Хавфли фазага кираётган Ғазо, 4 областни талаб қилаётган Россия ва мигрантлар учун энг қора йил — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

Ғазодаги вазият «хавфли фаза»га ўтди

Ғазо ҳукумати Исроилнинг 23 кунлик қамали туфайли эксклав «хавфли фаза»га кирганини эълон қилди. Исроил ҳар куни 600 дан ортиқ юк машинаси ва 50 та ёнилғи автоцистернасини киритмасдан, ёрдамни чеклаяпти.

Расмий баёнотда бу ҳаракатлар «тизимли жиноятлар» сифатида баҳоланди. Новвойхоналар ёпиляпти, ун тугаяпти, касалхоналарда эса дори-дармон ҳам, ёқилғи ҳам қолмаяпти.

Қамал туфайли юзлаб шифокор ва жарроҳлар Ғазога киритилмаяпти. Бу эса минглаб беморларнинг ҳаётини хавф остига қўяди.

Январда тузилган оташкесим марта ойида бузилганди. Шундан бери 670 дан ортиқ фаластинлик ҳалок бўлган, асосан аёллар, болалар ва қариялар.

Исроил томонидан Ғазода ўлдирилган журналистлар сони эса 208 нафарга етди. Бу ҳақда Ғазо ҳукумати қошидаги медиа-офис баёнотида маълум қилинди.

Баёнотга кўра, яқинда Исроил ҳарбийларининг навбатдаги қурбони фаластинлик журналист Ҳусам Шаббат бўлди.

Саудиядаги музокаралар қандай ўтди?

24 март куни Саудия Арабистонида АҚШ ва Россия расмийлари учрашиб, 12 соат давом этган музокаралар чоғида Украина бўйича янги келишув лойиҳасини муҳокама қилди. Reuters агентлигига кўра, музокараларда асосий эътибор Қора денгиздаги отишмаларни тўхтатишга қаратилган. Бу биринчи босқичдаги локал сулҳ бўлиб, кейинчалик кенг қамровли келишувга ўтиш учун пойдевор бўлиши мумкин.

Америкаликлар фикрича, Қора денгизда денгиз йўллари ва дон экспорт хавфсизлигини таъминлаш орқали умумий кескинликни пасайтириш мумкин.

Кремл музокараларга очиқ эканини билдирди. Эътиборли жиҳати — бу келишувлар Украина иштирокисиз ўтмоқда. АҚШ делегацияси Киев билан кейинроқ алоҳида учрашув ўтказишни режалаштирган.

АҚШ Миллий хавфсизлик маслаҳатчиси Майк Уолтцнинг айтишича, музокараларда фақат Қора денгиз эмас, балки Россия ва Украина ўртасидаги эҳтимолий «назорат чизиғи», ўзаро ишонч чоралари ва тинчликни сақлаш механизмлари ҳам муҳокама қилинмоқда.

Яна бир муҳим масала — Россияга олиб кетилган украиналик болалар тақдири. АҚШ уларни қайтаришни ишонч чораси сифатида кўрмоқда.

Москва 4 ҳудудни тўлиқ талаб қилмоқда

Россия АҚШ билан Саудия Арабистонида ўтаётган музокараларда Украина ҳудудининг тўртта областини тўлиқ талаб қилаётгани айтилмоқда. Гарчи рус қўшинлари Донецк, Луҳанск, Запорижжя ва Херсон областларининг бутун ҳудудини назорат қилмаётган бўлса ҳам, Кремл уларни тўлиқ маъмурий чегаралари билан ўз назоратига олишни истамоқда.

Россия Конституциясида ҳудудлар Россияники деб қайд қилингани боис, Кремл уларни сиёсий ва юридик жиҳатдан «қайтариш»ни талаб қилган. Россиянинг босиб олинган ҳудудлардан воз кечиши муҳокама ҳам қилинмаяпти. Чунки Россия қонунчилигида ўзини деб белгиланган ҳудудлардан воз кечиш механизми белгиланмаган.

Кремлга яқин манбалар эса Вашингтон Россиянинг ушбу талабини ёқлаб, Киевга босим ўтказиши мумкинлигини истисно этмаяпти. Агар АҚШ босим қилмаса, Россиянинг режаси — музокаралар билан бирга ҳарбий ҳужумни давом эттириш бўлади. Бу йўлда Россия эҳтиёж туғилса, ҳаттоки Днепропетровск ёки Суми областларини босиб олиб, кейинчалик уларни 4 та областга алмашишни таклиф этиши мумкин.

2025 йилнинг март ойига келиб Россия Луҳанскнинг 98,6 фоизини, Донецкнинг 62,6 фоизини, Запорижжянинг 71,9 фоизини ва Херсоннинг 69,3 фоизини назорат қилмоқда. Сўнгги икки област марказлари – Запорожжя ва Херсон шаҳарлари ҳали ҳам Украина назоратида.

АҚШ ва Украина ресурслар бўйича келишув арафасида

АҚШ президенти Доналд Трамп яқин кунларда Украина билан стратегик минераллардан тушадиган даромадни бўлишиш ҳақида келишув имзоланишини маълум қилди.

Трампга кўра, ҳужжат Украина ҳудудидаги нодир минерал қазилмаларни қазиб олиш ва энергетика инфратузилмасини бошқаришни ўз ичига олади. АҚШ компаниялари украин электр станциялари эгасига айланиши мумкин.

Музокаралар Саудия Арабистонида ўтган. У ерда америкаликлар украин ва россиялик расмийлар билан алоҳида учрашувлар ўтказди. Трампнинг айтишича, учрашувлар Қора денгиздаги оташкесим билан боғлиқ, бироқ бошқа масалалар ҳам муҳокама қилинган.

Эронга ултиматум қўйилди

АҚШ Эронни икки танлов қаршисида қолдирди: ё музокара ёки уруш. Трамп маъмуриятининг махсус вакили Стив Уиткофф Вашингтон ядровий таҳдидга қарши курашишга тайёр эканини маълум қилди.

Унга кўра, Трамп ҳукумати «максимал босим» стратегиясини қайта фаоллаштирган. Санкциялар ортидан ҳарбий таҳдидлар келмоқда. Трамп Эрон олий раҳбари Али Хоминаийга мактуб юбориб, шарт қўйди: келишув ёки оқибати уруш.

Хоминаий буни рад этди, Эрон Ташқи ишлар вазирлиги эса АҚШ позициясини шантаж деб атади, бироқ Теҳрон бунга, албатта, жавоб қайтаради, деб ваъда қилди.

Вашингтон Эрондан ядровий дастур тўхтатилишини талаб қилмоқда. АЭХА маълумотига кўра, Эрон уранни қурол ишлаб чиқариш даражасига яқин миқёсда бойитмоқда. Аммо атом бомбасига ҳозирча яқин эмас.

Очиқ таҳдидлар фақат ядровий масала билан чекланмаяпти. АҚШ Эронни ҳусийчиларга ёрдам беришда ҳам айбламоқда.

Трамп бож сиёсатида йўналишни ўзгартирди

АҚШ 15 та давлатга, жумладан, Россияга қарши индивидуал бож ставкаларини жорий этишни режалаштирмоқда. Илгари маълум соҳалар — автомобил, дори-дармон ва чиплар учун секторли тарифлар қўйиш кўзда тутилганди. Аммо The Wall Street Journal ёзишича, энди бу режадан воз кечилган.

Тарифлар 2 апрелдан — Трамп «Озодлик куни» деб атаган санадан амалга кириши мумкин. Вашингтоннинг мақсади — АҚШ импорт товарларига қўйиладиган божларни бошқа давлатларники билан тенглаштириш.

Россия, Канада, Хитой, Европа Иттифоқидан ташқари Япония ҳам рўйхатда. Гарчи Россия билан савдо ҳажми 3,5 млрд долларга тушган бўлса-да, у санкцияларга қарамай, рўйхатдан чиқарилмаган.

Россия мигрантларга солиқни оширмоқчи

Россия Либерал-демократик партияси патент билан ишлаётган мигрантлардан 30 фоизлик даромад солиғи ундириш таклифини Давлат Думасига киритди. Ҳолбуки, Россия фуқаролари учун ҳозирги даромад солиғи ставкалари 13–22 фоиз орасида.

Партия раиси Леонид Слуцкий бу солиқ камлигини таъкидлаб, бюджетга кўпроқ маблағ тушишини, уни болали оилалар ва ҳудудлар ривожига йўналтириш мумкинлигини айтди.

Унинг сўзларига кўра, 2024 йилда Россияда миграция 568,5 минг кишига етди — бу 1995 йилдан бери энг юқори кўрсаткич. ЛДПР раҳбарининг фикрича, мигрантлар Россияда «янада кўпроқ пул қолдириши» керак ва улар учун умумий 30 фоизлик даромад солиғи тартибини жорий этиш зарур. Агар бу чора амалга ошса, Россияда ҳалол меҳнат қилаётган мигрантларнинг даромадларига салбий таъсир этмасдан қолмайди.

2024 — мигрантлар учун энг қора йил

2024 йил мигрантлар учун ҳалокатли йил бўлди — БМТга кўра, дунё бўйлаб камида 8938 киши миграция уринишлари пайтида ҳалок бўлган. Бу — бутун кузатувлар тарихидаги энг юқори кўрсаткич.

Халқаро миграция ташкилотига кўра, аслида қурбонлар сони бундан ҳам кўпроқ бўлиши мумкин. Сабаби — бу рақамлар расман ҳужжатлаштирилган ҳалокатлар сонидир.

Энг кўп ўлим ҳолатлари Осиёда — 2778 киши. Кейинги ўринларда Африка — 2242 ва Ўрта Ер денгизи — 2452 қурбон. Фақат Америка қитъасидагина 1233 киши ҳалок бўлган. Жумладан, Панама ва Колумбия чегарасидаги Дариен ўрмонларида 174 нафар мигрант ҳаётдан кўз юмган.

Мигрантлар ўлими беш йилдан буён изчил ўсиб бормоқда. Аввалги антирекорд 2023 йилда кузатилган эди — 8747 нафар қурбон.