Quyosh energiyasi orqali daromad olish: O‘zbekistonda quyosh panellari bilan biznes faoliyati

“Bir kunda umumiy tarmoqlarimizdan 30 million so‘mlik elektr olyapmiz. Bu bir oyda 900 million bo‘ladi. Mening hisobim bo‘yicha bu daromadli biznes” – O‘zbekiston sharoitida quyosh panellaridan foydalanayotgan tadbirkorlar uni nafaqat muntazam elektrdan foydalanish, balki daromadli biznes sifatida talqin qilishmoqda.

O‘zbekiston — quyosh energiyasi salohiyati yuqori davlatlardan biri. Yiliga 300 kun davomida quyoshli ob-havo kuzatilishi mamlakatda tadbirkorlarga quyosh panellaridan foyda ko‘rish imkoniyatini yaratadi. Shunday tadbirkorlar o‘z tajribalarini gapirib berishdi.

O‘zbekistonda qayta tiklanuvchi energiya manbalarini rivojlantirishga e’tibor qaratib, soliq imtiyozlari va subsidiya kabi rag‘batlantirish tizimi asosida 2023 yil 1 apreldan “Quyoshli xonadon” dasturi ishga tushirilib, uning doirasida xonadonlarga o‘rnatilgan quyosh panellari ishlab chiqargan har bir kilovatt-soat elektr energiya uchun 1000 so‘mdan subsidiya ajratilmoqda. 2024 yilning o‘zida 10 826 nafar jismoniy shaxs ushbu dasturdan foydalanib, 12 milliard 182 million so‘m subsidiya olgan. 

Komil Islomov, tadbirkor:

Oyiga 900 million so‘mlik elektr sotyapmiz

“O‘tgan yil boshlarida bizga quyosh panellari o‘rnatish taklifi berildi. Bir oyda tarmog‘imiz bo‘yicha davlatdan taxminan 1 mlrd so‘mlik elektr olamiz. Shu summani davlatga yo‘naltirganimizda taxminan 10 yilda o‘zini qoplaydigan bo‘ldi va birinchi bosqichni boshladik. O‘rnatgan panellarimiz 9 megavattlik. Yoz va qish fasllarini o‘rtacha oladigan bo‘lsak, bir kunda o‘rchata 36 megavatt elektr ishlab chiqadi. O‘rnatgan paytimizda tokning narxi 450 so‘m edi. Hozir 900 so‘mga chiqdi. O‘zini qoplash masalasi hozir ilk taxmin qilganimizdan 2-2,5 baravarga kamaydi. Elektr narxi 2 baravar oshdi, quyosh panellari narxi 2,5-3 baravarga arzonlashdi. Ya’ni 9 megavattli panellarimiz 10 yil emas, 4 yilda o‘zini qoplayapti.

Bir kunda umumiy tarmoqlarimizdan 30 million so‘mlik elektr olyapmiz. Bu bir oyda 900 million bo‘ladi. Mening hisobim bo‘yicha bu daromadli biznes. Birinchi partiyani qo‘ydim va bizga ma’qul bo‘lgani uchun yana o‘rnatishni reja qilyapmiz. Keyingi bosqichda 15 megavattlik panellar olib kelamiz, unga qo‘shimcha taxminan 10 megavatt akkumulyator ham olib kelmoqchimiz. Maqsadimiz, kunduzi elektr ortib qolsa, uni akkumulyatorga yig‘ib qolish, talab ko‘p paytda akkumulyatordagi elektrni sotish. Bu bizga qo‘shimcha daromad bo‘ladi”.

Quyosh panellarini o‘rnatish nafaqat daromadli biznes, balki elektr energiyasidan foydalanish bo‘yicha markaziy tarmoqqa qaramlikni bartaraf etuvchi omil hamdir.

Biznes obektiga jami 40 kilovatt quvvatga ega quyosh panelllari o‘rnatgan xususiy bog‘cha raisi Tuyg‘unxo‘ja Tursunxo‘jayev, quyosh panellari ishlab chiqargan tokdan yiliga o‘rtacha 20-25 million daromad ko‘rayotgan Mingbo‘ta Tog‘ayev, xonadoniga 50 kilovattlik quyosh batareyalari o‘rnatgan farg‘onalik Nurmatjon Abdullayev quyosh panellarining qay darajada samarador ekanligini o‘z tajribalari misolida so‘zlab berdi.

Quyosh panellarini o‘rnatishga investitsiya kiritish yaxshi daromad manbaiga aylanishi mumkinligi ta’kidlandi. Ammo panel o‘rnatib foyda ko‘rmayotgan yoki ortiqcha elektrni sotishda muammolarga duch kelayotganlar ham borligi sir emas. Bu muammolarga mutaxassislar ko‘magida yechim topish mumkin.

Quyosh paneli orqali olingan elektrni qanday sotish mumkin?

Hozirgi kunda asosiy muammolardan biri – davlatga tok sotish uchun xonadondan elektr ortmayotgani bilan bog‘liq muammolar bo‘lyapti

“Xonadonga quyosh paneli o‘rnatishda ishonchli firma topish muhim. Ishonchli firma qanday bo‘ladi? Panel ishlab chiqarish uchun rasmiy dilerligi bor korxonaga murojaat qilish kerak. Juda ko‘p xonadonlar panel o‘rnatilgandan keyin aytilgan kilovattni chiqara olmayotganini aytishadi. Buning uchun panellarning aynan to‘g‘ri burchak ostida o‘rnatilganligiga e’tibor qaratish kerak. O‘zbekiston hududida 180 gradusli burchak ostida janub tomonga qaratib, 30-35 gradusgacha qo‘yilyapti.

Panelning tozaligini ham tekshirish kerak. Agar yomg‘ir kam yog‘adigan bo‘lsa, panelning holatidan kelib chiqib tozalash tavsiya etiladi. Tozalashda asosiy e’tibor beriladigan narsa – bu uning invertorlarining o‘chiq holatdaligi va avtomatlar tushirilgan holatda bo‘lishi kerak. Bu jarayonni kunning o‘rtasida emas, yo birinchi yarmida, yoki ikkinchi yarmida – quyosh chiqishidan oldin yoki quyosh botganda amalga oshirish kerak. Ya’ni panellar qizimagan holatda bo‘lishi kerak.

Hozirgi kunda asosiy muammolardan biri – davlatga tok sotish uchun xonadondan elektr ortmayotgani bilan bog‘liq muammolar bo‘lyapti. Tok sotish uchun xonadonga kabellarning to‘g‘ri tanlangani ham katta ahamiyatga ega. Xonadonda tok normasi o‘z me’yorida ekanligini tekshirish kerak. Buning uchun ko‘pchilik stabilizator tanlayotganda aynan quyosh panellari uchun “latterniy stabilizator”, ya’ni ikki tarafgayam ishlaydigan stabilizator tanlash kerak. Shundan foydalansangizgina davlatga tok sota olasiz”, — deydi soha mutaxassisi Bekzod Nabiyev.

“Hududiy elektr tarmoqlari” AJ ma’lum qilishicha, “2023 yilda qayta tiklanuvchi energiya manbalarini va energiya tejovchi texnologiyalarni joriy etishni jadallashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 57-son qarori ijrosini ta’minlash maqsadida Soliq qo‘mitasi bilan hamkorlikda ishlab chiqilgan "Soliq" mobil ilovasiga “Quyoshli xonadon” xizmati orqali 2025 yilning bugungi kun holatiga 34 147 ta arizalar kelib tushgan. Shulardan, 180 ta ariza ko‘rib chiqish jarayonida bo‘lsa, 25 289 ta ariza qabul qilinib, arizalar bo‘yicha xonadonlarda umumiy quvvati 113 MVt bo‘lgan quyosh panellari o‘rnatilgan.

O‘zbekiston Respublikasi Soliq qo‘mitasining ma’lumotiga ko‘ra 2024 yilda 10 826 nafar jismoniy shaxs elektr tarmoqlariga o‘tkazgan quyoshdan ishlab chiqilgan elektr energiyasi uchun 12 mlrd so‘mdan ortiq budjetdan subsidiya olgan.

“Hududiy elektr tarmoqlari” AJ tomonidan “Quyoshli xonadon” dasturi bo‘yicha o‘z xonadonlariga muqobil energiya manbalarini o‘rnatmoqchi bo‘lgan iste’molchilarga qulayliklar yaratish maqsadida Jamiyat boshqaruv raisi boshchiligida “tezkor shtab” tashkil etildi. Ayni paytda shtab tun-u kun faoliyat yuritmoqda.

Agar sizda ham shunday daromad ko‘rish yoki panellarni o‘rnatish bo‘yicha savollar bo‘lsa 77 kodi bilan 282-12-12 raqamiga qo‘ng‘iroq qilishingiz mumkin.