БМТ ва иттифоқчиларга танқид, иқлим можароси, Яқин Шарқ, Украина ва ёлғонлар – Трамп БМТдаги чиқишида нималар деди?

АҚШ президенти Доналд Трамп 23 сентябрь куни БМТ Бош ассамблеясида қилган кескин ва кенг қамровли нутқида глобал миграция даражаларини камайтиришга чақирди ва иқлим ўзгариши сиёсатларидан воз кечишни тарғиб қилди. У дунё етакчиларини қаттиқ танқид қилиб, БМТга қарши кескин чиқди.

Reutersʼнинг ёзишича, 56 дақиқалик нутқнинг катта қисми унинг энг катта икки шикояти — иммиграция ва иқлим ўзгаришига бағишланди.

Ажратилган вақтдан деярли 4 баробар кўпроқ қилган чиқишида Трамп БМТ ва бошқа давлатларга уларнинг муваффақиятсизликлари ҳақида сабоқ берди ва узун шикоятлар рўйхатини ўқиб берди. New York Times'нинг ёзишича, бунга қуйидагилар киради: БМТдаги носоз эскалатор; у ҳали тадбиркор бўлганида БМТ биносини таъмирлаш тендерини ютолмаганлиги; шамол турбиналари; бошқа давлатларнинг иммиграция сиёсатлари ва Бразилия қандай бошқарилаётгани.

Трамп АҚШдаги иммиграцияга қарши қаттиқ чораларни бошқа етакчилар учун «намуна» сифатида кўрсатди ва оммавий миграция давлатларнинг тузилишини ўзгартириб юбораётганини даъво қилди. Инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари эса мигрантлар яхшироқ ҳаёт излаётганини айтмоқда.

«Мен бу нарсаларда жуда зўрман. Сизнинг мамлакатларингиз дўзахга кетмоқда», — деди Трамп.

Иқлим ўзгаришлари

Ўтган ҳафта Европада Британия қироли Чарлз билан учрашган Трамп иқлим ўзгаришини «алдов» деб атаганди ҳамда фосил ёқилғиларга қайтишга чақирди. Олимлар эса инсон фаолияти сабабли иқлим ўзгариши реал эканини таъкидламоқда.

«Иммиграция ва уларнинг ўз жонига қасд қиладиган энергия ғоялари Ғарбий Европанинг охири бўлади», деди Трамп.

Трамп илмий келишувни инкор этиб, иқлим ўзгаришини «аҳмоқлар томонидан ўйлаб топилган» деди. У АҚШнинг Париж келишувини тарк этганини мақтади, «тоза, чиройли кўмир»ни олқишлади. У Американинг энергия экспорти ҳақида гапириб, «АҚШ кўп давлатлар томонидан фойдаланиб келинган, аммо бундан буён бундай бўлмайди» деди.

У иқлим ўзгаришини «дунёга қилинган энг катта алдов» деб атади ва экологларни Американинг сигирларини йўқ қилишни истаётганликда айблади. «Сигирлар энди йўқ — биз сигирларни истамаймиз. Улар ҳамма сигирларни ўлдирмоқчи, чамаси», деди Трамп.

Ёлғонлар

New York Times'нинг ёзишича, Трамп нутқида ёлғон ва нотўғри баёнотларни ҳам берди. Ғарбдаги мусулмон етакчилар шариат жорий қилишни режалаштирмоқда деб нотўғри даъво қилди, насронийликни эса «сайёрадаги энг кўп таъқиб қилинаётган дин» деб атади.

Масалан, Лондон мэри Содиқ Хон шариат қонунларини жорий қилмоқчи экани ёки АҚШда «инфляция енгилган»лиги ҳақидаги гаплар. ОАВга кўра, бундай гап айтмаган, АҚШ Федерал Резерви эса олти кун олдин инфляция ошганини билдирганди.

Иттифоқчиларга танқид, Россияга эҳтимолий тарифлар

Европа давлатлари ойлаб АҚШ етакчиси билан муносабатни барқарорлаштиришга уринмоқда ва Украинадаги урушни тугатиш учун АҚШ ёрдамига таянмоқда. Июндаги НАТО саммитида Трамп ва Европа етакчилари айни шу масалада бир-бирларини мақтаган эди.

Аммо сешанба кунги нутқда Трамп НАТО иттифоқчиларини Россия нефтини сотиб олишни тўхтатмагани учун масхара қилди ва Москвага нисбатан қаттиқ иқтисодий чоралар жорий қилишини айтди.

«Улар ўзларига қарши урушни молиялаяпти. Бундай нарсани қачон эшитгансиз? Агар Россия урушни тугатиш бўйича келишувга тайёр бўлмаса, АҚШ жуда кучли тарифлар тўпламини жорий қилишга тайёр. Аммо бу тарифлар самарали бўлиши учун Европа давлатлари – сизларнинг барчангиз биз билан бир хил чораларни қабул қилишингиз керак», деди у.

У чораларни аниқ тушунтирмади, аммо Россия билан савдо қилаётган давлатлар – Ҳиндистон ва Хитой каби мамлакатларга ҳам санкциялар қўллашни кўриб чиқаётган эди. Трамп кейинроқ Украина президенти Володимир Зеленский билан учрашди. Зеленский кўпроқ АҚШ ёрдамини сўради. Трамп журналистларнинг НАТО мамлакатлари ҳаво ҳудудига кирса рус самолётларини уриб тушириш керакми, деган саволига: «Ҳа, керак деб ҳисоблайман», деб жавоб берди.

Нутқидан кўп ўтмай, Трамп бошқа форумда янгилик чиқарди: у ижтимоий тармоқларда Украина ҳақида кутилмаган бурилиш қилди ва Европа ёрдамида Украина «ўз ҳудудини тўлиқ қайтариб олиш ва ғалаба қозониш» имконига эга эканини айтди.

Бу баёнот – тушликдан сўнг Зеленский билан учрашувдан кейин билдирилди.

Исроил ва Фаластин масаласи

Фаластин давлатини тан олишга қаратилган ҳаракатларга Трамп қарши чиқди. Бу, унинг айтишича, «Ҳамаснинг жиноятлари учун жуда катта мукофот» бўлади. У гаровдагиларни қайтариш ҳақидаги эски чақириқларини такрорлади.

АҚШ «гаровдагилар эвазига сулҳ» шартномасини хоҳлашини, бунда ҳам тирик, ҳам ҳалок бўлган барча гаровдагилар қайтарилиши кераклигини билдирди.

«Биз Ғазодаги урушни дарҳол тўхтатишимиз керак. Биз зудлик билан тинчлик музокараларини бошлашимиз керак», деди Трамп.

Трамп, шунингдек Нобел тинчлик мукофотини олиш истагида, дунёдаги можароларга чек қўйиш ҳаракатларини БМТ қўллаб-қувватламаганидан шикоят қилди.

БМТ, Нобел ва бошқа масалалар

Трамп Нобел тинчлик мукофоти орзусида бўлиб, ўз нутқида Арманистон ва Озарбойжон, Руанда ва Конго ўртасидаги келишувларни мисол қилиб, ўзини тинчлик ўрнатган арбоб сифатида кўрсатди.

«Мен БМТ бажариши керак бўлган ишларни ёнма-ён бажариб қўйдим. Афсуски, БМТ бу ишларнинг биронтасига ҳам уринмади», деди у.

Унинг айтишича, БМТнинг қиладиган ягона иши «кескин сўзлар билан ёзилган мактублар» ва «бўш гаплар». «Бу ишларни БМТ эмас, мен қилганим ачинарли», деди Трамп.

Шунингдек, у БМТнинг инфратузилмасидан ҳам шахсий шикоятлар қилди: ўзи ва рафиқаси Мелания Трамп БМТ биносидаги носоз эскалаторда қолиб кетганини, нутқининг бошида эса телесуфлёр ишламай қолгани ҳақида гапирди.

«БМТдан олган икки нарсам — ёмон эскалатор ва ёмон телесуфлёр», деди Трамп. Унга кўра, эскалатор бирдан тўхтаганида Мелания йиқилиб тушаёзган.

У бир неча сиёсий масалаларга ҳам тўхталди. Масалан, биологик қуроллар конвенциясини сунъий интеллект орқали назорат қилиш бўйича янги ташаббусни эълон қилди ва ядровий қуролларни ривожлантиришни тўхтатиш истагини билдирди.

Шунингдек, Трамп АҚШ ҳарбийлари халқаро сув ҳудудларида гиёҳванд моддалар контрабандачиларини судьясиз ва терговсиз йўқ қилишни давом эттиришини айтиб огоҳлантирди: «Биз сизни йўқ қилиб ташлаймиз», деди у Венесуэладан наркотик ташиётганларга қарата.

Шунга қарамай, БМТ ва бошқа мамлакатларга қарши Трампнинг кескин чиқишига залдан деярли реакция бўлмади. Нутқи охирида қарсаклар билан якунланди. Сўнгра бошқа президентлар у билан бирма-бир учрашувга ошиқди.