Тобутда қайтган орзулар: муҳожир йигитнинг қиссаси

Самарқанднинг Пайариқ тумани Дўстлик маҳалласи. Бу ердаги чўпонлар ҳаёти тинч, аммо охирги йилларда “тинчлик” сўзининг маъноси ҳам ўзгариб кетди. Эндигина мактабни битирган Аҳрор иш излаб Россияга йўл олди. Бир неча ойдан сўнг унинг қамалгани, кейин урушга жўнатилгани ҳақида хабар келди. Яна бир муддатдан сўнг йигит қишлоғига қайтди... фақат тобутда.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Бу фақат битта оиланинг фожиаси эмас – Россия қамоқхоналаридаги минглаб ўзбек муҳожирлари тақдирининг ёрқин бир мисоли.

18 ёшли Аҳрор ҳаётда янги қадам ташлаётган пайтда йўлдан адашган эмас, у шунчаки тирикчилик излаб кетганди. Мактабни битириб, имтиҳондан ўтолмаган йигит “бир йил ишлаб, кейин ўқийман”, деган ниятда Россияга йўл олган.

Аҳрорнинг онаси Нигора Эргашева воқеани шундай ҳикоя қилади: “Ўғлим Россияда яхши ишлаб юрганди. Бир муддат умуман алоқага чиқмай қолди, қаттиқ хавотир олдик. Укам ҳам ишлашга бориб, танишлари орқали аниқлади: ўғлим қамалиб қолибди. Бу хабарни эшитиб, дунём қоронғи бўлди. Бундан ортиқ фожиа йўқ, деб ўйладим. Кейин билсам, бу ҳеч нарса эмас экан...

Россияга бориб, судда қатнашдим. Судда боламни бир марта қучоқлашга ҳам рухсат беришмади. Русларга ялиндим, Ўзбекистондан келдим, боламни бир марта қучоқлай, деб йиғладим. Кўз ўнгимда боламни калтаклаб олиб чиқиб кетишди”.

Бола 8 йилга қамалади. Изоляторда қийноққа солиниб, ўпкасини шамоллатиб қўяди. Қамоқда даволаш ўрнига, фақат оғриқ қолдирувчи дори берилади.

Адвокатлар учун сарфланган маблағ, судлар, сафарлар... бу оила шундоқ ҳам борини сотиб бўлганди.

“Охирги қорамолимизни ҳам сотдик, фақат боламни соғ-омон кўришни орзу қилардим. Комага тушиб қолганини эшитиб, пул жўнатиб юбордик”, – дейди Нигора опа.

Аҳрор икки ой деганда тузалиб чиқади, бироқ яна тез-тез изоляторга олинади...

Уруш машинаси тўхтамади…

Ота-она ўғлининг қамалишини уюштирилган деб ҳисоблайди.

Аҳрорнинг отаси Санжар Ҳамроев ўзи каби жабрланган кўплаб ота-оналар билан гаплашганини айтмоқда. Унинг хулоса қилишича, ўзбеклар қамоқда қўрқитиляпти.

“Урушга борсанг бир йилда чиқасан, бўлмаса қамоқ муддатинг ортиб бораверади, шу ерларда ўлиб кетасан, деб қўрқитиш одатий ҳолга айланган. Бир йил урушда бўласан, ҳам кераклича пул ишлаб оласан, деб тарғиб қилиняпти. Кўпчилик босим ва қўрқув остида рози бўлиб, урушга кетяпти. Ўғлимга ҳам шундай босим қилинган”, – дейди Санжар ака.

Бу гапни эшитган она Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлигига бориб, ариза қолдиради. Ўғлининг қаерда экани ва Ўзбекистонга қайтариш учун ёрдам сўрайди. Лекин натижа бўлмайди.

“Аҳрор ўша кунларда аэропортдан видеоқўнғироқ қилди. “Она, мени дуо қилинг, бошқа чорам қолмади”, деди. Кейин алоқа узилиб қолди”, – дейди Нигора опа.

Кўп ўтмай, чўпонлар қишлоғига темир тобут кириб келади...

Бир хил “сценарий” асосида қамалганлар кўп

Kun.uz суриштирувларига кўра, бу каби ҳолатлар охирги вақтларда кўпайган. Россия қамоқхоналарида психотроп моддалар билан қўлга олинаётган ўзбек муҳожирлари сони кескин ошган. Улар қамалгандан кейин қоғозда “ихтиёрий равишда”, амалда эса мажбуран урушга жалб қилинмоқда.

Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлиги маълумотларига кўра, Россия қамоқхоналаридаги юртдошларимизнинг 60 фоизи айнан гиёҳванд моддалар билан боғлиқ жиноятлар учун қамалган. Аммо кўплаб оилалар бу ҳолатлар уюштирилаётган деб ишонади.

Жомбой туманидаги Султон Дувлановнинг ўғли ҳам Россияга борганига бир ой бўлмай қамалган.

“Ўғлим ҳали ёш бола, ёнимда ишлаб юрарди. Наркотикни қаердан билсин? У билан телефонда гаплашиб турибман, подвалга олиб кириб чўнтагига психотроп модда солиб қўйишганини айтяпти. Энди урушга тарғиб қилишаётган экан. Аҳрорнинг ота-онаси, бу оиланинг тақдири билан яхши танишман. Менинг ўғлим билан ҳам бу ҳолат такрорланишидан қўрқяпман”, – дейди у.

Қамоқ ва уруш орасидаги “танлов”

Суриштирувлар шуни кўрсатмоқдаки, Россия қамоқхоналаридаги муҳожирлар олдига икки “танлов” қўйилмоқда: биринчи йўл – қамоқда қолиш ва узоқ муддат азоб чекиш. Иккинчиси – урушга бориш, “бир йил хизмат қилиб, озодликка чиқиш” деган сароб ваъдаси.

Қамоқдан урушга кетганларнинг кўпчилиги орқага қайтмаяпти.

Жамият ва давлат олдидаги савол

Аҳрорнинг тақдири – фақат ота-она фожиаси эмас, балки бутун жамият учун синов. Ўғлининг тобутини кутиб олган она “менинг дардим бошқаларга сабоқ бўлсин” деб айтмоқда. Аммо савол ҳамон очиқ қолмоқда: чет элда қийналаётган, қамалаётган, урушга мажбурланаётган юртдошларимиз ҳуқуқий-маънавий ёрдам оляптими? Масъул идоралар бу ҳолатлардан қанчалик хабардор? Бу каби вазиятларнинг олдини олиш учун тизимли чора кўриляптими? Фуқароларни муҳофаза қилиш механизмлари ишланяптими?

Бу саволларга жавоб топилмагунича, Аҳрор ва унинг тақдирига ўхшаш фожиалар такрорланаверади.

Хулоса

Тирикчилик мажбуриятидан чет элга йўл олган ўзбеклар давлатнинг муҳофазасига, ҳуқуқий ёрдамига муҳтож. Аҳрорнинг тақдири – шунчаки бир хабар эмас, у бутун авлод учун огоҳлантиришдир. Агар бугун чора кўрилмаса, эртага яна бир оила тобут кутиб олади.

Исомиддин Пўлатов,
Фахриддин Ҳотамов.
Kun.uz