“Yangi xarajatlar mahsulot narxiga ta’sir qiladi” - maishiy texnika importchilari

O‘zbekistonda import qilingan sovitkich, muzlatkich va konditsionerlarni energosamaradorlik bo‘yicha sinovdan o‘tkazish boshlandi. Kun.uz'ga murojaat qilgan importchi tadbirkorlarga ko‘ra, bu yangilik ham vaqt, ham naqd nuqtayi nazaridan yangi xarajatlarga olib kelgan. Kelgusida bunday tekshiruv boshqa turdagi maishiy texnikalarga ham joriy etilishi kutilyapti.

Ma’lumki, import tovarlar uchun muvofiqlik sertifikatini olish talab qilinadi. Yangi tartibga ko‘ra esa, energosamaradorlik testidan o‘tmagan maishiy texnika tovarlariga bu sertifikat berilmaydi va ularni O‘zbekistonda sotish taqiqlanadi. Bu sinovdan o‘tish uchun texnikalar faqat “A” toifadagi energosamaradorlik ko‘rsatkichiga ega bo‘lishi kerak.

Importchi tadbirkorlarning so‘zlariga ko‘ra, sinov bayonnomasini olish uchun uzun navbatlar yuzaga kelgan, chunki sinovni faqat bitta korxona – “O‘zeltexsanoat” uyushmasi huzuridagi “Eltech-Lab” MChJ o‘tkaza oladi.

Shu yil yanvarda qabul qilingan 15-sonli qarorda bu yagona sinov laboratoriyasini jihozlash uchun davlat budjetidan 25 milliard so‘m mablag‘ ajratish ko‘zda tutilgan. O‘tgan oyda mahalliy maishiy texnika ishlab chiqaruvchilarga yangi imtiyozlar berishni va importga qo‘shimcha cheklovlar kiritishni nazarda tutgan bu hujjat bahslarga sabab bo‘lgandi.

“Tanish-bilish bo‘lgani uchun 1 oy kutishim kerakligini aytishdi, tanish bo‘lmaganlar 2 oy kutishini aytishmoqda. 2 oydan keyin navbat kelsa, sovitkich uchun 13 sutka, juda cho‘zilsa 18 sutkada sinov natijalari chiqarkan. Bungacha olib kelgan tovarim bojxona omborida turadi, har bir kun uchun to‘lov hisoblanib ketaveradi”, – deydi Kun.uz'ga intervyu bergan tadbirkorlardan biri.

Boshqa bir tadbirkorning vakili, “Trade Urban” korxonasi sotuv bo‘limi boshlig‘i Anvar Mahmudovning aytishicha, ular navbati kelishini 60 kun kutishi kerak, bu esa mavsumiy xarakterga ega sovutkich va muzlatkichlar sotuviga ta’sir o‘tkazadi.

“Hozir kirib kelgan bojxonadan o‘tkazilishi kerak bo‘lgan konteynerlarimizning bittasi uchun [kuniga] 30 ming so‘m to‘lov qilinishi kerak. 60 kundan keyin sertifikat beramiz deyishyapti, chunki laboratoriyada navbat bor emish. Bugundan hisoblasak ham mart va aprel oylari o‘tib ketadi degani. Muzlatkich – mavsumiy mahsulot. Bu degani aprelda mavsumga tayyorgarlik ko‘riladi, mahsulotlarimiz do‘konlarga tarqatiladi. Mavsumga tayyorgarlikka kech qolamiz.

O‘zi importyorlar muzlatkichni asosan martning oxiri, aprelning boshida olib kelishadi. Shuning hisobiga mart oxirigacha navbat yanada uzaysa kerak. Navbat uzaygani sari mart-aprelda olib kelgan tadbirkorlarga yana qiyin bo‘ladi. Mahsuloti mavsumdan o‘tib ketadi, kuzda muzlatkich ham, konditsioner ham sotilmaydi”, – deydi u.

Tadbirkorlarni norozi qilayotgan yana bir jihat – sinovdan o‘tkazish to‘lovining qimmatligi. Ma’lum bo‘lishicha, bir turdagi konditsionerni sinovdan o‘tkazish to‘lovi 3 mln 800 ming so‘mni, sovitkich esa 9 mln 700 ming so‘mni tashkil qiladi. Bundan tashqari, tadbirkor bir xil markali maishiy texnika import qilsa-da, har bir partiyada kelgan tovar qayta va qayta sinovdan o‘tkazilishi kerak.

“Toshiba misolini oladigan bo‘lsak, 3-4 xil modelimiz bor, lekin model kodlari 10-12 ta bo‘ladi, chunki ranglari har xil. Ular qaymoqrangni ham, oqni ham, “stalnoy”ni ham tekshiramiz deyishyapti. Bu ham bir muammo. Chunki tashqi ko‘rinishi emas, motorini tekshiradi. Motorni tekshirish uchun bittasini olsa ham yetadi. Baribir cheklov sifatida ishlayapti. Mahsulotning narxi oshadi. Chunki bojxonada konteynerlarimiz qolib ketgani, sertifikat uchun to‘lovlar baribir narxiga o‘tiradi”, – deydi Anvar Mahmudov.

Maishiy texnika olib kirishdagi bu yangilik 2019 yilda qabul qilingan 4422-sonli qaror bilan bog‘liq. Bu qarorga ko‘ra, 2022 yil 1 yanvardan boshlab ilgari foydalanishda bo‘lgan generator uskunalari, kuchlanishni pasaytiruvchi transformatorlar, elektr dvigatellar, shuningdek, energiya samaradorligi “B” va undan quyi toifadagi energiya sarflovchi maishiy elektr priborlarini O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish taqiqlangan.

O‘zbekistonga energiya samaradorligi bo‘yicha faqat “A” toifadagi tovarlarni olib kirish talabi qo‘yilgan mahsulotlar ro‘yxatiga 18 turdagi texnikalar kiritilgan. Markaziy isitish qozonlari, havo tortish kolpaklari, konditsionerlar, sovitkichlar, muzlatkichlar, suv isitkichlari, idish yuvish mashinalari, kir yuvish mashinalari, changyutkichlar, mikroto‘lqinli pechlar, monitorlar, maishiy statsionar elektr plitalar shular jumlasidan.

Texnik tartibga solish agentligi matbuot xizmatining Kun.uz'ga ma’lum qilishicha, yuqoridagi hujjatga asosan maishiy texnikalarni testdan o‘tkazadigan sinov laboratoriyalarini ishga tushirish katta mablag‘ – 1 mln dollardan 3 mln dollargacha talab qilgani sababli ishlar kechikkan. Birinchi laboratoriya (Eltech-Lab) ishga tushishi bilan birinchi bosqichda sovitkich va konditsionerlarni sinovdan o‘tkazish boshlangan.

Nega bu huquq faqat bitta MChJda, degan savolga javoban Texnik tartibga solish agentligining ma’lum qilishicha, hozir tegishli standartlar asosida sinovdan o‘tkazish imkoniyati va tegishli akkreditatsiya faqat bitta laboratoriyada bor. Agentlikning qo‘shimcha qilishicha, yil oxirigacha yana 2 ta laboratoriya tashkil qilinadi.

“O‘zimizdagi laboratoriyani 204 mln yevro Koreya granti asosida qilyapmiz. “Eltexsanoat” ham laboratoriyasini kengaytiradi. Hozirgi bilan qo‘shilgan holda yangi laboratoriya tashkil qilinadi”, – deyiladi agentlik izohida.

Ammo tadbirkorlar avval laboratoriyalar ko‘paytirilib, keyin bunday majburiyat yuklanishi kerak degan fikrda.

Kun.uz so‘roviga javoban Raqobatni rivojlantirish va iste’molchilar huquqlarini himoya qilish qo‘mitasi ushbu holat hozirgi vaqtda o‘rganilayotgani va holatga aniqlik kiritish maqsadida tegishli tashkilotlarga qo‘mitaning so‘rovlari kiritilganini ma’lum qildi. Qo‘mita o‘rganish yakunlari yuzasidan qo‘shimcha axborot berilishini ta’kidlamoqda.

Madina Ochilova tayyorladi.