Yosh bolalarni ilm-fanga qiziqtirish yo‘nalishida faoliyat yuritib kelgan sifatli bosma nashr – «Jajji akademik» jurnali o‘z faoliyatini yakunladi. Jurnal bosh muharriri, «Akademnashr» nashriyoti bosh direktori Sanjar Nazar Facebook sahifasida loyiha qanday sabablar tufayli muvaffaqiyatsizlikka uchragani haqida yozdi.
«Xullas, eplay olmadik. Jurnal muttasil zararga chiqdi. Umumiy zarar o‘n xonali sonda ifodalanadigan bo‘ldi. Ammo bu asosiy sabab emas. Iqtisodni amallash mumkin, yaxshilar yeng shimarib turishgani shubhasiz. Masalan, o‘tgan yili bir yaxshi inson jurnalning jamiki qoldiqlarini sotib oldi. Bu yil bir do‘stimiz bir yillik nashr xarajatlarini o‘z zimmasiga olishga tayyor ekanligini bildirdi...
Biz tarqatish, targ‘ib qilish va eng alamlisi, ehtiyoj uyg‘otishni eplay olmadik. Shu yo‘l – ilm najot ekanligiga odamlarni ishontira olmadik. Bu haqiqatni bilganlarning ko‘pchiligi esa bolalariga rus tilidagi jurnallarni olib berishadi. Bolalari rus maktablarga qatnaydi...
Vaziyatimizdan Xalq ta'limi vazirligini ham, Yoshlar ishlari agentligini ham, boshqa ehtimoliy aloqador bo‘lishi mumkinlarni ham xabardor qilgan edik. Ularda amaliy yordam berish uchun vakolat va imkoniyatlar yo‘qligini ham bilamiz.
Eng sillamizni quritgani pochta tizimidagi muammolar bo‘ldi. Obuna bo‘lgan, xarid qilgan odamlarga jurnallar yetib bormadi va hamon bormayapti. O‘zimiz mustaqil yetkazib berish tizimini tashkil qila olmasdik. Sof tijoriy, milliardlab foyda ko‘radigan tadbirkorlik yo‘nalishlari ham buni O‘zbekiston sharoitida hozircha eplay olishmaydi».
Xulosaga o‘rin beramiz
Aslini olganda, bolalar uchun sifatli ma'rifiy kontent yarata oladigan badiiy jamoa mavjudligining o‘zi katta yutuq – hamma joyda ham bor emas bunday boylik. O‘tmish ta'limimiz unchalik yomon bo‘lmagan ekanki, shunday kadrlarimiz bor. Biroq hozirgi davrda bunday jamoa mavjudligining o‘zi yetarli emas ekan. Bu jamoaning mardonavor urinishlari kor qilmabdi.
Avvalo shuni aytish kerakki, xususiy urinish o‘laroq yuzaga kelgan bu bosma nashrning yashab ketolmagani sababi, boshqa ko‘plab bosma nashrlarning inqirozi kabi tushunarli – internet sabab davrimizga informatsion taqchillik emas, balki informatsiyaga bo‘kib qolish xosroq. Buning ustiga, yosh-u katta uchun qiziqishlarni osonlikcha qondirish imkoniyatini beruvchi elektron vositalar qulayroq. Umuman olganda, yengillik turganda qiyinroq narsani lozim topish inson tabiatiga zid. Tabiatga qarshi chiqib bo‘lmaydi. Shu uchun ham bosma nashrlar hozirda faqat «ko‘ngilli-majburiy» obuna orqali umrguzaronlik qilyapti. Biroq...
Bolalarni yoshligidan ilm-fanga qiziqtiruvchi samarali manbalar bo‘lishi lozim va lobud ekanligi barcha rivojlangan davlatlar – millatlar uchun aksioma bo‘lib ulgurgan. Bu yo‘lda ular hech narsani ayashmaydi – bor imkoniyatlar sarflanadi, mablag‘lar ajratiladi, masala jamoatchilikning ko‘z o‘ngida bo‘ladi, tashabbuslar qo‘llab-quvvatlanadi. Zero, qiziqishlari endigina shakllanayotgan yosh bolalar bugun aynan ilm-fanga qiziqishsa, ertaga bu omil ma'lum ma'noda millatning umumiy holini belgilaydi.
Yechimlar haqida
Bolalarda umuman mutolaa madaniyatini shakllantirish, sifatli kitob va jurnallarni o‘qishga qiziqtirish haqida gapiradigan bo‘lsak, bunga bir qancha omillar darkor. Shularning boshida turuvchi omil – ota-onalarning ma'lum saviya darajasi, oilalardagi ijobiy, ma'rifiy muhit. Nimasini aytamiz, mazkur omil bizda hozir achinarli ahvolda – ma'lum va mashhur sabablarga ko‘ra hozirda keyingi avlodga ota-onalik qilayotganlar avlodi ma'rifiy nurli muhitda yetishmadi. Demak, bu omildan umid qilishimiz shu tobda o‘z-o‘zini aldash bo‘ladi. Unda nima qilish kerak?
Internet asri yechimlarni aynan internetda izlashni taqozo etyapti. Madomiki, barcha axborot internetga ko‘chib o‘tayotgan ekan va bu jarayonga hech narsa to‘siq bo‘lolmayotgan ekan, uni – internetni manfaatlarimizga xizmat qildirishimiz kerak. Bu esa internetning o‘zbek segmentida, turli resurslarda bolalar uchun yuqori sifatli kontent yaratish bilan bo‘ladi.
Mazkur tadbir tijoriy tomondan o‘z-o‘zini qoplashi amri mahol bo‘lgan, shu bilan birga, xarajatli tadbir bo‘lgani bois, uni moliyalashtirish davlat va metsenatlar izmida bo‘lmog‘i kerak.
So‘z yakunida «Jajji akademik» jurnali yopilishi munosabati bilan ijtimoiy tarmoqlarda yangragan ba'zi fikrlarni keltiramiz:
Davronbek Tojaliyev:
«Millat yana bir niholidan ayrildi... 2015 yili AQShning Oregon shtatida 5000 kishi yashaydigan kichkina shaharda bo‘ldik. Mahalliy radiostansiyaga taklif qilishdi. Shu shahar va uning atrofidagi shaharchalar aholisiga xizmat qiluvchi chog‘roqqina radiostansiya bo‘lsa, nima qilamiz u yerda, degan fikr o‘tdi.
Radioga borgandan so‘ng tasavvurlarim butunlay o‘zgardi. Ikki qavatli zamonaviy bino, bog‘chasi ham bor. Ichkaridagi uskunalar barchasi yangi, did bilan dizayn qilingan. Fonotekasi ham juda katta: garchi barcha yozuvlar raqamlashtirilgan bo‘lsa-da, eski plastinkalardan tortib, original kasseta va disklargacha saqlanadi (tinglovchi talabiga ko‘ra, raqamlashtirilgan variant emas, aynan original patefon, magnitofon va disk pleyerdan qo‘yib berilarkan). Bu yerda 20 nafarcha ijodkor doimiy ishlaydi.
Radio muharriri bilan suhbatda u qiziq voqeani so‘zlab berdi: «Bilasiz, internet, yangi axborot texnologiyalari chiqib, ommaviy axborot vositalari, ayniqsa, ulardagi reklama bozori sindi. Bu bo‘hron bizga ham ta'sir qildi. Besh yil oldin deyarli bankrot darajasiga yetdik. Stansiya faoliyatini davom ettirish uchun hech qanday resurs qolmagandi. Bir kun xodimlar bilan maslahat qilib, radioni yopishga va bu haqda tinglovchilarimizga ma'lum qilishga qaror qildik.
Ertangi efirda tinglovchilarga murojaat qildik: «Hurmatli vatandosh tinglovchilar. Sizning radiongiz 80 yildan beri xonadoningiz a'zosiga aylandi. Yaxshi-yomon kunlarda siz bilan birga bo‘ldi. Bugun iqtisodiy sabablar tufayli sizni tark etishga majbur bo‘lmoqdamiz. 1 oydan so‘ng efirlarimiz to‘lqindan uziladi. Siz bilan birga bo‘lganimizdan faxr tuyamiz!»
Ushbu murojaat shahrimiz va bizni atrofda eshitadigan 10 ming kishilik aholiga qattiq ta'sir ko‘rsatdi. Shahar ahli kampaniya uyushtirib, radioni saqlab qolish uchun pul yig‘a boshladi va radio nomiga fond ochildi. Shu darajada ko‘p pul yig‘ildiki, biz radio binosini yangidan qurdik, uskunalarni zamonaviylashtirdik. Fonddagi mablag‘ yana besh yil faoliyatimizga yetadi. Unga pul tushumi hali ham to‘xtagani yo‘q. Bizni o‘z oila a'zosi deb bilan hamshaharlardan minnatdormiz!»
Men o‘shanda Tinch ummoni yaqinidagi ushbu kichkina shahar aholisining hamjihatligi, daxldorlik hissiga tan bergandim.
Bugun o‘zbekning eng tanti noshiri Sanjar Nazarning «Jajji akademik» jurnali yopilayotgani haqidagi xabarini o‘qib, shular xayolimdan o‘tdi. Men «kelinglar, biz ham fond ochaylik, «Jajji akademik»ni saqlab qolaylik» deb aytolmayman, afsus. Jurnal jon saqlashiga yetgulik mablag‘ yig‘ilishiga, loaqal davlat yoki katta metsenatlar biror yordam berishiga, afsuski, ishonish qiyin. Zero, bu haqda Sanjar aka avval ham ogohlantirgan edi. Aka 7 yil davomida katta ish qildi. Ma'rifat uchun o‘z mablag‘ini tikdi-tikdi, umid qildi. Natija sen kutganday bo‘lmasa, oqibat shunday bo‘lishi tabiiy.
«Jajji akademik» o‘zbek bolalar dunyosida zamonaviy yangi sahifa ochdi. Millat bolalarining chin kamoloti uchun xizmat qildi.
Millat yana bir niholidan ayrildi... O‘rnini xayrlisi bilan to‘ldirsin!»
Husan Ermatov:
«Jajji akademik» «iqtisodiy qiyinchiliklar» bois yopilyapti, go‘yo... Yo‘q, aslida bu noyob topilma, bilimga chanqoq bolalarning suyumli do‘sti iqtisodiy qiyinchilik sabab emas, millatning o‘z kelajagiga befarq bo‘layotgani, ma'rifatga ehtiyoj «qolmagani», bolalarimizning ertangi kuniga befarq bo‘lib «pishib yetilganimiz» sababli yopilyapti. Buning uchun ma'naviyat degan sohaning orqasidan o‘ttiz yildan beri non yeyotgan noinsoflar, ma'rifatni bolalardan uzoqlashtirib xoinlik qilayotganlarni bir kuni qarg‘ishlar tutishiga shubha qilmayman!»
Shokir Sharipov
