Орзу ортидаги дард: Кореяга келин бўлган ўзбек қизлари қисмати

16-17 ёшли ўзбек қизлари 40-50 ёшли эркакларга нега турмушга чиқишяпти? Айримлари ҳали тегмасдан туриб ҳар ой 500 доллардан олишади… лекин буни бахт эмас, нарх дейиш мумкин. Ташқаридан романтика, ичкарида эса одам савдосига тенг ҳаёт. Ўзбек қизлари ниманинг эвазига Кореяга кетяпти? Ва нима учун уларнинг 95 фоизи бу қароридан пушаймон?

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Яқинда кореялик блогер тахминан 20 ёшли ўзбек қизи ва 50 ёшлар атрофидаги корейс куёвнинг тўйидан тайёрлаган видеорепортажини “Кореяга эрга тегиш учун навбатда туришибди” сарлавҳаси остида YouTube’га жойлади. Видеода қизлар ўзлари унаштирилган корейс куёвлар ҳар ойда уларга 500 доллардан пул юбориб туриши, корейс эрлар эса меҳрибон ва масъулиятли экани таъкидланади.

Бу каби тарғибот видеолар, қизларни “хорижлик эрга тегаётган бахтли инсон” сифатида кўрсатилиши бошқаларда ҳам шундай ҳаётга ҳавас уйғотади. Кореяга келин бўлиш ҳаваси ортидаги ҳақиқатлар сизни ҳайратга солиши аниқ.

Маълумотларга кўра, Кореяга келин бўлганлар орасида Ветнам, Хитой ва Таиланд фуқаролари кўп, Марказий Осиёдан эса энг кўп келинлар Ўзбекистондан боришган. Мамлакат демографиясини ҳисобга олган ҳолда кўп ҳолатларда бу никоҳлар маҳаллий ҳокимият томонидан субсидияланади. Масалан, Жанубий Кореянинг қишлоқ хўжалиги ва балиқчилик билан шуғулланадиган 35 та минтақасида маҳаллий эркакларга хорижлик хотин олиш учун бир неча миллион вон ёрдам пули берилган. Ўзбек қизлари энг қиммат келинлардан ҳисобланади: улар учун ўртача 18,3 млн вон (16 700 $) ажратилади. Хўш, улар нега айнан ўзбек қизларини танлашади? Чунки ўзбек қизлари чиройли ва меҳнаткаш дея эътироф этилади. Юқоридаги нарх ҳозир янада ошган, қизларнинг ёши, саломатлиги, билими, кўринишига қараб айни пайтда 25-35 минг доллардан тўлашади. Бу пулнинг катта қисмини эса уларни топиб берган ўртакаш компаниялар олади. Қизларнинг хориждаги ҳаёт орзуси шу тариқа пулланади. Исми сир қолишини сўраган, Кореяга турмушга чиққан ватандошимиз бу қизларнинг 95 фоизи қаттиқ пушаймонда эканини айтди.

“Кореяга турмушга чиқиб келган 95 фоиз қизлар ажрашган, ҳали бирортасини кўрмадим корейс билан бахтли-тахтли бўлиб яшаб кетганини. Бўлса 5 фоиз бўлиши мумкин бунақалар. Жуда ёмон тақдирлар ҳам бор, пишиққина қизлар ҳам бор. Тилни билиши керак, албатта.

Мен корейс тилини жудаям яхши ўқиганман, шунинг учун Кореяда тилни, қонунни билганим учун вазиятдан чиқиб кетганман. Мендаям яхши бўлмаган, қийналганман. Битта фарзандим бор, уни олиб чиқиб кетганман, қонуний ажрашганман. Турмушга чиқиб хато қилганман деб тан оламан.

Кореяга турмушга чиқиб ўзлигини топган қизлар ҳам кўп. Кўзи очилиб, хатосини тушуниб, ўзлигини топиб... Корея ҳаётини киноларда кўриб, ҳавас қилиб – бу ёққа келиб асл ҳақиқатларни кўриб аслида ўзи хато қилганини, динини чуқурроқ ўрганиб ўзлигини топган қизлар ҳам жудаям кўп.

Шунақа ҳолатларни эшитганман: иссиқ сув кетмаслиги учун аёлни совуқ сувда бош ювишга мажбур қилган эркак. Неча йил шунақа зулмдан кейин аёл менингит бўлиб ўлиб кетди, икки боласи қолди. Баъзи корейслар жудаям ошириб юборишади. Шунақа пайтда қизлар тил билса ҳуқуқ идораларига, элчихонага мурожаат қилишса, улар амалий ёрдам беришади. Тил билмасдан ёмон вазиятга тушиб қолган қизларни кўрдим.

Ўзбекистондан бизни таништирган компания томонидан алдов бўлган. Улар куёв Ислом динини қабул қилди дейишган. Бизга меҳмонхонада ўзбек мулла келиб никоҳ ўқиган. Калима қайтартирган, қизимнинг отасига Муслимбек деб исм қўйган. Уни динимизга кирди деб ўйлаганман. Кореяга келгач, чўчқа гўшти емаслигимни, у ҳам Исломга кирганини айтганимда, очиқчасига “йўқ, мен у динга кирмаганман. Компаниядагилар шунақа маросим ўтказмасак сенга қизини бермайди улар. Бу ерда дин 1-ўринда туради, шунақа никоҳ маросимида қатнашишинг керак, дейишгани учун шуларни бажарганман”, деган эрим.

Яна бир видеода айтилишича, 17 ёшида Ўзбекистондаги норасмий танишув компанияси орқали ўзидан 35 ёш катта, яъни 52 ёшли корейс эркакка турмушга чиққан ўзбек қиз кўп ўтмай калтаклана бошлаган. У халқаро никоҳни одам савдоси деб атайди.

“Компаниянинг ишини одам савдоси билан шуғулланади дейиш мумкин. Қизларни пуллаш. Энди у сизнинг мулкингиз, истаганингизни қилинг. Истаганча уриш, сўкиш мумкин. Биз мушук ёки ит эмасмиз. Нега индамаслигимиз керак? Уришса, урса ҳам чидашимиз керак. 16-17 ёшда эдик. Ўша танишув агентлигига борадиган қизлар жуда кўп. 100лаб қизлар боради у ерга, бу дегани келажакда шунча қиз қурбон бўлади менга ўхшаб”, дейди у.

Қиз икки миллат вакилларининг турмуш қуриш жараёнида юзага келадиган хавфли ҳолатлар, иқтисодий ва ҳуқуқий мажбуриятлар, айрим ҳолларда зўравонлик ва мажбурий меҳнатга олиб келаётганини айтиб, огоҳлантирган.

 Қизнинг айтишича, компания раҳбари ўзбек қизлари рўзғор ишларини ўзлари қилиши, камхаржлигини айтиб, куёвларга кўп пул сарфламасликни маслаҳат берган. 16/17 ёшли қизларни соддалигидан фойдаланиб, 40-50 ва ундан юқори ёшдаги корейслар билан турмуш қуришга ундаган.

Аммо танганинг 2 тарафи – Кореядаги танишув агентликларидан бирининг раҳбари ҳам ўз иддаоларни айтган. Видеонинг сарлавҳаси эътиборни тортади: “Наманганлик аёллардан эҳтиёт бўлинг”. Видеода эса ўзбек аёллари шаънига номақбул фикрлар ҳам янграган. Унинг сўзларига кўра, рақобатчи агентлик билан конкуренция туфайли Намангандаги қизларнинг нархи қимматлашиб кетган.

“Ўзбек-корейс никоҳлари 20 йиллар аввал бошланган эди. Улар асосан наманганлик қизлар бўлар эди. Бора-бора наманганлик келинлар кўпайди, яъни бир бири орқали танишиб. Шу билан ўртада турадиган компаниялар ҳам ёлғон аралаштира бошлашди. Наманганлик қизлар арзон эди. 30 млн (21.000$) вонга сотиб олса бўладиган қизлар Намангандаги рақобатчи агентликлар туфайли қимматга 50 млн вон (36.000$)га пуллана бошлади. Улар пайдо бўлганидан кейин маҳр жуда ошиб кетди. Шунинг учун намангандаги қиз топиб берадиган аёллардан жуда эҳтиёт бўлинглар.

Қизлар орасида ҳам ажрашиб бошқа корейсга тегадиганлар кўпайиб кетди. Бир марта корейс билан яшаб ажрашдими – демак у корейс билан яшолмайди. Кейин яна корейсга тегяптими – бундан бир манфаат кўзланади, виза ёки бошқа масалада.

Ажрашгандан кейин, албатта, корейс эркакни айблашади. Аслида 2 томоннинг ҳам айби бўлиши мумкин. Хорижлик қизларга алданиб қолаётган корейс эркаклари ҳам кўп”.

Кўриниб турибдики, бугун бу халқаро никоҳ йирик саноатга айланган ва унинг ўз кланлари бор. Кореяда жуда кўп халқаро никоҳ агентликлари фаолият юритади. Бу соҳа Ўзбекистонда қонуний бўлмаса-да, яширин равишда ишлайдиган “офислар”да ўзбек қизларининг анкеталари сотилади. Куёвлар эса худди бозорда маҳсулот танлаган каби уларни текшириб, чертиб олишади. Келин бўлаётганлар орасида 17 ёшдан 25 ёшгача бўлган қизларнинг анкеталари бор. Куёв келишидан олдин қизларга у ҳақида маълумот берилади. Маълумотларга қараганда бундай офислар республикамизнинг барча вилоятларида бор.

Ҳозирча фақат кореялик куёвлар ва уларга хизмат қилувчи агентликлар ҳақида гапирилди. Аммо талабга таклиф билан жавоб бераётган Ўзбекистондаги норасмий танишув агентликлари-чи? Уларни бир миллат ўлароқ қизларнинг тақдири нега қизиқтирмайди?

Уларнинг кўпчилиги тил ўргатиш ва Кореяга ишга жўнатиш, виза олишни ўргатиш ниқоби остида фаолият юритишади. Уларга мижоз сифатида боғланиб, анкета тўлдиришимиз кераклигини билдик. Анкетада қизларнинг ёши, тана рангидаги доғларгача аниқлик киритилиши керак.

Албатта, қайси миллат вакили билан турмуш қуриш — ҳар кимнинг шахсий танлови. Аммо бу қарор ортидаги масъулият ҳам жуда катта. Бугунги кўрсатувимизда гувоҳи бўлганимиз: бир пайтлар “бахт” деб ўйланган қарорлар кўп ҳолатда оғриқли ҳаётий синовларга айланмоқда.

Ўзга юртда турмуш қурган аёлларнинг кўпчилиги маҳаллий ҳуқуқий тизимни ва зўравонлик ҳолатида ҳимоя сўрашни билмайди. Бундай ҳикоялар сони ортган сари жамиятда “хорижга турмушга чиққанлар”га нисбатан нафрат, танқид ва камситиш кучаяди.