Чемпионлик сари одимлаётган «Ливерпул». Слот буни қандай уддаламоқда?

«Фейенорд»дан бошқа жойда ютуқларга эришмаган, яқин давргача кўпчилик танимаган Арне Слот қандай қилиб Клоппнинг энг яхши мавсумлари даражасида ўйин намойиш қилмоқда? Бу муваффақиятнинг объектив сабаблари нимада? Келинг асосий факторларни алоҳида тилга олиб, ҳаммасини тушунишга ҳаракат қилиб кўрамиз.

Юрген Клопп мероси

Одатда янги мураббийлар икки хил жамоага келишади. Биринчиси ҳолат, эски мураббий истеъфога чиқарилган бўлади. Табиийки, жамоа натижалари ёмонлашган, футболчиларнинг ҳам ўзига бўлган ишончи пасайган давр. Янги мураббий эски муаммоларга ечимлар бериш билан бирга, футболчиларнинг ўзига бўлган ишончини қайтариши, ёмонлашган натижаларни яхши томонга ўзгартирадиган жиддий қарорлар бериши керак бўлади. Албатта, бу жуда катта меҳнат талаб қилади.

Бироз камроқ содир бўладиган иккинчи ҳолат – бир мураббийнинг жамоа билан етарлича совринларни ютиб, ўз ихтиёрида билан жамоани тарк этгач, янги мураббий тайинланади. Бунинг ҳам ўзига яраша қийинчиликлари бор. Маълум бир давр якунига етган, демак авлодлар алмашинувини амалга ошириш лозим. Бундан ташқари, совринларни ютиб, ташналик бироз пасайган, янги мавсум учун қайта жонлантириш ҳам баъзида ортиқча муаммоларни келтириб чиқариши мумкин. Яққол мисоллар сифатида, «Интер»да Жозе Моуриниодан кейин Рафа Бенитеснинг, «Манчестер Юнайтед»да Алекс Фергюсондан сўнг, Девид Мойеснинг ёки «Бавария»да Юп Ҳайнкесдан сўнг Пеп Гвардиоланинг келишини эслаш мумкин. Сезганингиздек, бу шартларда ҳам янги мураббий муваффақият қозониши қийинроқ. Бунинг устига, ҳатто мураббий ўзига яраша яхши ишлаган тақдирда ҳам аввалги ютуқлар каттароқ бўлгани учун барибир кўринмаслиги мумкин.

Арне Слотга эса ҳар икки туркумга ҳам кирмайдиган, футболда деярли содир бўлмайдиган учинчи ҳолат насиб қилди – Юрген Клопп чемпионликка лойиқ бўлган, яъни ўтган мавсумда соврин учун курашган, аммо ғалаба қозона олмаган кучли таркибни мерос қилиб қолдириб кетмоқда. Яъни жамоа даражаси борасида ҳам, мотивация борасида ҳам муаммо бўлмаслиги керак эди. Юрген Клопп билан Чемпионлар Лигасини, ҳамда Англия чемпионлигини қўлга киритган таркибдан фақат Алисон, Робертсон, Трент Александр-Арнолд, Виржил ван Дейк, ҳамда Муҳаммад Салоҳ қолган холос. Қолган барча футболчилар таркибга кейин келиб қўшилган, шу билан бирга, ўтган мавсумдаги натижалардан келиб чиқсак, бемалол чемпионлик учун кураша оладиганлардир. Қисқа қилиб айтганда, Юрген Клопп ўзининг навбатдаги кучли жамоасини тузди ва ўзидан кейинги мураббий учун идеал вақтда Ливерпулни тарк этди.

Слотнинг чизгилари. Тактика.

Албатта, буларнинг ҳаммаси нидерландиялик мураббийнинг бу йилги меҳнатлари қадрини пасайтирмайди. Слот Юрген Клоп футболининг энг муҳим, жамоага фойда келтирадиган ва аҳамиятлиси, футболчиларнинг устунликларини юзага келтирадиган жиҳатларини сақлаб қолган ҳолда, ўз чизгиларини бера оляпти. Жамоанинг янги футболга эволюцияси аста секинлик билан, сезиларсиз ва оғриқсиз равишда кечаётганини таъкидлаш керак.

Энг кўзга ташланадигани айтамиз. Маълумки, Юрген Клопп услубида тезкор вертикал қарши ҳужумларларнинг ўрни катта эди ва аксарият ўйинларда «Ливерпул» ўйинни икки томон учун очиқ шаклга келтириб олиб, айнан шу услубда устунроқ бўлгани учун керакли натижаларга эришарди. Бу айниқса, «Ливерпул»нинг аввалги таркибида жуда яхши ишлаган, чунки Мане-Фирмино-Салоҳ учлиги идеал равишда бир-бирини тўлдириб, реализациядан муаммо бўлмасди. Янги «Ливерпул»да очиқ футболдан энди рақиблар ҳам фойда кўра бошлашди, зеро энг юқори даражадаги ҳужум чизиғи бўлмаса, айнан шу икки томонлама вертикал футболда баъзида рақиблар ҳам ғалаба қозониб кетиши мумкин. Қисқаси, бу услубда барчасини назорат қилиш қийин, юқори ўринлар учун курашда эса ҳар бир ўйинни назорат қила олиш керак.

Арне Слотнинг биринчи қадами мана шу жиҳатни ўзгартириш бўлди – ҳали ҳам «Ливерпул» асосий хавфни вертикал футбол орқали яратмоқда, аммо ўша энг муҳим пас учун коридор очилгунча, жамоа тўпни ўзида сақлаб, назорат қилишни ўрганди. Слотнинг «Ливерпули» тўп билан сабр қилишни билади, керак бўлганда эса бирданига яна тезкор «Ливерпул» қайтиши ҳам ўйин давомида кўрамиз. Бу жамоага айниқса кучсизроқ рақибларга қарши ўйинни назорат қилишда ёрдам бермоқда, аввалги баъзи даврлардаги каби натижалар қутбдан қутбга сакрамаяпти. Жамоада баъзида қониқарсиз натижалар, мағлубиятлар ҳам содир бўлса-да, умумий ўйин картинаси доим бир хил ва доим «Ливерпул» рақибидан устун футбол намойиш эта оляпти.

Яна бир эътиборли жиҳат, Арненинг алоҳида рақибларга қарши тайёрланиб, айнан бир ўйин учун баъзи кичик ва нозик деталларни ўзгартира олишидир. Қизиғи, мураббийнинг матбуот анжуманлари ҳам жуда қизиқ, у доим эринмасдан тактик қарорлари, амалга ошган режалари, айниқса рақибнинг камчилик ва устунликлари ҳақида бемалол тушунтириш бераверади. Бу эса шогирдларига ишонч бериш билан бирга, рақиб мураббийига босим юклаши ҳам турган гап.

«Манчестер Юнайтед»га қарши «Олд Траффорд»да кечган (3:0) ўйиндаги ғалабадан сўнг Слот айтди:

«Рақибнинг қанот ҳимоячилари жуда олдинга чиқиб ўйнашади, шунинг учун мен имкон қадар Диас ва Салоҳни юқорироқда сақлаб туришга қарор қилдим. Агар босим ёрдамида тўпни эгаллаб олсак, доим олдинги чизиқда бизга вариантлар бўлади ва биз Салоҳни ёки Диасни марказий ҳимоячилар билан бирга бир вазиятга чиқардик».

Одатда жамоалар прессинг муваффақиятсиз чиқмагач, барча футболчилар ортга қайтишади ва ўрта блокда ҳимояланишни бошлашади. «Олд Траффорд»да Слот прессингнинг бошқача турини жорий қилди – «Ливерпул» ҳужумчилари прессинг уюштиргач, ҳимояга қайтмай, энди «МЮ» яримҳимоячиларига ортдан ҳужум қила бошлашди. Натижада Каземиро тўпни эгаллагач, олдинда ҳам вариант йўқ, тўпни орқага қайтараман деса, у томондан ҳам йўллар беркилгач, қийинчиликка дуч кела бошлади. Икки гол айнан «МЮ»нинг таянч зонасидаги йўқотишлардан сўнг содир бўлди.

Эндигина 3-тур эди. Ўшандаёқ Премьер-лигага янги кучли мураббий ташриф буюрганининнг кўргазмаси бўлиб ўтганди.

Слотнинг баъзи футболчиларга таъсири

Жамоа муваффақиятли тактика асосида тўп сураётганининг исботларидан асосийси – футболчиларнинг бу шартларда янги даражага чиқаётгани бўлади. Слот қўл остида бир қатор футболчилар янада кучлироқ ўйин кўрсатаётганини таъкидлаш керак.

Энг катта ўзгариш Райан Гравенберҳда кузатилмоқда. «Бавария»дан келганидан буён ўзини топа олмай келган 22 ёшли футболчи Слот қўл остида порламоқда. Айни дамда уни бемалол Европанинг энг яхши таянч яримҳимоячиларидан бири деб бемалол айтиш мумкин. Ўтган йили у бутун мавсум давомида атиги 12 ўйинни асосий таркибда ўтказган бўлса, ҳозирда у АПЛ доирасидаги барча ўйинларни илк дақиқалардан бошлади – ўртача 86 дақиқа.

Яна бир ёрқин мисол, Коди Гакпо. У Юрген Клопп даврида ҳам баъзида муваффақиятли ўйинлар ўтказган, аммо айнан Арне Слот Гакпони чап қанотга бутунлай боғлади ва бу уни янада хавфли футболчилардан бирига айлантирди.

Юқоридаги биринчи расмда Коди Гакпонинг ўтган мавсумдаги зарба бериш нуқталари, пастда эса жорий мавсумдаги. Илгари Гакпо турли позицияларда ўйнаган бўлса, жорий мавсумдан унинг майдондаги вазифаси конкретлашди. Бу эса футболчини «Ливерпул»нинг энг хавфли қуролларидан бирига айлантирди.

Ўтган ёзда «Ливерпул» Кейседо ва Лавия трансферлари борасида муваффақиятсизликка учрагач, шошилинч равишда Эндони сотиб олишганди. Табиийки, бироз тежамкор вариантда тўлдирилган таянч зонаси энг муаммоли нуқта сифатида тилга олиниб келарди. Слот келгач, «Ливерпул» бу позиция учун бирорта ҳам харидни амалга оширмаганида, кўпчилик учун тушунарсиз бўлгани табиий. Демак тахмин қилиш мумкинки, Гравенберх, Гакпо каби футболчилар ҳақида Слотда анча чуқур маълумотлар бўлган ва ҳамюртларидан қандай фойдаланишни у келишидан олдин ҳам жуда яхши билган.

Нафақат нидерландиялик футболчилар, балки масалан, Муҳаммад Салоҳ ҳам янги тизимда ёрқинроқ порлаётганини таъкидлаш керак. Ҳали мавсумнинг энди ярмидан ўтаётган бўлсак, Салоҳда аллақачон гол+пас бўйича 44 очко бор. Бу ҳар ўйинда ўртача 1.3 голли кўрсаткич деганидир. Агар шу режимда Салоҳ давом этса, у мавсум охиригача гол+пас бўйича 70 лик довонни ҳам босиб ўтиши мумкин. Мисрлик ҳужумчи Ливерпулдаги энг яхши мавсумида, 2017/18 да барча мусобақаларда 58 (44+14) очколик бўлганди. Тасаввур қилаверинг.

Босимнинг деярли йўқлиги

Ушбу мавсумдаги натижаларнинг нисбатан ёмонлашуви ҳам жамоа мухлислари томонидан ҳам, футбол жамоатчилиги томонидан ҳам у қадар оғриқли қабул қилинмасди. Зеро 8 йил давомида жамоани бошқарган топ-мураббийнинг кетиши барибир салбий томондан таъсир қилишини ҳамма тушуниб турарди. Нари борса, мабодо катта инқироз бўлиб кетса ҳам, мураббий ёки жамоадан кўра бошқарувга саволлар кўпроқ берилар, ёзда бирорта ҳам футболчини сотиб олмаган раҳбарлар асосий айбдор сифатида жавоб беришига тўғри келарди.

Бундай шартларда, табиийки, мураббий учун ҳам ишлаш қулай – сендан айтарли ҳеч нарса кутишмаётган пайтда ўзини анча эркин ҳис қилиши мумкин. Аслида Юрген Клоппнинг ҳам сўнгги йилларда чарчатган жиҳат шу – ундан ҳар мавсумда Пеп Гвардиола билан рақобат қилишни талаб қилишарди. Табиийки, яхшироқ ресурсларга эга бўлган ва назорат қироли бўлган Пеп билан баҳслашиш доим ҳам муваффақиятли чиқавермайди. Бу эса ҳар қандай қониқарсиз натижалардан кейин негативни кўпайтирар, жамоага ортиқча босим юкларди.

Арне Слот ҳам, футболчилар ҳам ушбу мавсумда мана шундай босимдан ҳоли мавсумни бошлашди. Бу ҳам қайсидир маънода ўз самарасини бермоқда.

Жароҳатларнинг камлиги

Тан олиш керак, ушбу мавсумда «Ливерпул»ни жиддий жароҳатлар четлаб ўтяпти. Айтайлик, асосий рақиблар бўлмиш «Манчестер Сити» ва «Арсенал» бу борада кўпроқ жабр чекишмоқда. «Сити» узоқ муддатга Родрини йўқотиб бўлди, «Арсенал» эса икки ой Эдегорсиз ўйнаган бўлса, айни дамда Сака ва Жезус жамоага ёрдам бера олмаяпти. Ҳар холда «Ливерпул»да ўйин натижасига таъсир қиладиган муҳим футболчиларнинг йўқотилиши кузатилмаяпти.

«Ливерпул» аввалги йиллардаги ўзи билан солиштирганда ҳам яхшироқ ҳолатда. Жорий мавсумда футболчилар томонидан жароҳат туфайли ўтказиб юборилган ўйинларнинг умумий сони – 55. Агар Кьеза, Брэдли, Гомес, Цимикас каби аслида захирада ўтирадиган футболчиларни қўшмасак, Жота, Алисон, Конате, Собослаи яъни ўрнини сифатни туширмасдан босиш имкони бўлмаган футболчиларнинг ўтказган ўйинлари сони атиги 23 та («Манчестер Сити»да 64, «Арсенал»да 45) холос.

Ўтган йили бутун мавсум давомида умумий кўрсаткич 165 эди. Асосий таркиб футболчиларини олсак, 85 ни ташкил қилган. Тўғри ҳали бу мавсум тугагани йўқ, аммо шу темпда давом этилса, ўтган йилги кўрсаткичнинг ярмига ҳам етиб борилмайди.

Бунинг замирида эса, биринчи навбатда, юқорида тилга олинганидек, назоратга асосланган услуб ва албатта, омад ҳам бор.

Асосий рақиблардаги пасайиш

Айни дамда «Ливерпул» йўқотилганлар бўйича 9 очколик фарқ билан пешқадамлик қилмоқда. Жамоа 22 ўйиндан 53 очко жамғарган. Албатта, бу олдинги мавсумлардаги пешқадамлар билан таққослаганда ҳам кўп, тўғри, аммо шунча очко билан 2023/24 мавсумида «Манчестер Сити»дан 2 очко 2022/23 мавсумида бўлганда эса «Арсенал»дан 2 очко олдинда бўларди холос. Яъни «Ливерпул» барибир пешқадам бўлиб турса-да, чемпионлик учун яққол фаворит сифатида ҳозиргидек тилга олмаётган бўлардик.

Айниқса, «Манчестер Сити»нинг инқирози айнан Слот даврига тўғри келиб қолганини ҳам ҳисобга олиш керак. Клоппнинг «Ливерпул»и 2018/19 мавсумнинг бу даврида 60 очкога эга эди. Шунда ҳам чемпионлик насиб қилмаган. Чемпион бўлиш учун эса 2019/20 мавсумда «Ливерпул» 23 ўйиндан сўнг 67 очко жамғарган эди – бу ҳозиргидан 11 очкога кўп.

Барқарор таъқибчининг йўқлиги «Ливерпул»да хато қилиш имкониятини қолдиради. Яъни ҳозир ҳар қандай ўйинда очко йўқотилиши ҳам жамоанинг мавқеига хавф солмайди ва ҳатто рақобатчилар ҳам турдан турга очко йўқотиб боришяпти. Бу ҳам босимни камайишига, ўйинларда ишонч билан хотиржам тўп суришга замин яратади. Жароҳатларни камайтиради, турли тактикаларни синаб кўриш, таркибни вақтида ротация қилиб боришга имконият беради, рақиб дарвозаси олдида совуққонликни сақлаб, реализацияни юқори маромда ушлаб туришга ҳам сабаб бўлади.

Қаҳрамон Асланов