Oltindan qanday foyda olish mumkin?

3 oktyabr holatiga ko‘ra, 1 gramm oltin quymasining narxi 1 mln 552 ming so‘mni tashkil etdi. Narxlar bir oyning o‘zida 10,8 foizga, yil boshiga nisbatan esa 38,7 foizga qimmatladi. Demak, oltin nafaqat mamlakatlar uchun, balki jismoniy shaxslar uchun ham daromad manbayi bo‘la oladi. Shunday ekan, qulay investitsiya vositasi bo‘lgan oltin savdosi haqida ushbu maqolada batafsil to‘xtalamiz.

Dastavval oltin quymalar haqida

O‘zbekiston Markaziy banki og‘irligi 5, 10, 20 va 50 gramm bo‘lgan, 999,9 soflikdagi oltin quymalarni tijorat banklari orqali sotuvga chiqarib kelmoqda. Quymalar maxsus himoya qadoqlarida sotiladi. Ushbu qadoq sertifikat vazifasini bajarib, har bir quymaning seriya raqami ko‘rsatiladi, bu uning asilligini tasdiqlaydi.

Oltin quymalari banklarning ayrim filiallarida sotiladi. Yetkazib berish xarajatlari va bank foydasini hisobga olib, quymalar narxi Markaziy bank belgilagan narxdan farqlanishi mumkin.

Oltin quymalarini sotib olish bosqichlari

Quymalarning joriy narxlarini Markaziy bank saytidan bilib olish mumkin. Saytdan, shuningdek, quymalar qaysi bankda mavjudligini ro‘yxatdan tekshirish zarur.

Tanlangan bank filialiga borib, shaxsni tasdiqlovchi hujjat asosida naqd yoki naqd pulsiz oltin quymasini sotib olish mumkin. To‘lovdan so‘ng sertifikatli va muhrlangan oltin quymasi taqdim etiladi.

Quymalarni sotib olgan investor uning egasiga aylanadi va uni uyda yoki bank yacheykasida (ijara haqi evaziga) saqlashi mumkin.

Quymalarni sotish

Oltin quymalarni sotish uchun ham banklarga murojaat qilish mumkin. Bank sotib olish qiymatini quyma topshirilgan kundagi narxga va bank tomonidan qo‘llaniladigan chegirma foiziga qarab aniqlaydi.

Agar qadoq butun bo‘lsa, chegirma miqdori 1 foizdan 4 foizgacha bo‘lishi mumkin. Qadoq buzilgan yoki texnik talabga mos kelmasa, chegirma yanada yuqori bo‘ladi. Bunday holatda bank oltinni qabul qilishdan oldin texnik ekspertiza o‘tkazadi va bu jarayon 20 ish kunigacha davom etadi. Ekspertiza xarajatlari Markaziy bank tomonidan qoplanadi.

Foyda kafolatlanmagan

Har qanday investitsiya singari, tillaga sarmoya qilish ham risklarga ega. Uni qisqa muddatli emas, avvalo uzoq muddatli sarmoya sifatida ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq.

Qisqa muddatda katta foyda kutayotganlar uchun quymalar unchalik daromadli bo‘lmasligi mumkin. Oltin quymalar, shuningdek, passiv daromad keltirmaydi va faqat sotilgandagina foyda beradi.

Zargarlik buyumlari

Zargarlik buyumlari estetik zavq, status belgisi yoki kolleksiya vositasi bo‘libgina qolmay, investitsiya vositasi ham. Chunki ularning narxi qimmatbaho metall narxlari bilan birga o‘sadi.

Bugungi kunda ko‘pgina davlatlarda eng aniq – proba tizimi qo‘llaniladi. Unda 1000 proba – eng yuqorisi hisoblanadi va shunga ko‘ra, qimmatbaho metall buyumlar uch xonali raqam bilan tamg‘alanadi.

Zargarlik buyumlarida oltinning aniq miqdorini mukammal darajada ta’minlash qiyin bo‘lgani sababli remedium (normadan yo‘l qo‘yiladigan chetlanish) belgilanadi. Masalan, oltin-kumush, oltin-mis va oltin-kumush-mis qotishmalarida remedium 3 birlik qilib belgilangan. Ya’ni, agar oltin qotishmasi 583 proba bo‘lsa, undagi oltin miqdori 580–586 birlik (58,0% – 58,6%) oralig‘ida bo‘lishi mumkin.

MDH mamlakatlarida odatda 375, 500, 585, 750, 900, 916, 958 probadagi oltindan zargarlik buyumlari tayyorlanadi. Sobiq sovet ittifoqida turli buyumlar ishlab chiqarishda 583 probali oltin ham ishlatilgan.

Zargarlik buyumlarning katta kamchiligi bor – dizayn, ishlab chiqarish murakkabligi, ijara va soliqlar tufayli oltinning haqiqiy qiymatiga nisbatan ancha katta ustama qo‘shiladi. Ammo sotishda ko‘pincha “lom” narxida sotishga to‘g‘ri keladi – ya’ni faqat metallning massasi va probasi hisobga olinadi.

Oltin qazib oluvchi kompaniyalar aksiyalarini sotib olish

Bunda aksiyalarning xaridi va sotuvi onlayn bo‘lgani sababli, juda qulay. Aksiyalar ba’zan oltinning o‘zidan ham ko‘proq o‘sishi mumkin. Dividendlardan daromad olish ehtimoli bor. Lekin bu investitsiya turi oltinning o‘ziga emas, balki uni qazib olish biznesiga kiritilgani sabab, oltin qimmatlashsa ham, aksiyalar arzonlashishi mumkin.

O‘zbekistonda hozircha oltin qazib oluvchi yirik korxonalar aksiyalari birjada yo‘q. Investorlar xorijdagi oltin qazib oluvchi kompaniyalar aksiyalarini London, Nyu-York kabi fond birjalaridan brokerlar orqali sotib olishlari mumkin.

Dunyodagi eng yirik oltin ishlab chiqaruvchilardan biri – Navoiy kon-metallurgiya kombinati ham mahalliy, ham xalqaro bozorlarda IPO o‘tkazishi kutilyapti. Bu – ushbu kompaniya aksiyalari birjada erkin muomalada paydo bo‘lishini anglatadi. Davlat NKMKning 10-15 foiz aksiyalarini sotuvga chiqarish niyatida.

Eng asosiy jihat – oltin qazib oluvchi kompaniyalar aksiyalari bilan savdo qilishdan avval, ushbu sohaning bilimini chuqur egallash talab etiladi.

Investitsion oltin tangalar

Investitsiya uchun yana bir manba – bu esdalik oltin tangalar hisoblanadi.  O‘zbekiston Markaziy banki tomonidan birinchi oltin va kumush esdalik tangalar 1995 yilda zarb etila boshlandi. Ular asosan mustaqillik bayramiga, buyuk allomalar nomiga, tarixiy voqealarga bag‘ishlangan edi.

Markaziy bank tomonidan 2021 yil O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining 30 yilligiga bag‘ishlangan oltin va kumushdan tayyorlangan esdalik tangalar sotuvga chiqarilgan.

Sotuvga 2 xil dizayn va o‘lchovga ega bo‘lgan jami 400 dona oltin tangalar chiqarilgan bo‘lib, ularning 200 donasi 15 gramm va 200 donasi 20 gramm og‘irlikdagi tangalardir.

Shuningdek, og‘irligi 31,1 grammdan iborat 2 xil dizayndagi jami 2000 dona kumush tangalar ham sotuvga chiqarilgan. Barcha esdalik tangalari 999,9 asillik darajasiga ega qimmatbaho metallardan tayyorlangan.

Esdalik tangalarini sotib olish va sotish tartibi oltin quymalari kabi, biroq bugungi kunda oltin va kumushdan yasalgan tangalar sotuvda mavjud emas.

Onlayn savdo

Oltindan daromad olishning zamonaviy yo‘llaridan yana biri bu – onlayn savdo. Zargarlik buyumlari yoki oltin suvenirlarini Telegram, Instagram yoki e’lonlar saytlarida ham sotib olish yoki sotish mumkin. Ustama narx qo‘yib foyda ko‘rish va keng auditoriyaga tez chiqish imkoni bor. Ammo ishonch muammosi va qalbaki mahsulotlar xavfi juda yuqori.