Россияда ярим йилда - «номақбул ташкилотлар» бўйича 100 дан ортиқ иш 

2022 йил бошидан 2024 йил июл ойи охиригача, ОАВ ҳисоб-китобларига кўра, Россия судлари «номақбул ташкилотлар» фаолияти тўғрисидаги маъмурий ишлар бўйича камида 214 та баённома олган. 2022 ва 2023 йилларда протоколлар сони тахминан тенг бўлган - мос равишда 58 ва 55 та. Бироқ, биргина 2024 йилнинг биринчи ярмида бундай ҳолатлар сони деярли икки баравар кўпайди – 101 тага.

Жазо сифатида маъмурий модда жарималарни назарда тутади: жисмоний шахслар учун 15 минг рублгача ва юридик шахслар учун 100 минг рублгача. Шундай қилиб, Россия давлати бюджетни барча «исталмаганлар» ҳисобига бир неча миллион рубл билан тўлдириши мумкин.

Россия Федерациясининг Украинага қарши кенг кўламли уруши бошланганидан кейин Россияда «исталмаган» ташкилотлар сони кескин ўсишни бошлади. Россия қонунчилигида 2015 йилдан бери «номақбул» ташкилотлар мақоми қонуний равишда мавжуд. Уларнинг Россия Федерацияси ҳудудида фаолият юритиши, шу жумладан маъмурий ва жиноий жавобгарлик таҳдиди остида тақиқланади.

«Номақбул» рекордчилар

ОАВ маълумотларига кўра, жаримага олиб келадиган энг кўп протоколлар ёқутистонлик журналист ва сиёсатчи Виталий Обединга нисбатан тузилган – саккизта. Ҳаммаси - Обедин 2019 йилда «Медуза» нашрини репост қилгани учун. Россия расмийлари ушбу нашрни фақат 2023 йил январ ойида «номақбул» деб тан олганига қарамай, сиёсатчининг ҳаракатлари улар томонидан «доимий ҳуқуқбузарлик» сифатида тавсифланган. 

Турли диний ҳаракатлар иштирокчилари 68 та баённомага эга. Улар орасида Латвиянинг «Янги авлод», Украинанинг «Аллатра» ва «Уйғониш» ва ҳатто Хитойнинг «Фалунгун»и ҳам бор.

«Номақбул» ташкилотда такрорий иштирок этиш, шунингдек уни яратиш ва молиялаштириш учун жиноий жавобгарлик назарда тутилган. Шундай қилиб, 2020 йилдан бери ушбу модда бўйича 11 киши жалб қилинган, аммо 2024 йил учун ҳали маълумот йўқ. Ҳозирда «Голос» ҳаракати ҳамраиси Григорий Мелконянц қарийб бир йилдан бери шундай айбловлар билан Россия тергов изоляторида қолмоқда.

Давлат иштирокидаги ташкилотлар ҳам «номақбул» бўлиши мумкин 

Россия президенти Владимир Путин «номақбул» хорижий ташкилотлар фаолияти тўғрисидаги 284.1-моддага ўзгартириш киритиш ҳақидаги қонунни имзолади. Бу ҳақда 8 август куни эълон қилинган ҳужжатларда айтилган. Қонун ҳужжатлари матнидан «нодавлат» сўзи чиқариб ташланди, шунинг учун хорижий давлат иштирокидаги ташкилотлар ҳам «номақбул» деб тан олиниши мумкин.

Бундай ташкилот фаолиятига жалб қилинганлик учун максимал жазо - бир қатор лавозимларни эгаллаш ҳуқуқидан маҳрум қилинган ҳолда тўрт йилгача. Молиялаштирилган тақдирда муддат беш йилгача, фаолиятни ташкил қилишда - олти йилгача.

«Қонун чўзилувчан бўлиб, судсиз ва объектив мезонларсиз мустақил ОАВ, фаоллар уюшмалари ва бошқа гуруҳлар рўйхатга киритилиб, уларни «хорижий ноҳукумат ташкилотлари» деб аташ мумкин бўлади», деб ёзди ҳуқуқшунос Анастасия Буракова ўзининг Telegram-каналида. Унинг тахминига кўра, ўзгаришлардан сўнг Халқаро жиноий суд (ХЖС) янги рўйхатда биринчилардан бўлиши мумкин.