Душанбе саммити, педофилларга «олий» жазо ва Бердимуҳаммедовларнинг VIP борти – МО ҳафта ичида

Қозоғистонда энди педофиллар кастрация қилинади. Қирғизистонда президент таклиф қилган ўлим жазоси референдумга қўйилиши мумкин. Мустақил туркман нашрлари Бердимуҳаммедовлар оиласи яна бир VIP самолёт олганини ёзди. Тожикистонда икки катта саммит ўтказилди, МО раҳбарлари Путин билан минтақавий саммитда кенгашди. Афғонистонда энди Instagram, Facebook ва Snapchat’га кириб бўлмаяпти.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Қозоғистонда педофиллар кастрация қилинади 

Давлатда бу борасида ҳуқуқий ҳужжат қабул қилинди. Соғлиқни сақлаш вазири 1 октябрь куни вояга етмаганларга нисбатан зўравонлик содир этган жиноятчиларга кимёвий кастрация қўллаш қоидаларини ўзгартирувчи буйруқни имзолади. Эндиликда педофиллар озодликка чиқишидан олти ой олдин кастрация қилинади.

Бундай чора 18 ёшдан ошган, болаларнинг жинсий дахлсизлигига қарши жиноятлар учун ҳукм қилинган шахсларга нисбатан тайинланади. Қарор суд томонидан қабул қилинади ва дарҳол кучга киради. Жараён бевосита маҳкум жазони ўтаётган муассасада ўтказилиши белгиланди.

Агар маҳкум пробацияда бўлса ёки жарима тўлаши керак бўлса, кастрация амбулатория психиатрия ёрдами кўрсатадиган клиникада қилинади.

Кимёвий кастрация озодликка чиқишдан 6 ой олдин қўлланиши белгилаб қўйилди. Тайёргарлик кўриш учун қамоқхона маъмурияти муддат тугашидан 12 ой олдин ҳужжатларни тўплаб, судга юборади. Суд маҳкумнинг руҳий муаммолари ёки жинсий зўравонликка мойиллиги бор-йўқлигини аниқлаш учун суд-психиатрия экспертизасини тайинлайди.

Бу ўзгаришлар аллақачон руҳий касаллик ташхиси қўйилган, аммо жиноят учун жавобгарликни истисно қилмайдиган шахсларга тааллуқли эмас. Бундай одамларга суд олдиндан бошқа тиббий чораларни белгилаши мумкин. Янги тартиб 2025 йил 17 октябрдан кучга кирадиган бўлди.

Қозоғистонда 2022 йилдан бошлаб педофиллар электрон билагузук тақа бошлаган. 2024 йилда депутатлар вояга етмаганларга нисбатан жинсий жиноятлар содир этган шахсларга жарроҳлик йўли билан кастрация қилиш масаласини муҳокама қилган эди.

Ўлим жазоси референдум билан қайтиши мумкин

Ўтган ҳафта Қирғизистон президенти мамлакатда ўлим жазосини қайтаришни гапиргани ҳақида хабар қилгандик. Жапаров ўз таклифига изоҳ бериб, бу жазони қайтариш-қайтармасликни халқнинг ўзи ҳал этишини билдирди. Президент матбуот котиби унинг нутқи матнини эълон қилди.

Муҳокамага сентябр ойи охирида ўта шафқатсизлик билан ўлдирилган 17 ёшли Ойсулув Мукашеванинг фожиали тақдири сабаб бўлди. Жамият аёллар ва болаларга қарши жиноятлар учун жавобгарликни кучайтиришни талаб қилди. Президентнинг фикр билдиришича, у терговни шахсан ўз назоратига олган ва маъмуриятига жазони кучайтириш учун қонунларга ўзгартиришлар тайёрлашни буюрди.

Садир Жапаров вояга етмаганлар ва аёлларни ўлдириш, зўрлаш билан боғлиқ жиноятлар сони ортиб бораётгани, «одатдаги» қамоқ муддатлари энди жиноятчиларни тўхтата олмаётганини таъкидлади. Шунингдек, у коррупцион жиноятлар ўлим жазосига тортилиши мумкин эмаслигини, гап фақат шафқатсиз қотиллик ва педофилия ҳақида кетаётганини таъкидлади.

Жапаров суд хатолари юз бериши эҳтимоли ҳақидаги хавотирларга ҳам жавоб берди. Унга кўра, ХХI асрда тергов ва суд жараёнларини шаффоф ўтказиш учун техник имкониятлар — видеоёзув ва онлайн трансляциялар мавжуд.

“Биз бу масалани ёлғиз ҳал қилмаймиз. Халқ билан маслаҳатлашамиз. Масала умумхалқ референдумига қўйилиши мумкин. Агар кўпчилик қўллаб-қувватласа, у ҳолда Конституция ва қонунларга ўзгартиришлар киритиш, шунингдек, халқаро мажбуриятларни қайта кўриб чиқиш лозим бўлади”, деди Садир Жапаров.

Президент аёллар ва болаларни зўравонликдан ҳимоя қилиш устувор вазифа бўлиб қолаётгани, бундай шов-шувли масала бўйича қарор фақат халқ томонидан қабул қилиниши зарурлигини таъкидлади.

Ойсулув Мукашева 27 сентябрь куни Иссиқкўл вилоятининг Барскон қишлоғидан Қоракўл шаҳрига сафари чоғида йўқолиб қолган. Ўша куниёқ қариндошлари милицияга мурожаат қилган. Камералар унинг 39 ёшли кишининг машинасига ўтирганини қайд этган. Икки кундан сўнг унинг жасади Кеминский туманидан топилди. Тергов версиясига кўра, қиз зўрланган ва бўғиб ўлдирилган эди.

Гумонланувчи тергов давомида қамоққа олинган. Ойсулувнинг дафн маросими 30 сентябрь куни Барсконда бўлиб ўтди. Қариндошлар, қишлоқ аҳолиси аёллар ва болаларга қарши жиноятлар учун жазони кучайтиришни сўраб расмийларга мурожаат қилганидан сўнг муҳокамалар янада кўпайди.

Афғонистонда энди баъзи ижтимоий тармоқларга кириб бўлмаяпти

Сўнгги кунларда Афғонистон бир неча маротаба интернетни ёқиб-ўчириб, буни техник носозлик ва кабель узилишига боғлаганди. Энди эса мамлакатда Instagram, Facebook ва Snapchat’га кириш чекланди. NetBlocs интернет мониторинг хизмати ўз ижтимоий тармоқларида бу ҳақида ёзди.

“Маълумотларга кўра, Афғонистондаги бир нечта интернет-провайдер Instagram, Facebook ва Snapchat ижтимоий тармоқларига киришни чеклаган. Бу воқеа ўтган ҳафтадаги телекоммуникациялар узилишидан кейин юз берган”, дея ёзилади хизматнинг Х ижтимоий тармоғидаги хабарида.

​NetBlocks интернет мониторинг хизмати 29 сентябрь куни «Толибон» томонидан ахлоқ-одобга риоя қилишни таъминлаш мақсадида кўрилаётган чоралар фонида Афғонистонда интернет тўлиқ ўчирилганини ҳам маълум қилган эди.

БМТнинг Афғонистондаги миссияси 30 сентябрь куни мамлакатдаги 43 миллиондан ортиқ кишининг жаҳон тармоғидан узиб қўйилгани, интернет узилиши молия, банк хизматлари, соғлиқни сақлаш ва ҳаётнинг бошқа соҳаларига таъсир кўрсатганини билдирди.

Интернет алоқасининг тикланиши ҳақидаги маълумотлар «Толибон»нинг бу узилишларга мутлақо алоқаси йўқлигини айтгандан кейин пайдо бўлди. Муваққат ҳукумат интернет йўқлигининг сабаби сифатида эскирган инфратузилмани кўрсатганди.

Шунингдек, якунига етаётган ҳафта бир нечта ОАВ Афғонистоннинг Нангарҳор вилоятида катталар учун саводхонликдан дарс берган 90 нафар аёл ишдан олингани ҳақида хабарлар чиқарди.

Аёллар Таълим бошқармаси таркибида ишлаган, асосан қишлоқ ҳудудларда катталар учун машғулотлар олиб борган. Ўқитувчилар маоши жамоат таълими дастурларини қўллаб-қувватловчи гуманитар ташкилотлар томонидан тўлаб келинган.

Эндиликда «Толибон» бу саводхонлик дарсларини бутунлай ёпиб, барча аёл ўқитувчиларни ишдан бўшатди, дейди манбалар.

Бу қадам «Толибон» 2021 йилда ҳокимиятни олгандан бери аёлларнинг ишлаши ва таълим олишига қўйган чекловлар доирасида содир бўлмоқда. «Толибон» қизларга ўрта мактаб ва университетларда ўқишни тақиқлаган ҳамда аёлларнинг иш фаолиятини соғлиқни сақлаш каби бир нечта соҳалар билан чеклаган.

Халқаро ёрдам ташкилотлари аёлларни таълим соҳасидан четлатиш гуманитар ва ривожланиш дастурларига, айниқса, аёллар ва қизлар учун жамоат таълими ва саводхонликка қаратилган лойиҳаларга жиддий таъсир кўрсатганини айтмоқда. «Толибон» юқоридаги ҳолат юзасидан расмий муносабат бермаган.

ЮНEСКО маълумотларига кўра, афғон аёлларининг 30 фоиздан камроғи саводли бўлиб, бу дунёдаги энг паст кўрсаткичлардан биридир.

Бердимуҳаммедовларнинг янги VIP борти

Туркманистондаги хабарларни бериб борувчи қатор мустақил ОАВ шу ҳафта президент оиласининг янги VIP бортлари ҳақида ёзди. Мамлакат ичкарисида медиа сифатида тан олинмайдиган икки мустақил нашрнинг ёзишича, АҚШга жўнатилган президент самолёти орадан 1 йил ўтиб, бутунлай бошқача шарт-шароитлар билан Ашхободга қайтган.

2023 йилнинг 6 декабрь куни Туркманистон ҳаво йўлларига тегишли яшил ва оқ рангли Boeing 737-700 самолёти Ашхободдан АҚШга жўнаб кетган. Бир йил ўтгач, самолёт жозибали ўзгаришларни бошдан кечириб, қайтиб келган. Илгари 118 та эконом класс ўриндиғига эга стандарт йўловчи самолёти энди шахсий люкс хоналар, зарҳалланган ҳаммом жиҳозлари ва қўлда тўқилган гиламлар билан безалган ҳолда ортига қайтарилди, деб ёзди ушбу нашрлар.

Бу самолёт Туркманистон фуқаро авиацияси флотининг бир қисми бўлиб, Ашхободдан Истанбул ва Минск каби шаҳарларга йўловчиларни ташиган. Ҳашаматли жиҳозлари ва парвоз йўналишларидан келиб чиқилса, бу борт Бердимуҳамедовлар оиласи фойдаланадиган VIP паркка бешинчи бўлиб кирмоқда.

Журналистлар текшируви шуни кўрсатдики, 2023 йилда Туркманистонни тарк этганидан сўнг, самолёт Луизиана штатидаги Лейк Чарлз шаҳридаги Ченнаулт халқаро аэропортида пайдо бўлган. У ерда оддий самолётларни монархлар, давлат раҳбарлари ва ўта бой хусусий мижозлар учун учар саройга айлантиришга ихтисослашган Citadel Completions бутик фирмаси жойлашган. Унинг рекламаси ғурур билан Citadel Completions "энг ақлли мижозлар учун махсус интерер" яратишини таъкидлайди.

Citadel Completions веб-сайтидаги ҳужжатга кўра, 2023 йилда Туркманистон ҳаво йўллари авиакомпаниясига хизмат кўрсатиш учун рухсатномани янгилаган.

Самолётнинг қолган ички қисми туркман услубидаги ҳашаматли декорацияга эга, жумладан, девор ва шифтдаги гилам нақшлари, полдаги гиламлар, аниқ қўлда ишлангани, Туркманистон рамзи бўлган Ахалтеке отларининг ҳайкалчалари борлиги айтилмоқда.

Citadel Completions журналистларнинг изоҳ сўровларига жавоб қайтармаган. Нашрларнинг ёзишича, дизайнерга саволлар билан мурожаат қилинганидан сўнг, бортнинг расмлари интернетдан олиб ташланган.

Душанбе саммити

Шу ҳафта Тожикистон икки катта халқаро тадбирга мезбонлик қилди. Бири МДҲ раҳбарлар иштирокидаги саммит, яна бири эса Марказий Осиё+Россия формати эди.

Биринчи бўлиб, 9 октябр куни Марказий Осиё+Россия формати доирасида президентлар кўришди. Агар эсласангиз, бу форматнинг биринчи йиғилиши Қозоғистонда ўтказилган ва ўшандаги Эмомали Раҳмоннинг Россиядан нолиган нутқи жуда машҳур бўлганди. Бу гал иккинчи саммит Душанбенинг ўзида бўлиб ўтди. Шу нарсани эътиборга олиш керакки, Марказий Осиёнинг беш раҳбарлари яқин ойлар ичида Хитой ва АҚШга ҳам бориб келди. Хитойда улар ШҲТ саммити, АҚШда эса БМТ сессиясида қатнашгандан кейин бу гал Путин билан кўришмоқдалар.

Умуман олганда геосиёсий зиддиятлар, Россиянинг таъсири ва Марказий Осиёнинг баланслашув сиёсати, бундан ташқари энг муҳим омил 5 давлатнинг интеграция интилишлари фонида бу саммитлар жуда муҳим аҳамият касб этади.

Россиянинг Украина билан уруши, Хитойнинг эса минтақа билан ШҲТ доирасида ва бирма-бир яқинлашуви давом этаркан, Марказий Осиёда муомала йўналишлари белгиланмоқда. Россия ўз таъсирини қайта тиклашга уринар экан, беш давлат эса вақтдан фойдаланиб, суверенитет ва диверсификация сиёсатига зўр бермоқда.

Марказий Осиё-Россия саммити Олмаотадаги саммитнинг мантиқий давоми. Душанбе саммити эса Россиянинг минтақада иқтисодий, инфратузилма, транспорт-логистика, энергетика ва хавфсизлик соҳаларида таъсирини янгилашга мўлжалланган, деб ёзди The Times Of Central Asia. Саммит якунида имзоланган ҳужжатлар бу тематикага ростдан ҳам мос келади.

10 октябр куни эса МДҲ раҳбарлар саммити ўтказиларкан, маҳаллий медиаларнинг ёзишича, бу форматда чекловлар бор. Масалан, Казинформга кўра, МДҲ формати ШҲТ каби институтларини тўлиқ бирлаштира олмаяпти ёки бу ташкилотни самаралироқ қилиш керак.

Душанбе саммитида 19 та ҳужжат имзоланди. Президентларнинг таклифларига келсак, Беларус томони МДҲ доирасидаги интеграция тарафдори бўлди. Саммитда МДҲ+ формати яратилиши айтилди. Бу кейинги йиллардан ташкилотга аъзо бўлмаган бошқа давлатлар билан кенгроқ мулоқот учун керак, дейди ташаббусчилар.

МДҲга танқидларга ҳам тўхталишимиз керак. Экспертларга кўра, Россиянинг доминант роли қолган давлатлар учун интеграциядан тийилишга энг катта сабаб. Бундан ташқари, урушдан бери Россияга киритилган санкциялар МДҲ ичидаги иқтисодий алмашинув ва молиявий ҳамкорликни чеклаши мумкин.

Умуман олганда бу формат йилдан йилга кўпроқ формал аҳамият касб этмоқда.