Зеленскийга «хавфсиз жой» таклиф қилган Путин, уруш вазирлигига айланган Пентагон ва AZAL самолёти атрофидаги баҳслар – кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеа ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномада таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Ғазодаги геноцид

Исроил Ғазо шаҳрининг 40 фоизи устидан назорат ўрнатган ва Исроил Мудофаа кучлари бутун ҳудудни эгаллашга тайёрланмоқда. Бу ҳақда Исроил армияси вакили Эффи Дефрин маълум қилди.

«Биз Ҳамас инфратузилмасини зарарлашда давом этмоқдамиз. Бугун Ғазо шаҳрининг 40 фоиз ҳудудини назорат қиляпмиз. Биз гаровга олинганлар қайтарилгунича ва Ҳамас ҳокимияти тугагунига қадар урушни давом эттирамиз», деди у.

Ўтган ҳафта Исроил шимолдаги Ғазо шаҳрини жанговар ҳудуд деб эълон қилди. Айрим туманлар «қизил зоналар» сифатида белгиланди ва фаластинликларга уларни тарк этиш тавсия қилинди.

Исроил армияси жума куни Ғазо бўйлаб 50 дан ортиқ фаластинликни, жумладан, камида 7 нафар болани ўлдирди, уларнинг кўпчилиги қамал остидаги Ғазо шаҳрига қилинган ҳужумларда ҳалок бўлган.

Маҳаллий аҳолининг сўзларига кўра, Зайтун, Сабра, Туффаҳ ва Шайжаъия туманлари оғир бомбардимонга учради, танклар эса шаҳар марказидан шимоли-ғарбда жойлашган Шайх Радван ҳудудига кириб борди, уйларни вайрон қилди ва лагерларда ёнғинлар келтириб чиқарди.

Ғазо фуқаролик фавқулодда хизматлари вакили Маҳмуд Бассал бомбардимонни «фуқароларни нишонга олувчи ёнғин камари» деб атади ва 4 та бино вайрон бўлганини билдирди. «Исроил огоҳлантиришлар берган тақдирда ҳам одамларни жойлаштириш мумкин бўлган ҳеч қандай жой қолмаган», деди у.

Озарбойжон самолёти атрофидаги баҳслар

4 сентябр куни Россия ташқи ишлар вазирлиги «Озарбойжон ҳаво йўллари» йўловчи самолёти ҳалокати билан боғлиқ суғурта тўловлари амалга оширилмагани бўйича тарқатилаётган маълумотларни фожиадан фойдаланишга уриниш ва ёлғон деб атади.

Россия ТИВга кўра, мамлакатнинг «АльфаСтрахование» суғурта компанияси 2025 йил февралдан бошлаб самолёт ҳалокати билан боғлиқ суғурта тўловларини амалга оширмоқда.

«Озарбойжон авиакомпаниясига самолёт учун тўлиқ суғурта қиймати — 1 миллиард рубл (12,3 миллион доллардан кўпроқ) миқдорида товон пули тўлаб берилган. Бугунги кунга келиб, самолёт йўловчилари ва ҳалок бўлганларнинг яқинларига жами 358,4 миллион рубл (4,5 миллион доллар) миқдорида суғурта тўловлари амалга оширилди», дейилади ТИВ баёнотида. Шунингдек, вазирлик зарар кўрганлар ва ҳалок бўлганларнинг қариндошлари билан компенсация суммаларини келишиш ишлари давом эттирилаётганини билдирди.

Озарбойжон расмийлари Москванинг даъволарини чалғитувчи деб атади. «Россия ТИВ томонидан эълон қилинган баёнот нафақат ҳайратланарли, балки жамоатчиликни чалғитувчи тусга эга», деди Озарбойжон ТИВ матбуот котиби Ойхон Ҳожизода.

Унинг сўзларига кўра, Россияда рўйхатдан ўтган суғурта компанияси томонидан AZAL ва унинг йўловчиларига амалга оширилган тўловлар билан Озарбойжоннинг самолётни уриб туширгани учун Россия ҳукуматидан талаб қилаётган компенсацияси мутлақо турлича масалалар ҳисобланади.

Ҳожизоданинг таъкидлашича, самолётларни суғурталаш одатда халқаро суғурта компаниялари орқали амалга оширилади. Аммо халқаро суғурта компаниялари Россия ҳудудида фаолият юритмагани сабабли, AZAL самолёти Россия компанияси орқали суғурталанганди. Шу боис, суғурта тўловларини — Озарбойжоннинг Россия ҳукуматидан талаб қилаётган компенсацияси билан тенглаштиришга уринишлари ноўрин, дейди Озарбойжон ташқи ишлар вазирлиги сўзчиси.

2024 йил 25 декабр куни Қозоғистоннинг Ақтау шаҳри аэропорти яқинида AZAL самолёти ҳалокатга учради. 38 киши ҳалок бўлди. Илҳом Алиев ҳалокатдан сўнг самолёт Грозний шаҳри яқинида ташқи таъсир туфайли шикастланганини ва бу бошқарувни йўқотишга олиб келганини айтди.

Расмий Боку Россия томонининг айбини тан олишини, шунингдек, жабрланганларнинг оилаларига товон пули тўланишини ва етказилган зарарни қоплашни талаб қилмоқда.

Пентагон — Уруш вазирлигига айланди

Президент Доналд Трамп жума куни имзолаган фармойиш билан АҚШ Мудофаа вазирлигини қайта «Уруш вазирлиги» деб номлашга қарор қилди. Трампнинг бу қарори унинг АҚШ ҳарбий кучларини қайта брендлаш бўйича сўнгги қадами бўлди.

Трамп, шунингдек, АҚШ қуролли кучларини ички ҳудудда қўллаш бўйича анъанавий нормаларга ҳам қарши чиққан. У Мексика билан жанубий чегарада иммиграцияга қарши кураш учун ҳарбий зоналар яратган ва қўшинларни Лос-Анжелес ҳамда Вашингтон каби шаҳарларга жойлаштирган эди.

Пентагон дарҳол бош қароргоҳидаги белгиларни ўзгартирди: Мудофаа вазири Пит Ҳегсет эшигидаги лавозим энди «Уруш вазири» сифатида ёзилди. «Бу жуда муҳим ўзгариш, чунки бу — кайфият масаласи», деди Трамп Оқ уйдаги маросимда фармойишни имзоларкан. «Бу асосан ғалаба ҳақида».

АҚШда вазирлик номларини ўзгартириш жуда кам учрайди ва Конгресс тасдиғини талаб қилади. Шунга қарамай, Трамп Конгресс розилиги ҳақиқатан ҳам кераклигига шубҳа билдирмоқда. Бундан ташқари, номни яна ўзгартириш катта харажатлар талаб қилади: нафақат Пентагон расмийлари, балки дунё бўйлаб жойлашган барча ҳарбий объектлардаги белгилар ва ҳужжат бланкалари янгиланиши керак бўлади.

АҚШ Мудофаа вазирлиги 1949 йилгача Уруш вазирлиги деб аталган, кейинроқ, Иккинчи жаҳон урушидан сўнг армия, денгиз кучлари ва ҳарбий-ҳаво кучларини бирлаштирган эди. Мудофаа вазирлигининг яна бир рамзий номи эса Пентагон. Бу унинг бешбурчак шаклидаги биносига аталган.

Путин: «Зеленский Москвада 100 фоиз хавфсиз бўлади»

Россия Украина президенти Володимир Зеленскийга Москвага келган тақдирда хавфсизликни кафолатлайди, деди Россия раҳбари Владимир Путин Шарқий иқтисодий форумда.

«Украина томони бу учрашувни хоҳлайди ва таклиф қилмоқда. Марҳамат, ташриф буюринг, биз иш шароитлари ва хавфсизликни мукаммал даражада таъминлаймиз. Кафолат юз фоиз», деди у.

Путин, шунингдек, Зеленский билан учрашувни бошқа жойларда ўтказиш ҳақидаги сўровларни «ортиқча» деб ҳисоблади.

«Агар кимдир ҳақиқатан ҳам биз билан учрашмоқчи бўлса, биз тайёрмиз. Бунинг учун энг яхши жой — Россия Федерацияси пойтахти, қаҳрамон шаҳар Москва», деб таъкидлади у.

Путин мулоқотга тайёр бўлишига қарамай, ҳозирча бундай учрашувдан катта маъно кўрмаётганини таъкидлаб, сиёсий ирода бўлган тақдирда ҳам, Украина билан асосий масалалар бўйича келишиб олиш қийин бўлишини қўшимча қилди.

Россия президенти аввал ҳам Зеленскийни музокара учун Москвага таклиф қилган. Украина президенти музокара ўтказишга рози, аммо «фақат Москвада эмас».

Трамп: «Хитой туфайли Ҳиндистон ва Россияни йўқотдик»

АҚШ президенти Доналд Трамп ўз мамлакати Хитой туфайли Ҳиндистон ва Россияни «йўқотганини» айтди.

«Биз Ҳиндистон ва Россияни энг мудҳиш ва тубсиз Хитой туфайли йўқотганга ўхшаймиз. Уларга биргаликда узоқ ва фаровон келажак тилайман!» деб ёзди Трамп.

У ўз постига Россия президенти Владимир Путин, Хитой раиси Си Жинпинг ва Ҳиндистон бош вазири Нарендра Моди фотосуратини илова қилди.

Си Жинпинг, Путин ва Моди бир неча кун олдин Хитойда Шанхай ҳамкорлик ташкилоти саммити доирасида учрашган эди. Путин ва Си у ерда АҚШ ва Европа ҳукмронлигисиз дунё тартибини илгари сурди. Иккала етакчи ҳам узоқ вақтдан бери «кўп қутбли дунё тартибини» яратишга чақирмоқда, бу эса Вашингтон унда асосий рол ўйнамаслигини англатади.

Трампнинг ўзи аввалроқ Хитой ва Россиянинг АҚШга қарши бирлашиши хавфи уни умуман хавотирга солмаётганини айтганди. «Улар ҳеч қачон бизга қарши қуролли кучларини қўлламаган бўларди. Ишонинг, бу улар қилиши мумкин бўлган энг ёмон нарса», деганди у 2 сентябр куни.

Афғонистондаги зилзилалар

Афғонистон шарқида юз берган такрорий ер силкинишлари қурбонлари сони 2 минг 200 дан ошди. Яраланганлар эса 3 640 киши деб баҳоланмоқда. Қутқарувчилар тоғли ҳудуд ва оғир об-ҳаво шароитида кураш олиб боришмоқда. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ва бошқа агентликлар маблағ, озиқ-овқат, тиббий воситалар ва бошпана учун кескин эҳтиёж борлигини огоҳлантирмоқда.

Сўнгги такрорий силкинишлар аллақачон уруш, қашшоқлик ва қисқариб бораётган ёрдам остида эзилган мамлакатни ларзага солган икки зилзиладан кейин юз берди. Пайшанба куни кечаси Нандғархор вилоятида кучи 6,2 магнитудали зилзила қайд этилди. Жума куни эса кучи 5,4 магнитудали янги зилзила жануби-шарқда 10 км чуқурликда қайд этилди.

Қуруқ тош ва ёғочдан қурилган уйлар хавф остида қолгани сабабли айрим оилалар уйларга қайтиш ўрнига очиқ ҳавода тунашни афзал кўрмоқда. Айрим қишлоқларга олиб борувчи йўллар кўчки ва тошлар билан тўсилиб қолгани қутқарув ишларини қийинлаштирмоқда. Бу икки зилзила 6 700 дан ортиқ уйларни вайрон қилди, пайшанба куни эса қутқарувчилар вайроналар остидан жасадларни чиқариб олишни бошлади.

ЖСТнинг маълум қилишича, кўчки ва тўсиқлар ёрдам етказишни қийинлаштирмоқда. «Толибон» ҳукумати якшанба кунги фалокатдан сўнг дарҳол халқаро ёрдам сўради. Ҳозиргача ташкилот 10 миллион доллар ажратди, бу бой давлатларнинг ҳозирча ваъда қилган маблағларидан анча кўп. БМТ маблағ тез орада тугашини айтди ва шошилинч ёрдам кампанияси бошлашни режалаштирмоқда.