Surishtiruv: O‘zbekistonlik 22 talabaning Koreyadan noqonuniy deportatsiyasi qanday ro‘y bergan?

Koreys politsiyasi va inson huquqlarini himoya qiluvchi tashkilot Hanshin universiteti ustidan tekshiruv boshlagan. Oliygohga nisbatan noqonuniy hibsga olish, tahdid qilish va odam o‘g‘irlash ayblovlari qo‘yilishi mumkin. Koreyalik bir guruh talabalar universitet oldida norozilik aksiyasi o‘tkazdi.

Kun.uz holat bo‘yicha dastlabki tafsilotlarni yoritgan edi. Qo‘shimcha ma’lumot olish uchun talabalar va ularning yaqinlari bilan bog‘landik.

“2023 yilning 27 noyabr kuni 15:30lar atrofida Hanshin universitetidan menga qo‘ng‘iroq bo‘ldi. Bir ayol ukam Sobirjonning hujjatlaridan kamchilik chiqqani uchun 1 soatdan keyin Incheon ayeroportidan O‘zbekistonga jo‘natilishini aytdi. Nima bo‘lganini tushunmay, ayeroport tomon yugurdim”, – deydi O‘zbekistonga yuborilgan 22 talabadan birining akasi, Koreyaning Inha universiteti 5-bosqichida o‘qiyotgan Shokir Abdulhamidov bilan bog‘landik.

Shokir ukasi Sobir bilan bog‘lanishga bir necha marta harakat qilgan, lekin buning iloji bo‘lmagan. Oradan 1 soat o‘tib, Sobir akasiga aloqaga chiqib, nima bo‘lganini gapirib bergan.

Sobirjon Abdulhamidovning Kun.uz muxbiriga hikoya qilib berishicha, 27 noyabr kuni Hanshin universiteti til kursida o‘qiydigan talabalarga darsdan keyin ID-karta olish uchun bir joyda yig‘ilish aytilgan. Talabalar belgilangan joyga borgach, ularni avtobusda oliygohning ikki xodimi kutib olgan.

“Avtobus 20 minutcha yurganidan keyin metro yonida to‘xtadi va bu yerdan gavdali 16 kishi chiqib, har birimizning oldimizda turib oldi. O‘zimizni xuddi qo‘riqlash tizimi o‘rab olgandek his qildik. Keyin bizga bir hujjat tarqatib, unga qo‘l qo‘yib berishimizni so‘rashdi”, – deydi Sobirjon.

Boshqa bir talabaning aytishicha, avtobusda ularga mamlakatni ixtiyoriy ravishda tark etganliklarini tasdiqlovchi hujjatni imzolash aytilgan.

“Bizga qanday hujjat berishganini tushunmadik. Universitet xodimlari agar uni imzolamasak, ID-karta olmaganimiz uchun bizni qamoqxonaga jo‘natishlari va Koreyaga qaytib kela olmasligimizni aytishdi”, – deydi u.

Voqeaning Hanshin universitetiga ko‘ra talqini

Hanshin universiteti voqeani Hankyoreh nashriga shunday izohlagan:

“Noyabr oyida immigratsiya xizmati talabalarning bank hisobraqami ko‘chirmasini so‘ragan va ko‘pchilik talabalar mamlakatda qolish shartlariga rioya qilmagani aniqlangan. Agar bu haqda talabalarga aytsak, ular qochib, noqonuniy migrant bo‘lib qolishidan qo‘rqdik. Ta’lim muassasasi kelajakda chet ellik talabalarni jalb qilishda noqulay ahvolga tushib qoladi”.

Ammo ta’lim muassasalari chet ellik talabalarni deportatsiya qilish huquqiga ega emas. Bu haqda migrantlarga huquqiy maslahat beruvchi Friend markazi rahbari Cho Yon Kvan ma’lum qildi.

“Institut, ehtimol, agar talabalar mamlakatda noqonuniy bo‘lgani aniqlansa, jarimaga tortilishidan xavotirga tushgan. Biroq, ta’lim muassasalari chet ellik talabalarni deportatsiya qilish huquqiga ega emas. Immigratsiya idorasining vazifasi esa talabalarga viza muddati tugagandan so‘ng, o‘z ixtiyori bilan uyiga qaytishi uchun mamlakatni tark etishni maslahat berish yoki xabardor qilishdir”, degan u.

Janubiy Koreya qonunchiligiga ko‘ra, til bo‘yicha o‘qishga kirgan chet el fuqarolarining bank hisobraqamida kamida 10 million von (7600 dollar) bo‘lishi kerak. Bu mablag‘lar uch oy yoki undan ko‘proq vaqt davomida saqlanishi zarur.

Nashrning ta’kidlashicha, Hanshin universiteti o‘qishga qabul qilish vaqtida chet ellik talabalarga kerakli balansni faqat bir kun saqlash lozimligini ma’lum qilgan. Shunga ko‘ra, ko‘plab talabalar Janubiy Koreyaga borganidan so‘ng bankdagi mablag‘larning bir qismini sarflab yuborgan. Shundan so‘ng, universitet rahbariyati talabalarni noqonuniy migrant sifatida tasniflanishidan qo‘rqib, ularni deportatsiya qilishga shoshilgan. Hanshin universiteti rahbariyati pulni saqlash muddati haqida noto‘g‘ri ma’lumotni Janubiy Koreya Adliya vazirligi berganini da’vo qilmoqda.

Talabalarning 6 oylik vizasi bo‘lgan

Biroq, Shokirjon Abdulhamidovning aytishicha, universitet ogohlantirganidan keyin hisobraqamlariga pulni qayta qo‘yishgan.

“Viza olayotganda bu pul bizga 1 kun hisobimizda turishi kerakligi aytildi. Keyin 3 oy deyishdi. Buni ham hal qildik, o‘zlari aytgandek, hozir ham hisobimizda o‘sha pul turibdi, balki boshqa talabalar bilan muammo bo‘lgandir. Lekin hammani bunday yoppasiga avtobusga mindirib olib ketishlari to‘g‘ri emas”, – deydi Shokirjon Abdulhamidov.

Shundan kelib chiqib, talabalarning har biriga Koreyaning O‘zbekistondagi elchixonasi 6 oylik – 2023 yilning 24 sentabridan 2024 yilning 24 martigacha bo‘lgan muddatga viza bergan.

Talabalar Hanshin universiteti til kursiga shu yil sentabr oyida jo‘nab ketgan. Ularning o‘qishga kirishida Toshkent, Andijon va Namangandagi konsalting firmalari vositachilik qilgan.

Elchixona talabalarni aybladi

Holat yuzasidan O‘zbekistonning Koreyadagi elchixonasi talabalarning O‘zbekistonga qaytarib yuborilishiga ularning o‘zi sababchi degan mazmunda bayonot chiqardi.

Elchixonaning universitetga tayanib ma’lum qilishicha, o‘zbekistonlik talabalar orasida universitet ichki tartib-qoidalariga amal qilmaslik, Koreya Respublikasi immigratsiya qoidalariga muvofiq universitet tomonidan so‘ralgan hujjatlarni taqdim etmaslik, ruxsatsiz va noqonuniy mehnat faoliyatini yuritish va buning oqibatida darslarga qatnashmaslik hollari keskin ko‘paygan. Buning oldini olish maqsadida oliygoh talabalarni bir necha marta ogohlantirgan.

Diplomatik vakolatxonaga ko‘ra, ko‘rilgan choralarga qaramasdan, talabalar qoidalarni buzishda davom etgan. Universitetda o‘qiyotgan 8 nafar talaba 2023 yil 14 noyabr kuni noqonuniy ravishda ishlab, ishdan qaytayotgan vaqtda avtomashinada avtohalokatga uchragan. Bu voqea keng muhokamalarga sabab bo‘lgan. Talabalarning hali sug‘urtmasi bo‘lmagani sababli universitet ularning davolanish xarajatlarini to‘lab bergan.

“Koreyada yashash huquqini beruvchi hujjat (ID karta) olishga ulgurmasdan bu kabi noqonuniy hatti-harakatlarni amalga oshirgani uchun Pyongtek shahar Immigratsiya xizmati taqdimnomasiga ko‘ra universitet rahbariyati talabalarni universitetdan chetlatish bo‘yicha qaror qabul qilgan. Natijada joriy yilning 27 noyabr kuni 22 nafar shchzbekistonlik talaba Koreya Respublikasi hududidan chiqarib yuborilgan”, – deyiladi O‘zbekistonning Koreyadagi elchixonasi axborotida.

Elchixonaning qayd etishicha, o‘zbekistonlik talabalarning bunday hatti-harakatlari O‘zbekiston fuqarolarining Koreyaga viza olishi va o‘zbekistonlik talabalarning Koreya oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga qabul qilish jarayonini qiyinlashtirishi mumkin.

Qo‘shimcha qilinishicha, diplomatik vakolatxona o‘zbekistonlik talabalarning Hanshin universiteti tomonidan majburan chiqarib yuborilgani holatining qonuniyligini aniqlash borasida Koreya huquq-tartibot idoralari bilan muzokaralar olib bormoqda.

Talabalar elchixona bayonotini rad etdi

Kun.uz suhbat qilgan talabalar Hanshin universiteti ularni o‘qishdan chetlatish haqida hech qanaqa ogohlantirish bermaganini aytyapti.

“Oliygoh hamma aybni talabalarga to‘nkab qo‘yyapti. Universitet aytgan gap rost bo‘lgan taqdirda ham talabani mamlakatdan chiqarib yuborish ularning vakolatiga kirmaydi. Agar talabalar muammo qilgan bo‘lsa, Hanchin buni immigratsiya tashkilotiga xabar qilishi va bu ish bilan ular shug‘ullanishi kerak”, – deydi Janubiy Koreyadagi talabalar va advokat o‘rtasidagi tarjimon Abdul Latif.

Holat Koreyaning bir necha OAVda ham shov-shuv bo‘ldi. Koreyalik bir guruh talabalar oliygoh binosi yonida namoyishga chiqib, o‘zbek talabalarga nisbatan qilingan adolatsizlik uchun Hanshin universitetini qoralayapti.

Hozirda mahalliy politsiya universitetga nisbatan surishtiruv boshlangan. Inson huquqlarini himoya qilish tashkilotlaridan biri ham holatni o‘rganmoqda.

Tarjimon Abdul Latifning bergan ma’lumotiga ko‘ra, oliygoh mas’ullariga nisbatan noqonuniy hibsga olish, tahdid qilish va odam o‘g‘irlash ayblovlari qo‘yilishi mumkin.

“Agar imkon bo‘lsa, hujjatlarni sohtalashtirish, firibgarlik, davlat nomidan ish yuritish kabi ayblovlarni ham qo‘shish niyatimiz bor”, – dedi tarjimon.

Kun.uz voqealar rivojini kuzatishda davom etadi.

Zuhra Abduhalimova,
Kun.uz
Montaj ustasi – Nuriddin Nursaidov