerak bo‘lishini prognoz qilgan edi.
Shu hafta hukumat 2024 yilgi budjet loyihasi va yaqin uch yil uchun makroiqtisodiy mo‘ljallarni e’lon qildi. Ularda kelasi yili O‘zbekiston iqtisodiyoti 5,6–5,8 foizga o‘sishi, inflatsiya 8–10 foiz oralig‘ida bo‘lishi ko‘zda tutilgan. Konsolidatsiyalashgan budjet defitsiti bo‘yicha limit 3 foizdan 4 foizga, tashqi qarz olish limiti esa 4,5 mlrddan 5 mlrd dollarga oshirilishi kutilyapti.
E’tiborlisi, keyingi yilda tabiiy gazni sotib olish va sotish narxlaridagi farqni qoplash uchun davlat budjetidan ajratiladigan subsidiyalarni 2 barobarga kamaytirish reja qilingan. O‘tgan oydan boshlab gaz iste’molining asosiy qismini tashkil etadigan yuridik shaxslar uchun tariflar oshirilgan edi. Natijada kelasi yili jami 46 ta yo‘nalishdagi turli-tuman subsidiyalarning davlat budjetiga yuki biroz yengillashishidan umid qilinyapti: subsidiyalarning jami xarajatlardagi ulushi 11 foizdan 10 foizga, 31 trln so‘mdan 28 trln so‘mga pasayishi mumkin.
Avtosalonlarda yana tanish manzara
Keyingi yilgi davlat budjeti loyihasida daromadlarni oshirish uchun, masalan, UzAuto Motors'ga berilgan ulkan imtiyozlarni bekor qilish haqida hech qanday gap yo‘q. Shuningdek, avtomobil bozoridagi monopoliya ham daxlsiz mavzuligicha qolmoqda. Avtosalonlarda esa o‘sha eski davrlardagidek ajiotajlar yana odatiy holga aylandi.
Ommabop modellar uchun shartnoma berish boshlanishi haqidagi mish-mishlardan keyin dushanba kuni avtosalonlarda katta navbatlar yuzaga keldi. Internetda tarqalgan videolardan birida salon ichkarisiga birinchilardan bo‘lib kirishga muvaffaq bo‘lganlardan biri eshik oldida oyoq kiyimi yechilib qolganiga qaramay, sotuv stoliga qarab shoshilganini ko‘rish mumkin. Lekin bu xaridor katta ehtimol bilan hafsalasi pir bo‘lib ortga qaytgan: o‘sha kuni kontraktatsiya ochilgani yo‘q.
Shartnoma berish juma kuni ochildi va bu safar ham 2 soatga bormasdan yopildi. Kompaniya bu gal onlayn platformalar orqali ham shartnoma olish mumkinligini e’lon qilgan bo‘lsa ham, bu platformalardan hech biri tayinli ishlagani yo‘q. Avtosalonlarda esa kutilganidek ur-yiqit kuzatildi. Internetda tarqalgan videolarga ko‘ra, ayrim dilerlik markazlarida xaridorlar eshik va derazalarni sindirib ichkariga kirgan.
UzAuto Motors bu safar qancha shartnoma tuzilgani haqida ma’lumot bermadi. Shuningdek, nima sababdan Gentra sotuvga chiqarilmagani ham ma’lum emas. Kompaniyaning o‘tgan yilgi rejalarida Gentra ishlab chiqarishni 2023 yil oxiriga borib to‘xtatish ko‘zda tutilgan edi.
Bu hafta yana nimalar ro‘y berdi?
Shavkat Mirziyoyev maktablarning qurilish standartlarini qayta ko‘rib chiqish kerakligini aytdi. Prezident o‘tgan hafta Qarshi tumanidagi maktablardan biriga borganida, maktab binolarini qishda yaxshiroq isitish uchun koridorlardagi derazalarni kamaytirishni taklif qilgan. “Men Samarqand viloyati hokimi bo‘lganimda o‘zim hamma oynani g‘ishlab yopib tashlagandim. Hammasini yopish kerak. Mayli, to‘rtta emas, bitta qolsin. Buni isitib bo‘ladimi?” degan prezident.
Turkiy davlatlar tashkilotining Ostonadagi sammitida O‘zbekiston prezidentiga “Turk dunyosining oliy ordeni” topshirildi. O‘zbekistondan tashqari Turkiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston va Ozarboyjon a’zo bo‘lgan tashkilot yetakchilari Shavkat Mirziyoyevni turkiy dunyo birligini mustahkamlashga qo‘shgan ulkan hissasi uchun taqdirladi. “Tili, dini va yuraklari chambarchas bog‘langan qardosh xalqlarimiz ovozi endilikda dunyo bo‘ylab yanada kuchliroq yangramoqda”, – deya ta’kidlagan Mirziyoyev, o‘zaro aloqalarni kengaytirish bo‘yicha qator takliflarni ilgari surdi.
Advokatlarning so‘z erkinligini cheklovchi loyiha kun tartibidan olib tashlandi. Ma’lum bo‘lishicha, Advokatlar palatasi “Advokatning kasb etikasi qoidalari”ning konstitutsiyaga zid yangi tahriri loyihasini ko‘rib chiqmaydigan bo‘lgan. Ayni paytda, advokaturaning oyog‘iga bolta uradigan loyiha muallifi kim ekani aytilmayapti.
Bosh ayblanuvchisi 8 yilga qamalgan, lekin 3 yilga bormay ozodlikka chiqqan firibgarlik ishida zararlar hali ham to‘liq qoplanmagani ma’lum bo‘ldi. Kun.uz'ning aniqlashicha, “Avto 60 oy” ishida fuqarolarga yetkazilgan 12 mlrd so‘m zarar haligacha qoplanmagan. Bu qalloblikning boshida turgan Jamshid Bahodirov esa “koloniyada o‘zini yaxshi tutgani va tuzalish yo‘liga o‘tgani uchun” muddatidan oldin ozodlikka chiqarib yuborilgan. Hozir esa yana bir boshqa katta firibgarlikda gumonlanuvchilar qatorida turibdi.
Xorazmdagi pedofil amaldorlar qamoq jazosiga hukm qilindi. Mehribonlik uyidagi voyaga yetmagan qizlar bilan jinsiy aloqa qilib kelgan adliya va favqulodda vaziyatlar boshliqlari jamoatchilik talabi bilan o‘tkazilgan apellyatsiya sudida 3 yil muddatga ozodlikdan mahrum etilib, sud zalida qamoqqa olindi. Mas’ullar ayblov moddalari o‘zgarishsiz qolganiga izoh berib, ularning qilmishida nomusga tegish alomatlari topilmaganini ma’lum qildi.
