Гренландияга кўз тиккан Трамп, Хитойнинг ядровий амбициялари ва Москвада портлатилган генерал – кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеа ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномада таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Трамп Гренландияни барибир олмоқчи

22 декабр куни президент Доналд Трамп АҚШ миллий хавфсизлиги учун Гренландия зарур эканини яна бир бор таъкидлади ва ушбу оролга тайинлаган махсус элчиси жараёнга «бош-қош бўлишини» айтди.

«Бизга Гренландия минерал ресурслар учун эмас, миллий хавфсизлик учун керак… Агар Гренландияга қарасангиз, бутун қирғоқ бўйлаб рус ва Хитой кемаларини кўрасиз. Бизга у миллий хавфсизлик учун зарур. Биз уни олишимиз керак», — деди Трамп Палм-Бичда журналистларга.

Трамп якшанба куни Луизиана штати губернатори Жефф Лендрийни Гренландия бўйича махсус элчи этиб тайинлаганди. Лендрий эса Трампнинг бу ғоясини очиқ қўллаб-қувватлайди.

Трамп тайинловни эълон қилганидан сўнг Гренландия бош вазири Нилсен «бу — биз учун ҳеч нарсани ўзгартирмайди, ўз келажагимизни ўзимиз белгилаймиз», деди.

Аввалроқ Дания ва Гренландия бош вазирлари қўшма баёнотида Гренландия — ўша ҳудуд аҳолисига тегишли эканини айтган эди. «Сиз бошқа бир мамлакатни аннексия қила олмайсиз. Ҳатто халқаро хавфсизликни рўкач қилиб ҳам. АҚШ Гренландияни эгаллаб олмаслиги керак», — дейилади баёнотда.

Аҳолиси қарийб 57 минг кишидан иборат, собиқ Дания мустамлакаси бўлган Гренландия 2009 йилги келишувга кўра мустақиллик эълон қилиш ҳуқуқига эга. Бироқ ҳозирча балиқчилик ва Дания субсидияларига катта даражада боғлиқ.

Европа ва Шимолий Америка ўртасидаги стратегик жойлашуви Гренландияни АҚШнинг баллистик ракеталарга қарши мудофаа тизими учун муҳим ҳудудга айлантиради. Унинг минерал бойликлари эса АҚШнинг Хитой экспортига қарамликни камайтириш истагини кучайтирган.

Москвада яна бир рус генерали портлатиб юборилди

Россия қуролли кучлари амалдори, генерал-лейтенант Фанил Сарваров душанба куни эрталаб автомобил остига ўрнатилган портловчи қурилма портлаши натижасида вафот этди.

Россия Тергов қўмитаси хабарига кўра, Сарваров жароҳатлари оқибатида шифохонада вафот этган. Тергов қўмитаси қотиллик ва портловчи моддаларни ноқонуний муомалага киритиш бўйича жиноят иши қўзғатди. Ҳудуддан олинган суратларда кроссовер эшиклари портлашдан учиб кетгани, жиддий шикастлангани акс этган.

56 ёшли Сарваров Россия қуролли кучларининг оператив тайёргарлик бошқармаси раҳбари бўлган. Россия ОАВларига кўра, Сарваров Осетин–Ингуш можароси ҳамда Чечен урушларидаги жанговар амалиётларда қатнашган. Шунингдек, у 2015–2016 йилларда Сурияда олиб борилган операцияларга раҳбарлик қилган.

Терговчиларга кўра, портловчи қурилма Украина разведка хизматлари иштирокида ўрнатилган бўлиши мумкин. Украина бу борада изоҳ бермаган.

Кремл матбуот котиби Дмитрий Песковнинг айтишича, Владимир Путинга Сарваровнинг ўлими ҳақида дарҳол хабар берилган.

Бу — сўнгги бир йил ичида Москвадаги портлатиш ҳужумлари оқибатида ҳалок бўлган учинчи юқори мартабали ҳарбий ҳисобланади. Украина бундай ҳужумлар учун масъулиятни расман тан олмайди ва даъво қилмайди.

Хитойнинг ядровий амбициялари

Пентагон ва АҚШнинг бошқа нодавлат ташкилотлари ҳисоботига кўра, Хитой қурол-яроғ захирасини ядровий қуролга эга бошқа барча давлатларга қараганда тезроқ кенгайтирмоқда ва модернизация қилмоқда.

Бундан ташқари, Хитой қуролларни назорат қилиш бўйича музокараларга киришишга қизиқиш билдирмаяпти.

Reuters’нинг ёзишича, ҳисоботда Хитой Мўғулистон билан чегара яқинидаги шахталарга 100 дан ортиқ DF-31 қитъалараро баллистик ракеталарни жойлаштирган бўлиши мумкинлиги айтилган. Пентагон аввалроқ бу ҳудудлар мавжудлигини билдирган, бироқ жойлаштирилган ракеталар сонини очиқламаган эди.

Ҳисоботда айтилишича, 2024 йилда Хитойнинг ядровий каллаклари захираси ҳали ҳам 600 дан сал кўпроқ. Лекин 2030 йилга бориб 1 000 тадан ортиқ ядровий каллакка эга бўлиш йўлида ҳаракат бошланган.

Пентагоннинг кенг қамровли ҳисоботида Пекиннинг ҳарбий салоҳияти оширилаётгани баён этилиб, «Хитой 2027 йил охирига бориб Тайван учун урушда ғалаба қозонишга қодир бўлишини кутмоқда», деб ёзилган.

Пентагон бу масала юзасидан изоҳ бермади. Хитой ўзининг «мудофаа қилишга қаратилган ядровий стратегия» тарафдори эканини ва «биринчи бўлиб ядровий қурол ишлатмаслик» сиёсатига амал қилишини айтиб келади.

Бир неча ой олдин Доналд Трампнинг ўзи ҳам АҚШ ядровий қурол синовларини қайта бошлашини билдирганди. Бироқ бу қандай шаклда амалга оширилиши ҳозирча номаълум.

Албанияда ҳукуматга қарши намойишлар

Коррупцион айбловлар Албания ҳукуматига қарши норозилик намойишларини келтириб чиқарди. Хусусан, душанба куни намойишчилар бош вазир Эди Раманинг идорасига «молотов коктейллари»ни улоқтирган. Улар ҳукумат истеъфосини талаб қилмоқда.

Сўнгги ҳафталарда Албанияда сиёсий кескинлик кучайди. Бунга бош вазир ўринбосари Белинда Баллукуга қўйилган айбловлар сабаб бўлди. У бир қатор мансабдор шахслар ва хусусий компаниялар билан бирга давлат маблағларидан ноқонуний фойдаланганликда айбланмоқда. Баллуку ўтган ойда бу айбловларни инкор қилганди.

Махсус прокуратура идораси эса шу ҳафта парламентдан Баллукунинг дахлсизлигини бекор қилишни ва уни ҳибсга олишга рухсат беришни сўраган. Бироқ бош вазир партияси кўпчилик бўлган парламент бу масала бўйича қачон овоз бериши номаълум.

Пойтахтдаги тартибсизликларга қарши махсус полиция ҳукумат биносини қўриқлаб турган, бироқ улар намойишчиларни тарқатишга уринмаган.

«Гап ўнлаб ва юзлаб миллион евроларнинг ўғирланиши ҳақида кетмоқда, аммо у истеъфога чиқмаяпти. Бу уятли ҳолат», — деган намойишчилардан бири.

Таиланд ва Камбоджа яна сулҳни муҳокама қилмоқчи

Таиланд ва Камбоджа мудофаа вазирликлари 24 декабр куни учрашувини ўтказишга келишиб олди.

Декабр ойининг бошида сулҳ барбод бўлганидан кейин Таиланд ва Камбоджа қуруқлик чегараси бўйлаб деярли ҳар куни ракета ва артиллерия зарбалари алмашмоқда. Тўқнашувлар бир нечта нуқталарда давом этмоқда.

Таиланд Камбоджа томонидан янги миналар қўйилаётгани ҳақидаги иддаолар, вақти-вақти билан артиллерия зарбалари берганини ва дронлар орқали бомбалар ташлаганини айтади. Таиланд кучлари бунга жавобан ҳарбий позицияларга ҳаво ва артиллерия зарбалари билан жавоб қайтарган.

Учрашув ҳақидаги қарор — Жануби-Шарқий Осиё давлатлари ташқи ишлар вазирларининг махсус йиғилишида қабул қилинди. Улар июл ойида юз берган аввалги қонли тўқнашувлардан сўнг Малайзия ва АҚШ воситачилигида эришилган сулҳни сақлаб қолишга уринмоқда.

ASEANʼга аъзо давлатлар ташқи ишлар вазирлари ҳар икки томонни максимал даражада босиқлик кўрсатишга ва жангларни дарҳол тўхтатиш чораларини кўришга чақирди.

Трамп эса «ҳозир вазият анча яхши томонга кетаётганини» айтди. Хитой ҳам ҳар икки томонни кескинликни камайтиришга чақирмоқда.