Яқинда Тошкентда сиам эгизакларини тиббий йўл билан ажратиб олишганини кўпчилик қизиқиш билан қарши олди. Бу ноёб тиббий амалиёт ўзбек шифокорлари томонидан илк марта амалга оширилиб, қирғизистонлик эгизаклар ажратиб олинди.
Бундан 36 йил олдин, 1987 йил 6 сентябрда шифокорлар биринчи марта сиам эгизакларини ажратишга муваффақ бўлишганди. Германияда бошлари бирлашган ҳолда туғилган икки етти ойлик ўғил бола ажратиб олинди.
Кейин америкалик нейрохирург Бенжамин Соломон Карсон бошчилигидаги бир неча ўнлаб жарроҳлар гуруҳи деярли бир кун давом этган кўп соатлик операция давомида илгари имконсиз бўлиб туюлган нарсанинг мумкин эканини исботлади.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг статистик маълумотларига кўра, Европада 80 минг туғилишдан биттаси сиам эгизакларининг туғилиши билан тугайди, дунёда эса 60 мингдан бири. Бундай эгизакларнинг катта қисми қизлар бўлади.
Бундай чақалоқларнинг деярли ярми ўлик туғилади. Сиам эгизакларининг тахминан 70 фоизи биринчи ойларда вафот этади. Бироқ тарих сиам эгизаклари бир неча ўн йиллар давомида яшаган ҳолатларини билади. Уларнинг баъзилари билан қуйида танишамиз.
Чанг ва Энг Бункер
1811 йилда Сиамда (ҳозирги Таиланд) туғилган ва цирк артистлари сифатида бутун дунёга машҳур бўлган Чанг ва Анг Бункерлар туфайли бирлашган эгизаклар сиам эгизаклари деб аталди.
Ака-ука Бункерлар бир-бирининг кўкраги билан бирлашдилар. Улар жуда узоқ ва муваффақиятли ҳаёт кечиришди, ҳатто оила қуриб ўзларидан авлод қолдиришди. Чангнинг ўнта, Энгнинг ўн битта фарзанди бор эди.
Улар 63 ёшида, бир кунда вафот этдилар: Чанг пневмонияга чалинган ва тўсатдан вафот этган (бошқа версияга кўра, у инсультдан вафот этган). Тирик қолган укасининг ҳаётини сақлаб қолиш учун ажратиш операциясини ўтказишга ваъда берган жарроҳ йўлда кечикиб қолган. Энг ўлган эгизагидан бир неча соатга узоқроқ яшаган холос.
Милли ва Кристина Маккой
Сиам эгизаклари Миллие ва Кристина Маккойлар 1851 йилда Қўшма Штатлардаги қуллар оиласида туғилган. Қизлар сотилган ва бир эгасидан иккинчисига мерос бўлиб ўтган.
Вояга етганида улар шоуда қўшиқ айтишни ва рақсга тушишни бошладилар. Улар “Икки бошли булбул” тахаллуси остида саҳнага чиқиб, битта қизни ифодаларди – лекин иккита бош, тўртта қўл ва оёқли. Опа-сингил Маккойлар, ака-ука Бункерлар сингари, жуда узоқ умр кўришди. 1912 йилда 61 ёшида бир неча соатлик фарқ билан вафот этдилар.
Росе ва Жозеф Блазек
Боҳемияда (ҳозирги Чехия) сиам эгизаклари Роза ва Жозеф Блазек 1878 йилда тос бўшлиғида бирлашган ҳолда туғилган. Улар ҳам ижодий касбни танладилар, лекин кўп пул ишлашга муваффақ бўлишмади.
1910 йилда улардан бири ўғил туғди. Шифокорлар туғиш иккала эгизак учун ҳам ҳалокатли бўлиши мумкинлигини айтишади, аммо ҳаммаси яхши бўлади. Опа-сингил Блазек 1922 йилда деярли бир вақтнинг ўзида вафот этди.
Виолетта ва Даисй Хилтон
Сиам эгизаклари Даисй ва Виолетта Хилтон 1930 йилларда Европа ва Қўшма Штатлар бўйлаб уюштирган гастроли билан катта муваффақият қозонди.
Қизлар 1908 йилда туғилган, улар тос бўшлиғида бирлашган, аммо уларнинг умумий ҳаётий органлари йўқ эди. Буфетчи бўлган oнaси қизларини цирк эгасига сотиб юборади. Опа-сингил Ҳилтон ўзларининг биринчи спектаклларини ўйнашганда уч ёшда бўлишган.
1931 йилда улар “эгалари”ни судга беришни бошлади ва охир-оқибат узоқ кутилган эркинлик ва муносиб миқдорда товон пули олишди. Шундан сўнг улар ўзларининг театр томошаларини ташкил қилишди.
Даисй ва Виолетта Ҳилтон 1969 йилда вафот этган. Даисй грипп асоратидан, эгизаги ундан бир неча кун кейин вафот этди. Америка матбуотининг ёзишича, у шифокорлардан ёрдам сўрашни истамаган.
Маша ва Даша Кривошляпова
Совет Иттифоқининг энг машҳур сиам эгизаклари — Маша ва Даша Кривошляповаларнинг тақдири анча фожиали. Улар 1950 йилда Москвада туғилган. Уларнинг онасига дастлаб янги туғилган чақалоқларни кўрсатишни хоҳлашмаган ва бола вафот этганини хабар қилишган. Ҳамширалардан бири эгизакларни онасига кўрсатган. Оқибатда аёл ақлдан озиб, узоқ вақт давомида психиатрия клиникасида даволанади.
Эгизак Кривошляповалар онаси билан фақат ўттиздан ошганларида учрашишди. Ота, шифокорларнинг босими остида, қизлари учун ўлим ҳақидаги гувоҳномага имзо чекади, Маша ва Даша шундан сўнг отасини ҳеч қачон кўрмаган.
Умрларининг кўп қисмини ногиронлар учун махсус муассасада ўтказган Кривошляповлар кўп йиллар давомида СССР Тиббиёт фанлари академиясининг Педиатрия институтида, кейин илмий-тадқиқот институтларидан бирида “ўқиган”. Қизларга таёқчада ҳаракатланишни ўргатишган ва уларга минимал таълим беришган — аслида улар фақат ҳисоблаш, ўқиш ва ёзишни ўрганишган.
Улар вояга етганларида спиртли ичимликларга қарамликдан азият чекишганини ёзишган. Кривошляповалар 2003 йилнинг баҳорида вафот этдилар. Мария юрак хуружидан, бир кундан камроқ вақт ўтгач, Дариа мастликдан вафот этди.
Ронни ва Донни Галион
Ронни ва Донни Галион бугунги кунда энг кекса сиам эгизаклари ҳисобланадилар (уларнинг рекорди Гиннеснинг рекордлар китобига расман киритилган). Улар 1951 йилда Американинг Дейтон шаҳрида туғилган. Эгизаклар дастлабки икки йилни касалхонада ўтказдилар. Бу вақт давомида шифокорлар чақалоқларни белдан пастроқдан ажратиш йўлини излашди. Уларнинг ота-оналари хавфларни баҳолаб, охир-оқибат ҳамма нарсани аввалгидек қолдиришга қарор қилишди.
Ронни ва Донни Галион тўрт ёшдан бошлаб циркда чиқиш қилиб, пул ишлай бошлади. Болаликда улар кўп тортишиб қолишарди, ҳатто ўзларини ажратишни талаб қилишган. Йиллар давомида муросага келишни ўргандилар ва улар битта тана ва иккита жонга эга эканлигига кўникиб қолишди. Улар ўзгалар ёрдамисиз жуда яхши ишлайдилар ва ўз уйларида яшайдилар.
Лори ва Дори Чаппелле
Лори ва Дори (Жорж) Чаппелле 1961 йилда АҚШда туғилган, бошлари бирлашган. Бундан ташқари, улар турли жинсда эдилар: Дори қиз эди ва туғилганда Реба исмини олди.
Чаппелле эгизаклари сиам эгизакларининг биринчи жуфтлиги ҳисобланади. Ота-оналари уларни туғилгандан кўп ўтмай ташлаб кетишди. Эгизаклар ҳаётларининг дастлабки 20 йилини ақли заифлар учун мактаб-интернатда ўтказдилар. Аммо барча шифокорлар уларнинг ақли ва ақлий қобилиятлари яхши эканини таъкидлашган.
Чаппелле эгизакларининг ҳаёти жуда яхши ўтди. Жорж жуда машҳур қишлоқ рассомига айланди, Лори эса унинг менежери бўлди.
Зита ва Гита Резаханов
2003 йилда Москва шифокорлари томонидан муваффақиятли ва жуда оғир ажратиш операциясини бошдан кечирган Қирғизистоннинг кичик Зита ва Гита қишлоғидаги сиам эгизаклари ҳақидаги ҳикоя бутун Россия бўйлаб машҳур бўлди.
Эгизак Резахановаларнинг иши ўзига хос эди, чунки уларнинг учта оёғи ва умумий тос суяги бор эди. Айниқса, уларни ажратиш қийин эди. Шундан сўнг шифокорлар йўқ оёқнинг ўрнига протез оёқ қўйишди.
Зита ва Гитанинг тақдирини кўп йиллар давомида бутун мамлакат кузатиб борди. 2015 йилнинг кузида соғлиғи ёмонлашган Зита туғилган кунидан 10 кун ўтиб 24 ёшида вафот этди.
Абигайл ва Бриттани Хенсел
Эгизак Хенсел 1990 йил 7 мартда АҚШнинг Миннесота штатида туғилган. Абигайл ва Бриттани дисефалик эгизаклардир, уларнинг бир танаси, иккита боши, иккита қўли ва икки оёғи бор. Қизлар ҳаракатларни шу қадар яхши ўргандиларки, улар юриш, чопиш, сузиш, велосипед ҳайдаш ва қўшниларнинг сўзларига кўра, ҳатто машина ҳайдашга ҳам муваффақ бўлишди.
Шаҳар аҳолиси бу ғайриоддий опа-сингилларига ўрганиб қолган. Улар бутунлай бошқача характер ва севимли машғулотларига эга, лекин айни пайтда улар бир-бирлари билан жуда яхши муносабатда бўлишади. Қизлар оддий ёшлар дўконида кийим сотиб олишади ва кейин уларни ўзига мослаб ўзгартиришади.
Шиванат ва Шиврам Саху
2001 йилда Ҳиндистоннинг кичик бир қишлоғида туғилган сиам эгизаклари Шиванат ва Шиврам Саху қишлоқ аҳолиси орасида катта шов-шувга сабаб бўлди. Кўпгина маҳаллий аҳоли ўғил болалар Будданинг тимсоли эканига ҳали ҳам ишонишади.
Бир неча йил олдин шифокорлар ака-укаларни белдан ажратишни таклиф қилишганда, ота-оналар рад этишди — асосан хурофий сабабларга кўра. Саху эгизакларнинг икки оёғи, тўрт қўли ва бир ошқозони бор. Ҳаётларининг 15 йилида улар ўз таналарини мукаммал бошқаришни, ювинишни, овқатланишни, тенгдошларининг ўйинларида қатнашишни ўргандилар.
