Olimlar XXI asrda Yerning rekord darajada yashillanishini bashorat qilmoqda

Olimlar XXI asrda sayyoramizning ko‘kalamzorlashishi avvalgi taxmindan ancha tezroq sodir bo‘lishini aniqladi. Yangi tadqiqotga ko‘ra, quruqlikdagi yashil barglar maydoni asr oxiriga kelib tez sur’atlarda oshadi. Bu Yerning iqlimi va suv balansiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.

Karbonat angidridning antropogen emissiyasi sayyoramizning ommaviy yashillashishiga olib keladi degan g‘oyani sovet iqlimshunosi Mixail Budiko ilgari surgan edi. Biroq, uning bashorati uzoq vaqtdan beri tanqid qilinayotgan edi. XXI asr boshida sun’iy yo‘ldosh tasvirlari yashil barglar maydonining ko‘payganini tasdiqladi, biroq ba’zi olimlar buni vaqtinchalik deb taxmin qildi. Biroq 2020 yillarda ko‘kalamzorlashtirish sur’ati pasaymayotgani ma’lum bo‘ldi.

Yangi tadqiqot mualliflari bu jarayon qanchalik davom etishini aniqlash uchun barglar maydoni indeksi va CMIP6 iqlim modellaridan foydalangan. Hatto eng konservativ ssenariyda 10 yil ichida o‘sish har kvadrat metrga kamida 0,01 kvadrat metrni tashkil qiladi. Boshqa modellarda ko‘rsatkichlar bundan ikki-to‘rt baravar yuqori.

Taqqoslash uchun, ko‘kalamzorlashtirish bo‘yicha yetakchilardan biri bo‘lgan Rossiyada 2000-2017 yillarda o‘sish 10 yil ichida har kvadrat metrga 0,024 kvadrat metrni tashkil etdi. Bu XXI asrda o‘rmonlarning kesilishi va qishloq xo‘jaligi yerlarining kengayishiga qaramay, Yerning o‘rtacha ko‘kalamzorlashtirish darajasi Rossiya darajasiga teng bo‘lishini anglatadi. Ayniqsa, tez o‘sish tirik organizmlarning ko‘p turlari to‘plangan tropik o‘rmonlarda sodir bo‘ladi.

Olimlarning ta’kidlashicha, avvalgi iqlim modellari ko‘kalamzorlashtirish tezligini o‘rtacha 28-32 foizga kam baholagan. Bu chuchuk suv zaxiralari bo‘yicha bashoratlarni qayta ko‘rib chiqishga olib kelishi mumkin, chunki o‘simliklar ilgari o‘ylanganidan ko‘ra ko‘proq namlik chiqaradi. Yangi hisob-kitoblarga ko‘ra, global isish tufayli suv zaxiralarining o‘sishi 30-48 foizga oshirib ko‘rsatilgan. U keskin pasaymaydi, lekin ba’zi hududlarda, ayniqsa qurg‘oqchil hududlarda muvozanat yomon tomonga o‘zgarishi mumkin.