Муҳандислик шедеврлари: дунёдаги энг узун 10 та туннел

Бугунги туннел қурилиши туннел қазиш машиналари ва геологик тадқиқотларнинг илғор усуллари каби мураккаб технологияларга таянади. Қуйидаги лойиҳалар турли қитъаларда жойлашган бўлиб, хилма-хил мақсадларга хизмат қилади. Дунёда мавжуд бўлган энг узун ўнта туннел билан танишамиз.

1) Делавэр сув туннели (Ню-Йорк, АҚШ) — 137 км

Делавэр сув туннели Ню-Йорк шаҳри сув таъминотининг тахминан 50 фоизини таъминлайди: Катскиллдаги сув омборларидан Жанубий Уэстчестердаги Хилл-Вю (Hill-View) сув омборига кунига тахминан 4 миллиард литр сув етказиб беради.

Бу улкан иншоот қурилиши 1937 йилда бошланган ва 1953 йилда якунланган — жами 16 йил давом этган. Биринчи босқич харажатлари 272 миллион доллар деб баҳоланган, аммо якуний сарфлар анча юқори чиққан.

Ҳозир туннел Ню-Йорк сув таъминотининг 180 йиллик тарихи давомидаги энг йирик реконструкцияни бошдан кечирмоқда. Аввал таъмирлаш ишларини 2023 йилда тугатиш режалаштирилган эди, лекин якунлаш бир неча бор кечиктирилди ва энди ишлар 2027 йилга мўлжалланган.

2) Пяйянне сув туннели (Финландия) — 120 км

Пяйянне туннели Катта Ҳелсинки ҳудудидаги 1 миллиондан ортиқ аҳоли учун сув хавфсизлигини таъминлайди. Қурилиш 1972–1982 йилларда, яъни ўн йил давом этган ва Финландиянинг қаттиқ кристаллик жинслари орасидан қазиб ўтилган.

Туннел шу қадар кенгки, ундан юк машиналари ҳам ўта олади. У қоя-тош қатлами ичида 10–30 метр чуқурликда ўтказилган ва Пяйянне кўлидан пойтахт минтақасига сувнинг табиий оқимини таъминлайди.

3) Сучжоу метроси, 3–11-йўналишлар (Хитой) — 86,54 км

Сучжоу метросининг 3–11-йўналишлари туннеллари мажмуаси Хитойда шаҳар темирйўл транспорти қурилиши қандай тез суръатларда ривожланишининг ёрқин намунасидир.

Ишлар 2018 йил ноябр ойида бошланган, очилиш эса 2023 йил июн ойида бўлган — яъни тахминан 4,5 йил ичида.

Қурилиш жараёнида замонавий туннел қазиш машиналари ҳамда минтақанинг мураккаб геологиясига мослаштирилган усуллар қўлланган.

4) Дахуофан сув туннели (Ляонин, Хитой) — 85,3 км

Дахуофан туннели Хитой инфратузилма қурилишидаги тезлик ва самарадорликнинг намунаси ҳисобланади.

Ишлар 2006 йил сентябр ойида бошланиб, 2009 йил апрел ойида якунланган — жами 2,5 йил. Бу каби кўламдаги лойиҳа учун жуда тез муддат.

Диаметри 8 метр бўлган тоннель Дахуофан сув омборидан Хитойнинг шимоли-шарқидаги 7 та шаҳарга, жумладан Шэнян ва Далянга сув етказиб беради.

5) Фиш туннели (Жанубий Африка) — 82,8 км

Бу туннел жанубий яримшардаги энг узун узлуксиз ёпиқ сув ўтказгич бўлиб, муҳандислик маҳоратининг ажойиб намунасидир.

Қурилиш 1966 йилда бошланиб, 1975 йилда тугаган — 9 йил давом этган. Туннел диаметри 5,35 метр, деворлари 23 см қалинликдаги бетон қоплама билан мустаҳкамланган.

6) Болмен сув туннели (Швеция) — 82 км

Болмен туннели скандинав муҳандислик мактабининг намунасига айланган ва Швециянинг жанубий ҳудудларини сув билан таъминлашда муҳим ўрин тутади.

Қурилиш 1975 йил ёзида бошланган ва фақат 1985 йилда — қарийб 10 йилдан кейин тугалланган. Лойиҳа жиддий кечикишлар ва бюджетдан ошиб кетишлар билан тўқнаш келган, аммо қийинчиликларга қарамай туннел бугун ҳам муваффақиятли ишлаб турибди.

7) М11 метро йўналиши, Истанбул (Туркия) — 69 км

М11 йўналиши Туркиянинг энг улкан транспорт лойиҳаларидан бири бўлиб, Истанбул марказини янги халқаро аэропорт билан боғлайди. Йўналиш икки қисмдан иборат: бири Гайретепадан, иккинчиси Ҳалқалидан чиқади — иккаласи аэропортда туташади.

8) Чэнду метроси, 6-йўналиш (Хитой) — 69 км

Чэнду метросининг 6-йўналиши ишга туширилган пайтда метро қурилиши амалиётидаги дунёдаги энг узун узлуксиз туннел сифатида қайд этилган. Йўналиш Ванцун ибодатхонасидан Ланцзягоугача боради, 54 та бекатни ўз ичига олади ва юқори сиғимли 8 вагонли поездлар билан хизмат кўрсатилади.

Қурилиш стандартлаштирилган Хитой технологиялари ва юқори автоматлаштирилган ускуналар ёрдамида олиб борилган — бу мамлакат инфратузилмавий муҳандислиги “пишиб етилган”ини кўрсатади.

9) Нилум–Жхелум ГЭС туннели (Покистон) — 68 км

Нилум–Жхелум лойиҳаси 1989 йилда маъқулланган, аммо амалда қурилиш ишлари фақат 2008 йилда бошланган.

10) Шарқий коллектор туннели (Мехико, Мексика) — 62,5 км

Túnel Emisor Oriente — Мексиканинг энг йирик инфратузилма лойиҳаси ва туннел қазиш машиналари ёрдамида амалга оширилган энг мураккаб лойиҳалардан бири.

Қурилиш 2008 йилда бошланган ва 2012 йилда тугаши керак эди, аммо ишлар 11 йилга чўзилиб, фақат 2019 йилда якунланган.

Туннел тахминан 20 миллион аҳолига хизмат қилади: оқова сувларни ўтказишни таъминлайди ва Мехикони сел-тошқинлардан ҳимоя қилади.

Бу ўнта ноёб лойиҳа — ўнлаб йиллик меҳнат ва юзлаб миллиард долларлик инвестициялар натижаси бўлиб, илғор технологиялар, чуқур геологик тадқиқотлар ва улкан меҳнат ресурсларини бирлаштиради.