Фаластинни тан олган 4 давлат, «Толибон»га таҳдид қилган Трамп ва НАТО сабрини «синаётган» Россия – кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеа ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномада таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

4 давлат Фаластинни тан олди

21 сентябр куни Исроилнинг иттифоқчилари ҳисобланган Буюк Британия, Канада, Австралия ва Португалия Фаластин давлатини тан олди. Франция ҳам бу ҳафтада Ню Йоркдаги БМТ саммитида Фаластинни тан олади.

Фаластинликларнинг босиб олинган ҳудудларда мустақил давлат тузиш истагини айнан Буюк Британия қўллаб-қувватлаши алоҳида рамзий аҳамият касб этди, чунки Иккинчи жаҳон урушидан кейин замонавий Исроил давлатини яратишда унинг роли муҳим бўлган.

«Ғазодаги одам қўли билан яратилган гуманитар инқироз янги тубанликларга етакламоқда. Исроил ҳукуматининг тинимсиз ва тобора кучайиб бораётган бомбардимонлари, сўнгги ҳафталардаги ҳужумлари, очлик ва вайронагарчилик бутунлай чидаб бўлмас даражага етди», деди Британия бош вазир Кеир Стармер.

Фаластин президенти Маҳмуд Аббос тан олиш «Фаластин давлати Исроил давлати билан ёнма-ён хавфсизлик, тинчлик ва яхши қўшничиликда яшаши учун йўл очади», деди.

Ҳамас қарорни олқишлади, бироқ у «урушни тугатиш ва Исроил Ғарбий соҳилни аннексия қилишининг олдини олиш учун амалий чоралар билан бирга бўлиши керак», деди.

Исроил бош вазири Бенямин Нетаняҳу қарордан жаҳли чиқди ва Фаластинни тан олган давлатларга жавоб қайтариш билан таҳдид қилди. «Бу амалга ошмайди. Иордан дарёсининг ғарбида Фаластин давлати тузилмайди», деди у.

Ғарб ҳукуматлари тобора ўз партиялари ва аҳолиси томонидан босим остида қолмоқда: Ғазодаги ўлимлар сонининг доимий ошиши, оч болаларнинг суратлари ва Исроилни жиловлашга қодир эмасликлари, ҳатто унга қурол етказишда давом этаётганликлари халқ томонидан танқид қилинмоқда.

«Толибон» ва Трамп баҳси

Афғонистондаги ҳукмрон «Толибон» ҳаракати расмий вакили Забиҳулло Мужоҳид Трампнинг Багром авиабазасини Қўшма Штатларга қайтариш ҳақидаги талабига жавобан «мамлакатнинг ички ишларига аралашмасликни» маслаҳат берди.

Баёнотда айтилишича, АҚШ Доҳада имзоланган келишув доирасида «Афғонистоннинг ҳудудий яхлитлиги ёки сиёсий мустақиллигига қарши куч ишлатиш билан таҳдид қилмаслик ва мамлакатнинг ички ишларига аралашмаслик» мажбуриятини олган. «Шунинг учун улар ўз мажбуриятларига содиқ қолишлари зарур», деб эслатди «Толибон» вакили.

Шунингдек, у АҚШга «ўтмишдаги муваффақиятсиз ёндашувларни такрорлаш ўрнига реализм ва рационаллик сиёсатига амал қилишни» тавсия этди. «Толибон» Мудофаа вазирлиги штаби раҳбари Фасиҳуддин Фитрат сўзларига кўра, «баъзи одамлар» базани «сиёсий келишув» орқали қайтариб олмоқчи.

Шундан сўнг АҚШ президенти Доналд Трамп кескин баёнот билан чиқиб, Афғонистондан америкаликлар томонидан қурилган Багром авиабазасини Қўшма Штатларга қайтаришни талаб қилди.

«Агар Афғонистон АҚШ томонидан қурилган Багром авиабазасини қайтариб бермаса, ёмон нарсалар содир бўлади», деб ёзди Оқ уй раҳбари. Трамп аввалроқ база нима учун керак бўлиб қолганини айтганди.

«Бу база бизга керак. Бунинг асосий сабабларидан бири унинг Хитой ядро қуроли ишлаб чиқариш билан шуғулланаётган жойдан бир соатлик масофада жойлашганидир», деди президент.

АҚШ ҳарбийларини Афғонистондан олиб чиқиб кетиш тўғрисида Доналд Трамп ўзининг биринчи президентлик муддатида келишганди. Қўшинлар Жо Байден даврида бутунлай чиқиб кетган. Шундан кейин Трамп — Байден маъмуриятини Багром авиабазасини толибларга «топшириб», Хитойга назорат ўрнатиш имконини берганликда бир неча бор айблаган.

Россия ва НАТО муносабатлари таранглашмоқда

Якшанба куни эрталаб Германия ва Швеция қирувчи самолётлари Болтиқ денгизи устидаги нейтрал ҳаво ҳудудига кирган Россия разведка самолётини ушлаш учун ҳавога кўтарилди, деб хабар қилди Германия ва Швеция расмийлари.

Германия расмийлари айтишича, НАТО Германиянинг «тезкор реакция кучлари»га парвоз режасисиз ва радиоалоқасиз учаётган номаълум самолётни текширишни буюрган.

Швеция ҳаво кучлари ҳам ўз навбатида «халқаро ҳаво ҳудудида Россиянинг ИЛ-20 разведка самолётини аниқлаб, кузатиб бораётганини» билдирди.

10 сентябр куни Полша ҳаво ҳудудига Россия дронларининг кириши НАТО ҳамда Россия ўртасидаги тарангликни кучайтирди. Кейинроқ Эстония учта Россия MiG-31 қирувчи самолёти унинг ҳаво ҳудудига рухсатсиз кириб, жами 12 дақиқа давомида қолганини билдирди.

Эстония бош вазири Кристен Михал НАТОнинг 4-моддасини ишга солди. Бу модда аъзолардан бири ўзини таҳдид остида ҳис қилса, иттифоқ доирасида маслаҳатлашувлар ўтказишга имкон беради.

Эстония мудофаа вазирининг айтишича, Россиянинг хоҳлаган нарсаси «эътиборни Украинани қўллашдан чалғитиш ва Европани ўз ҳовлиси билан шуғулланишга мажбур қилиш». Шундан сўнг Россия Украина билан шуғулланишда давом этади.

Куни кеча Британиянинг иккита Typhoon қирувчи самолётлари НАТО миссияси доирасида илк бор Полша устида ҳаво мудофааси парвозини амалга оширди.

Ҳизбуллоҳ Саудияга келишув таклиф қилди

Ливандаги Ҳизбуллоҳ гуруҳи раҳбари Наим Қосим Саудия Арабистонини ўзи билан муносабатларда «янги саҳифа очишга» чақирди. Гуруҳ ўтган низоларни ҳал қиладиган ҳамда келажак манфаатларини таъминлайдиган мулоқотни ёқлашини билдирди. Қосим Саудия билан мулоқот учун учта тамойилни белгилади:

• низолар ва хавотирларни ҳал қилиш;
• Исроилни қаршилик эмас, балки душман сифатида тан олиш;
• Исроилга қарши туришга эътибор қаратиш учун ўтган келишмовчиликларни ҳозирча музлатиб қўйиш.

«Юмшоқ уруш, санкциялар ва «Иброҳим келишувлари» АҚШ ва Исроил кутган тезкор ва ҳал қилувчи ғалабани таъминлай олмади, шу сабаб улар учун геноцид ечимга айланди», дея Қосимнинг сўзларини келтирмоқда Al-Jazeera. Қосимнинг таъкидлашича, Исроилнинг мақсадлари Фаластиндан ташқари Ливан, Иордания, Миср, Сурия, Ироқ, Саудия Арабистони, Яман ва Эронни ҳам қамраб олади.

Шунингдек, Наим Қосим Ҳизбуллоҳ қуроллари «фақат Исроилга қаратилгани, Саудия Арабистони ёки дунёнинг бошқа ҳеч бир томонига эмас»лигини урғулади. Унинг таъкидлашича, гуруҳга босим ўтказиш «Исроил учун соф ютуқ», Ҳизбуллоҳнинг йўқлиги эса бошқа араб давлатларини ҳам хавф остига қўяди.

Саудия Арабистони ва бошқа Форс кўрфази давлатлари 2016 йилда шиа Ҳизбуллоҳни террорчи ташкилот деб белгилаган. Сўнгги ойлар ичида Риёд, Вашингтон ва Ҳизбуллоҳнинг Ливандаги рақиблари Ливан ҳукуматига босим ўтказиб, гуруҳни қуролсизлантиришга уринмоқда.

Ҳизбуллоҳ эса ўтган йили Исроил билан бўлган урушда жиддий заифлашган бўлса-да, қуролсизланишни қатъиян рад этмоқда. Гуруҳ Исроил чегара ҳудудлардан чиқиб кетмагунча, ҳужумларни тўхтатиб, маҳбусларни озод қилмагунча ва қайта қуриш бошланмагунча ўз қуролларини сақлаб қолишини айтиб келмоқда.

Урушда 133 минг рус ҳарбийси ҳалок бўлди — ОАВ

Британиянинг BBC медиакомпанияси ва инсон ҳуқуқлари бўйича «Mediazona» онлайн лойиҳаси Россия қўшинларининг Украинага қарши урушдаги йўқотишлари ҳақида янги маълумотларни эълон қилди. Улар кўнгиллилар гуруҳи билан биргаликда Украинага қуролли босқин пайтида ҳалок бўлган 133 117 нафар россиялик ҳарбийнинг исмларини аниқлади.

Бу 5 сентябрда эълон қилинган аввалги ҳисоботдан 5000 кишига ортиқроқдир. Ҳисоблаш учун очиқ манбалар, жумладан, матбуотдаги некрологлар ва ижтимоий тармоқлардаги постлар фойдаланилган.

Тадқиқотга кўра, ҳалок бўлганларнинг 28 фоизи уруш бошланганидан кейин армияда хизмат қилиш учун шартнома имзолаганлардир. Муаллифларнинг таъкидлашича, бундай аскарларнинг улуши ўсишда давом этмоқда. Қурбонлар сони бўйича иккинчи ўринда — колониялардан фронтга жўнатилган маҳкумлар.

Уруш қурбонлари борасида мутлақ рақамларда Бошқирдистон етакчилик қилмоқда. Ушбу юртнинг 6,6 минг фарзанди Россиянинг Украинадаги босқинчилик урушида ҳалок бўлди. Тува Республикасида эса ҳар 10 минг эркакка 120 нафар уруш қурбонлари тўғри келмоқда.