Санкциялардан қочаётган Россия, Исроил ҳужумини қоралаган Ислом давлатлари ва Венесуэла қайиғига зарба берган АҚШ – кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеа ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномада таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

АҚШ ҲАМАСни йўқ қилиш режасини тўлиқ қўллашини айтди

АҚШ давлат котиби Марко Рубио Қуддусга ташрифи давомида Трамп маъмурияти номидан Бенямин Нетаняҳуга тўлиқ қўллаб-қувватлаш билдирди. Унинг айтишича, Вашингтоннинг устувор мақсадлари — исроиллик гаровдагиларни озод қилиш ва ҲАМАСни йўқ қилиш.

Нетаняҳу ёнида туриб қилган чиқишида Рубио сулҳ эҳтимолини тилга олмади ва ўтган ҳафта Қатарда ҲАМАС раҳбарларига қарши амалга оширилган, АҚШнинг яқин иттифоқчисига ҳужум бўлган зарба учун илгари билдирган танқидини қайталамади.

Қатарга яна зарба бериладими деган саволга Нетаняҳу: «Террорчиларнинг улар қаерда бўлишидан қатъи назар, дахлсизликка эга эмаслиги принципи амал қилади», - деб жавоб берди.

Давлат департаменти хабарига кўра, Рубио сешанба куни Лондонга кетаётиб Доҳада тўхтайди. Мақсад — Исроилнинг ўтган сешанбадаги ҳужумидан сўнг Форс кўрфази билан АҚШ алоқаларига етган зарарни юмшатиш.

Рубио, шунингдек, АҚШнинг айрим иттифоқчилари — Буюк Британия, Франция, Канада, Белгия ва Австралия — Фаластинни тан олишга ҳозирланаётгани тинчликка тўсқинлик қилиши ҳақида огоҳлантирди. «Бу гуруҳларни янада руҳлантиради. Шунинг учун АҚШ бундай давлатларни огоҳлантирди: Исроил бу қарорлар учун қарши чоралар кўради», - деди у. Бунга Ғарбий Соҳилнинг босиб олинган ҳудудларини қўшиб олиш эҳтимоли ишора қилинган бўлиши мумкин.

Рубио Ғазо шаҳрига режалаштирилган қуруқликдаги ҳужум ҳақида изоҳ бермади. Шу ҳужум олдидан Исроил армияси шаҳардаги кўп қаватли уйларни вайрон қилмоқда ва аҳолига эвакуация қилишни буюрмоқда, бу эса халқаро ҳамжамиятнинг кескин қоралашига сабаб бўлмоқда.

Исроил ҳужумлари оқибатида, бугунга келиб Ғазода 64 мингдан ортиқ фаластинлик ҳалок бўлган, яна минглаб одамлар вайроналар остида қолган бўлиши мумкин. Қурбонларнинг катта қисми тинч аҳолидир.

Россия бартер орқали санкцияларни четлаб ўтмоқда

Россия ташқи савдосида 1990 йиллардан бери биринчи марта бартер савдоси улуши ортиб бормоқда, деб ёзади Reuters. Шу йўл орқали Москва ва унинг ҳамкорлари иккиламчи санкциялар билан боғлиқ хавфлардан қочишга ҳаракат қилмоқда.

Хитойдаги кўплаб банклар санкциялар рўйхатига тушишдан қўрқади, шунинг учун улар Россиядан пул қабул қилишни истамайди – бартер операцияларини кузатиш эса анча мураккаброқ.

Reuters нашри ўрганган йирик бартер битимидан бирида Хитой автомобиллари Россияга буғдой эвазига етказиб берилган: россиялик контрагент Россияда донни рублга сотиб олиб, хитойлик ҳамкорларга топширган, улар эса ўз навбатида Хитойда олдиндан юанга сотиб олинган автомобилларни беришган.

Яна иккита келишувда эса Россия компаниялари зиғир уруғини маиший техника ва қурилиш материалларига алмаштирган; бундай операциялардан бирининг қиймати 100 минг АҚШ долларидан ошган. Бошқа операцияларда россиялик контрагентлар Хитойга машиналар ва Хитой хизматлари эвазига алюминий, бошқа металлар ва хомашё етказиб берган. Покистон билан ҳам бир бартер битими тузилгани маълум.

Манбалар Россияда бундай амалиёт «тобора оммалашиб бораётгани»ни тасдиқлади. Бундай битимларнинг шаффоф эмаслиги сабабли бартер савдосининг умумий ҳажмини аниқлаш жуда қийин.

АҚШ ва Хитой TikTok бўйича келишувга эришди

АҚШ ва Хитой расмийлари душанба куни маълум қилишича, улар TikTokʼни АҚШ назоратидаги эгаликка ўтказиш бўйича дастлабки келишувга эришган. Бу келишувни АҚШ президенти Доналд Трамп ва Хитой президенти Си Жинпинг жума куни бўладиган қўнғироқ орқали тасдиқлаши кутилмоқда.

АҚШ молия вазири Скотт Бессентга кўра, битимнинг тижорий шартлари эълон қилинганда, у хитойлик музокарачилар аҳамият берадиган TikTokʼнинг маданий жиҳатларини сақлаб қолади.

«Улар илованинг хитойча хусусиятларини 'юмшоқ кучʼ деб билади. Биз эса хитойча хусусиятларга эътибор бермаймиз, биз учун миллий хавфсизлик муҳим», - деди Бессент.

Трамп эса Хитой компанияда улуш сақлаб қоладими деган саволга: «Биз ҳали қарор қилмадик, лекин менимча йўқ. Мен жума куни президент Си билан гаплашаман, у тасдиқлайди», - деб жавоб берди.

АҚШ 100 миллиондан ортиқ TikTok фойдаланувчиларининг маълумотлари Хитой ҳукумати қўлига ўтиши ва Пекин америкаликларни жосуслик қилиш ёки илова орқали таъсир ўтказиши мумкинлигидан хавотирланмоқда.

Шунга қарамай, Трамп маъмурияти миллионлаб фойдаланувчиларни ғазаблантириш, сиёсий мулоқотларни издан чиқариш эҳтимолидан иловани ёпмаяпти. Балки уни америкалик миллиардерлар томонидан сотиб олинишига ҳаракат қилмоқда.

Хитойнинг бош савдо музокарачиси Ли Чангганг эса бундай хавотирларни «бир томонлама босим» деб атади.

«АҚШ бир томондан Хитойдан ўз хавотирларига эътибор қаратишни сўрайди, иккинчи томондан эса хитой компанияларини сиқувда давом этади», - деди Ли.

БМТ Украинага тинчликпарварлар юборилишини истисно этмади

БМТ Бош ассамблеяси раиси Анналена Бербок сўзларига кўра, БМТ тинчликпарвар кучларининг иштироки келажакда Украинадаги урушни тартибга солишнинг бир қисмига айланиши мумкин. «Агар гап тинчлик шартномаси ҳақида кетса, уни иложи борича ҳимоя қилиш керак бўлади. Ва агар аъзо давлатларнинг кўпчилиги бунинг учун кўк дубулғалилар керак деса, бу тинчликни узоқ вақт давомида таъминлаши мумкин», деди Германия ташқи ишлар вазирлигининг собиқ раҳбари немис нашрига берган интервюсида.

Бербок биринчи навбатда тинчлик музокаралари бошланиши кераклигини таъкидлади. Украина иттифоқчилари бир неча ойдан бери эҳтимолий сулҳ ёки тинчлик шартномасини таъминлаш вариантларини муҳокама қилмоқда, бироқ Россия ҳалигача мулоқотга киришиш истагини кўрсатгани йўқ.

2022 йил феврал ойидан бери Украина Россиянинг кенг кўламли қуролли босқинини қайтармоқда. Киев сулҳ тузилса ёки уруш тугаса, мамлакатга аниқ хавфсизлик кафолатлари керак бўлишини таъкидламоқда. Ҳарбий экспертлар ва олимларнинг фикрича, бунинг учун Европа иттифоқчиларидан юз минглаб аскар керак бўлади. БМТнинг кўк дубулғалилар миссияси муқобил вариант сифатида кўриб чиқилмоқда.

Араб-Ислом давлатлари Исроилнинг ҳужумларини қоралади

15 сентябр куни Доҳада Ислом Ҳамкорлик ташкилоти ва Араб Лигаси қўшма саммити бўлиб ўтди.

Навбатдан ташқари қўшма саммит иштирокчилари Исроилнинг Қатарга қилган ҳужумини қоралаб, янги фактик ҳолатни ўрнатиш режалари ва уринишларига қарши курашиш зарурлигини таъкидлади.

«Биз Исроилнинг Қатар пойтахти Доҳа шаҳрига қилган қўрқоқ ва ноқонуний ҳужумини қатъий қоралаймиз. Биз ушбу ҳужум барча араб ва ислом давлатларига қарши ҳужум эканини тасдиқлаймиз», дейилди саммит якунида қабул қилинган баёнотда.

Шунингдек, ҳужжатда — Исроил ҳужумига жавобан БМТ Низоми доирасида Қатарнинг барча ҳаракатларини қўллаб-қувватлаш нияти ифода этилган. Саммит етакчилари Исроилнинг Қатарга ёки бошқа араб ва Ислом давлатларига яна зарба бериш ҳақидаги таҳдидларини кескин рад этди.

Ҳужум Қатар суверенитетини очиқ бузиш ва минтақавий тинчликка жиддий таҳдид сифатида баҳоланди, Қатарнинг бу тажовузга қарши курашида уни тўлиқ қўллаб-қувватлаш билдирилди.

«Биз Исроилнинг минтақада янги статус-квони мажбуран ўрнатиш режаларига қарши туриш ва уларга қарши кураш зарурлигини яна бир бор таъкидлаймиз», дейилади якуний ҳужжатда.

АҚШ яна Венесуэла қайиғига зарба берди

Президент Доналд Трампнинг айтишича, Қўшма Штатлар Венесуэлага тегишли иккинчи қайиқни уриб туширган ва гиёҳванд моддалар ташиётган деб айтилаётган уч нафар «террорчини» ўлдирган. У бу ҳаракатни — наркокартелларга қарши урушни кенгайтириш ва уларни тўхтатиш учун ҳарбий кучдан фойдаланиш доирасини кенгайтириш сифатида тақдим этди.

Президент ҳужум тафсилотларини ошкор қилмади. У ижтимоий тармоқларда бу операция унинг буйруғи билан эрталаб амалга оширилганини маълум қилди. Постга қайиқнинг портлаб, ёнғинга айланган видеоси илова қилинганди.

«Бу тасдиқланган венесуэлалик наркотеррорчилар халқаро сувларда ноқонуний наркотик моддаларни АҚШга ташиётган пайтда ҳужум амалга оширилди», - деб ёзди Трамп ўз саҳифасида.

Трампнинг баёноти ҳужумга қонуний асос бўлишини кўрсатишга уринишдек талқин қилинди. Чунки ўтган ой бошида шунга ўхшаш биринчи операция Вашингтонда катта танқидга сабаб бўлганди.

Сўнгги ҳужумлар АҚШнинг Венесуэла атрофида ҳарбий кучларини массив йиғиши фонида амалга оширилмоқда.

Таҳлилчиларга кўра, Мадуро атрофидагилар АҚШ денгиз кучларининг жойлаштирилишини аввалига Трампнинг музокара услуби сифатида қабул қилган. «Аммо кунлар ўтган сари улар Вашингтон босқинга тайёрланмоқда деган хулосага келишди».