Херсондаги портлашлар ва урушнинг 207-кунидаги бошқа асосий воқеалар

Россиянинг Украинага кенг кўламли ҳарбий босқини 207-куни, якшанба, 18 сентябрда рус қўшинлари қўшни давлатнинг босиб олинган аҳоли пунктларини назорат остида ушлаб туришга уринишни давом эттирди, Украина Қуролли кучлари (УҚК) ва унинг ҳудудий мудофаа бўлинмалари тажовузга қаршилик кўрсатди. Украина жануби ва шарқида Украина кучларининг қарши ҳужуми давом этмоқда. Уришаётган томонлар вакиллари баёнотларини мустақил манбалардан текширишнинг иложи йўқ. 

18 сентябрга ўтар кечаси Россия қўшинлари Никопол туманини «Град» ва оғир артиллериядан уч марта ўққа тутди, уч киши яраланди, деди Днипропетровска области ҳарбий маъмурияти бошлиғи Валентин Резниченко. «Никополнинг ўзи икки марта олов билан қопланди. Ярим тунда у ерга 30 га яқин рус снарядлари учиб келди», деб ёзди Резниченко Telegram-каналида. Унга кўра, шаҳарда ўнлаб кўп қаватли ва шахсий уйлар, автомобиллар, бир қанча маиший иншоотлар, газ қувурлари ва электр тармоқлари шикастланган. Маҳаллий бозорда ёнғин чиққан. 

Куннинг иккинчи ярмида Резниченко тумандаги учта ҳудуд - Покровска, Красногригоревска ва Никополска «Град» ва оғир артиллериядан ўққа тутилганини хабар қилди. Натижада икки киши ҳалок бўлди, яна уч киши жароҳат олди. 

18 сентябрга ўтар кечаси Миколаивска областининг аҳоли пунктларига ҳам ҳужум қилинди. Миколаивска раҳбари Виталий Кимнинг Telegram’да хабар беришича, 17 сентябр куни соат 23:05 лар атрофида област маркази ўққа тутилган. Дастлабки маълумотларга кўра, фуқаролик инфратузилмаси зарар кўрган – шифохона ва автогараж кооперативида ёнғин чиққан. Қурбонлар ва жароҳатланганлар ҳақида маълумотлар йўқ. 

18 сентябр куни соат 00:30 дан бошлаб Россия Очаковога ракета ҳужумларини бошлади, деб ёзди Ким. Икки киши жиддий жароҳат олган. Отишма уйларга зарар етказди. 

Харкив областининг чегарадаги Стрилеча қишлоғида руҳий касалликлар шифохонасининг ўққа тутилиши натижасида тўрт нафар тиббиёт ходими ҳалок бўлди, икки бемор яраланди, деб хабар берди Харкив раҳбари Олег Синегубов. Ўлган шифокорлар беморларни эвакуация қилишга уринган ва отишма бошланганда 600 бемордан 30 нафарини олиб чиқишга муваффақ бўлди, деди Синегубов. 

Бундан ташқари, Харкив раҳбарининг сўзларига кўра, 18 сентябрь куни Стрилеча шаҳрида фуқаро автомобилига танкдан нишонга олинган. Россия ҳарбийларининг ҳужуми натижасида икки аёл ҳалок бўлди. 

Россия томонидан босиб олинган Херсонда бир нечта портлашлар содир бўлди, дея хабар берди Украина ва Россия ОАВ 18 сентябр куни тушдан кейин. РИА «Новости» агентлиги ўз мухбирига таяниб, олтита портлаш содир бўлганини ёзди. Оккупацион «област маъмурияти» раҳбари ўринбосари Кирилл Стремоусовнинг таъкидлашича, шаҳар ракетадан ўққа тутилган. Украинанинг «Страна» нашри портлашлар шаҳарнинг марказий қисмида содир бўлганини таъкидлади. 

Аввалроқ Украина расмийлари Россия томонидан босиб олинган Херсон кўчаларида отишма бўлгани ҳақида хабар берган эди. Украина Қуролли кучларининг «Юг» оператив қўмондонлиги ўз ҳисоботида билдиришича, оккупацион маъмурият Украина Қуролли кучларини тинч аҳоли ўртасидаги кўча жангларида айблаш мақсадида «провокацияга қўл урмоқда», шаҳар кўчаларида отишмалар уюштирмоқда. 

Украина президенти девони раҳбари маслаҳатчиси Михаило Подоляк Twitter’да Херсон марказидаги отишма «ЧВК, қодировчилар, Россия ҳарбийлари ва ФХХ ўртасидаги зиддият кучайиб бораётганининг яна бир кўриниши» деб ёзди. «Маиший можаролар сони ортиб бормоқда. Қочишдан олдин томонлар Украина Қуролли кучлари яқинлашаётгани ҳақидаги хабарни ҳисобга олиб, ўлжани бўлиб оляпти», - деди Подоляк.

18 сентябр куни кечқурун босиб олинган Мелитополда кучли портлаш кузатилди. «Мелитопол шаҳри марказидаги кўп қаватли уй ҳовлисида содир бўлган кучли портлаш ФХХ ходимлари томонидан олиб борилган тозалаш ишларининг натижаси бўлиши мумкин. Дастлабки маълумотларга кўра, «ўзаро тўқнашувлар» давомида улар ҳамкорлардан бири - полициячиларни - «Халқ милицияси тергов бошлиғини йўқ қилишган», - деб ёзди Мелитопол мэри Иван Федоров Telegram-каналида. 

18 сентябрга ўтар кечаси ишғол остидаги Луганск областининг Сватове шаҳрида россиялик ҳарбийлар жойлашган собиқ автовокзал биносида портлаш юз берди, натижада улардан 200 га яқини ҳалок бўлди, дея хабар қилди Луганск области ҳарбий маъмурият раҳбари Сергей Гайдай миллий телемарафон эфирида. Унинг сўзларига кўра, бундай портлашлар кўпинча «айрим меҳмонхоналар ёки ётоқхоналарда ёки Россия армияси вакиллари ихчам яшайдиган бошқа биноларда» содир бўляпти. «Сўнгги пайтларда улар катта йўқотишларга дуч келишди», деди Гайдай. 

Украина Қуролли кучлари Херсон областида Россия ҳарбийлари ва техникаси ўрнатилган баржа йўқ қилингани ҳақида хабар берди. Украина қуролли кучларининг «Юг» оператив қўмондонлиги баёнотида айтилишича, баржанинг йўқ қилиниши Россия қўшинларининг ўзлари таъмирламоқчи бўлган Антоновский темирйўл кўприги ўтказувчанлигини тиклаш режаларини барбод қилган. Украина Қуролли кучлари Россия томонининг йўқотишларини 62 киши ва бешта зирҳли техникага баҳолади.

Областнинг оккупацион «ҳарбий-фуқаролик маъмурияти» тунда Россия ҳарбийлари Херсон марказидаги қисқа тўқнашувда номаълум шахсларни ўлдирганини маълум қилди. Россия давлат агентликлари шаҳарда украиналик «диверсия гуруҳи» йўқ қилинганини билдирди. Бир кун аввал Украина ва Россия Telegram-каналлари Херсонда автоматик қуроллардан ўқ узилгани ҳақида хабар берган эди. Бундан ташқари, зирҳли машиналар ва дронлардан фойдаланиш ҳолатлари тўғрисида маълумот берилди. 

Америка урушни ўрганиш институти (ISW) кундалик ҳисоботида таъкидлашича, Россия кучлари Харкив областида УҚК қарши ҳужумидан ҳимояланиш ўрнига, Донецк ва Бахмут атрофида «стратегик маъносиз» ҳужум операцияларига устувор аҳамият беришда давом этмоқда. 

Бахмут ва Донецк яқинидаги қишлоқлар фақат «ҳиссий аҳамиятга эга», деб ёзади ISW, Россия қўшинлари эса «Донецк вилоятида позицияларни эгаллаш учун деярли автоматик ҳаракатларни давом эттирмоқда». Бундай ёндашув Украинанинг Россия томонидан босиб олинган шимоли-шарқини давом этаётган УҚК қарши ҳужуми олдида «ўта заифлаштиради», дейди таҳлилчилар. 

Украина Оскил дарёси шарқида ва Северский Донец дарёси шимолида ўз позицияларини кенгайтириши мумкин, бу эса Украина Қуролли кучларига Лиман атрофида рус қўшинларини ўраб олишга имкон беради. «Украиналикларнинг Северский Донец дарёси шимолий қирғоғи бўйлаб шарққа қараб янада олдинга силжиши Россиянинг Лиман атрофидаги позицияларини яроқсиз ҳолга келтириши ва Лисичанск, охир-оқибат Северодонецк томон йўл очиши мумкин», деб ёзади ISW экспертлари. 

Айни вақтда, Украина қўшинлари Луганск областидаги Билогоривка қишлоғини озод қилди, дея хабар бермоқда The Insider Украина Қуролли кучлари томонидан жойлаштирилган видеога таяниб. Кадрлардан кўриниб турибдики, аскарлар вайрон бўлган қишлоқнинг бўм-бўш кўчалари бўйлаб ўтмоқда. The Insider ёзишича, бу Билогоривканинг Ново-Подгаровска кўчаси бир қисми. Қишлоқ Лисичанскдан 10 км узоқликда жойлашган. 

Бундан ташқари, Украина Қуролли кучлари бўлинмалари Купянск шаҳри яқинидаги Оскил дарёсини кечиб ўтди, деб хабар берди Strana.ua ўз Telegram-каналида. Украина Қуролли кучлари стратегик алоқа бошқармаси маълумотларига кўра, 17 сентябрдан бошлаб Украина Оскилнинг чап қирғоғини ҳам ўз назоратига олган. Украина Қуролли кучлари ҳарбий хизматчилари дарёни кесиб ўтгани ҳақида Луганск ҳарбий раҳбари Сергей Гайдай ҳам хабар берди. У аввалроқ бошқа Telegram каналларида пайдо бўлган видеони жойлаштирган. «Луганшчина яқинлашиб келмоқда», деб ёзади Гайдай.

Озод қилинган Изюм шаҳридаги оммавий қабрлардаги ишлар яна икки ҳафта давом этади, деди мэр Валерий Марченко. «Барча хизматлар ходимлари кўмилганларни қазиб, эксгумация қилишмоқда. Иложи бўлса, уларнинг шахси аниқланиб, барчани кейинги иш учун Харкивга жўнатишмоқда. Бу иш яна деярли икки ҳафта давомида амалга оширилади, чунки кўмилганлар кўп. Ҳали янги қабрлар топилмади, лекин улар бор дейишяпти, шунинг учун улар қидирилади», деди у. 

Прокурор Олександр Филчаковнинг сўзларига кўра, Изюм ҳудудида тинч аҳоли вакиллари бўлган 445 та қабр ва украиналик ҳарбийлар бўлган битта оммавий қабр топилган. Баъзи жасадларда қийноқ излари мавжуд. 

Чехия Европа иттифоқи кенгашининг амалдаги раиси сифатида Украина ҳудудида ҳарбий жиноятлар бўйича халқаро трибунал ташкил этишга чақирди. «Россия Изюмда юзлаб қатл қилинган ва қийноққа солинган одамлар билан тўла оммавий қабрларни қолдириб кетди. 21-асрда тинч аҳолига қарши бундай ҳужумлар ақлга сиғмайди ва жирканчдир. Биз уларни эътибордан четда қолдирмаслигимиз керак. Барча ҳарбий жиноятчиларга жазо талаб қиламиз. Мен босқинчилик жиноятини жазолаш учун махсус халқаро трибунални тезроқ тузишга чақираман», — деб ёзган Чехия ташқи ишлар вазири Ян Липавский 17 сентябр куни Twitter’да. 

Германия Мудофаа вазири Кристин Ламбрехт ҳам халқаро трибунал тузишга чақирди. «Бу даҳшатли жиноятлар тергов қилиниши керак - энг яхшиси БМТ экспертлари томонидан. Халқаро терговчиларга далиллар тўплаш учун имкон қадар тезроқ рухсат берилиши керак. Жиноятчилар судга тортилиши лозим», деди у Funke гуруҳи нашрларига берган интервьюсида. 

Украина президенти Володимир Зеленский Қримни дипломатия йўли билан Украина назоратига қайтариш мумкинлиги ҳақида фикр билдирди. «Украина бутун ерларини қайтариб олса, тинч-тотув яшай олади. Бошқа йўл йўқ. Бундан чиқишнинг иложи йўқ, ҳудудларни деоккупация қилиш керак. Шундай бўлиши мумкинки, Қрим дипломатия йўли билан қайтарилади», - деди у 18 сентябрда Reuters агентлигига берган интервьюсида.

Зеленский журналистнинг Украина Қримни қайтаришга қодирми ёки йўқми деган саволига жавоб берди, чунки яриморолда кўп сонли рус қўшинлари жойлашган. Украина президентининг қайд этишича, Украинада одамлар Қрим масаласини дипломатик йўл билан ҳал қилишни кўпроқ қўллаб-қувватламоқда. Шу билан бирга, у Қримни қайтариш масаласини муҳокама қиладиган ва музокаралар қачон бошланиши мумкинлигини айта оладиган шахслар кимлигини айта олмаслигини қўшимча қилди.

Киев ҳозирча на Россия билан музокаралар жараёнида, на президентлар Зеленский ва Путин ўртасидаги шахсий учрашувда мантиқ кўрмаяпти. «Биринчидан, Россия ҳали ҳам баъзи натижаларни тузатиш учун етарли ресурсларга эга эканлигига ишонади. Иккинчидан, бугунги кунда ҳар қандай учрашув фақат анъанавий рус тарихининг ўйини: статус-квони тузатиш, «алдамчи Минск рақслари», кескинлашув янги босқичини бошлаш», - дея тушунтирди Украина президенти девони раҳбари маслаҳатчиси Подоляк «Украинска правда» газетасига берган изоҳида.

«Биз учрашувлар ёки бир хил банал рус музокаралари сценарийси учун учрашувлардан умуман манфаатдор эмасмиз. Биз ишғол қилинган ҳудудларни озод қилиш, Россиянинг муҳим тактик мағлубиятлари, мажбурий кенг кўламли ҳуқуқий жараёнлардан манфаатдормиз. Қолганларнинг ҳаммаси шундан ҳосил бўлади», - деди Подоляк. Президентларнинг шахсий учрашуви, унинг сўзларига кўра, Россия қўшинлари тўлиқ олиб чиқиб кетилгандан кейингина «урушдан кейинги ҳаёт, жумладан, товон тўлаш ҳажми, йўқотишларни қоплаш ва жиноятчиларни экстрадиция қилиш масалаларини муҳокама қилиш» учун амалга оширилиши мумкин. 

Россия президенти ҳузуридаги Инсон ҳуқуқлари кенгаши аъзолари мамлакат бош прокурори Игор Красновга «турли, шу жумладан оғир жиноятлар учун жазо муддати ўталмаган минглаб маҳбуслар» Украинадаги урушга қандай асосда жўнатилганига ойдинлик киритишни сўраб мурожаат қилди. Хатда таъкидланганидек, маҳбусларни ёллаш ҳақида, хусусан, Никита Михалковнинг «Россия 1» телеканалидаги «Бесогон ТВ» телекўрсатувида ҳам хабар қилинган.

Ҳуқуқ ҳимоячиларининг эслатишича, муддатини ўтамаган маҳбусни учта асосга кўра озод қилиш мумкин: президент фармони билан авф этиш, Давлат думаси томонидан амнистия эълон қилиш, шунингдек, суд қарори билан шартли равишда озод қилиш. Мурожаатни олти киши имзолаган: Александр Верховский, Наталя Евдокимова, Игор Каляпин, Ева Меркачева, Владимир Ряховский ва Николай Сванидзе. 

Хонанда Алла Пугачёва Россия Адлия вазирлигидан турмуш ўртоғи Максим Галкиндан кейин ўзини ҳам «хорижий агент» деб эълон қилишни сўради. «Сиздан мени севимли мамлакатимнинг хорижий агентлари сафига қўшишингизни сўрайман, чунки мен ҳалол, ва самимий инсон, Россиянинг ҳақиқий ва сотилмас ватанпарвари, ватан равнақи, тинчлик-осойишталигини, ҳаёт, сўз эркинлигини ўйлайдиган ва йигитларимизнинг мамлакатимизни четга сурувчи ҳамда фуқароларимиз ҳаётини қийинлаштирадиган хаёлий мақсадлари учун ўлимига чек қўйиш тарафдори бўлган турмуш ўртоғим билан бирдамман», деб ёзади Пугачёва. 

16 сентябр куни Россия Адлия вазирлиги Максим Галкинни «хорижий агент» вазифасини бажарувчи шахслар рўйхатига киритди. Вазирликнинг таъкидлашича, артист сиёсий фаолият билан шуғулланади ва хорижий манба - Украинадан ёрдам олади. Бунга жавобан Галкин, у сиёсий фаолият билан шуғулланмагани ва Украинадан пул олмагани учун, фақатгина ўйлаб топилган баҳона билан «хорижий агент» сифатида тан олинганини айтди. «Адлия вазирлиги, самимийлик ва ҳалолликни муносиб одамлар тўламайди, мен уларга тегишлиман деб умид қиламан. Мен ўз фикримни сотмайман ва бошқаларникини ҳам сотиб олмайман. Мен виждонни сотмайман», - дейди Галкин.