Минтақа лидерлари Оқ уйда йиғилди – Марказий Осиё ҳафта ичида

Марказий Осиёнинг беш президенти илк марта Оқ уйда саммитга тўпланди. Минтақа лидерлари ўз нутқида президент Трампни мақтади. АҚШ президенти Марказий Осиёдан келган ҳамкасбларига минтақа – дунёнинг кучли ҳудудларидан бири деди. Вашингтондаги Халқаро солиқ ва инвестиция маркази президентига кўра, ушбу диалогда катта урғу Қозоғистон ва Ўзбекистонга берилаверади.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Марказий Осиё учун якунига етаётган ҳафтада содир бўлган энг муҳим воқеа бу шубҳасиз Вашингтондаги саммит бўлди. Аввало, айтиб ўтиш жоизки, буни минтақанинг беш давлати , бу мамлакатлардаги медиа саммит деб атамоқда. Бироқ, АҚШ президенти, унинг жамоаси, Оқ уй ҳамда Оқ уйнинг протокол раҳбари 6 ноябрь куни ўтказилган сиёсий тадбирни «кеча» дея номлади. Нима бўлса-да, АҚШ президенти қароргоҳи Оқ уйда биринчи марта Марказий Осиё президентлари С5+1 дипломатик регионал формати доирасида қабул қилинди.

Тадбир учун Оқ уйнинг залларидан бири танланган, Трамп нутқи билан кечани очиб бераркан, Марказий Осиёдан келган ҳамкасбларини дунёнинг кучли бурчагидан келганлар, деб атади. Бундан ташқари у администрацияси 8 та урушни тугатгани, қилган ижобий ишларни айтиб мақтанди.

“Афсуски, аввалги Америка президентлари бу минтақага бутунлай эътибор бермаган. Бу ақл бовар қилмайдиган минтақа ва айтганча, бу жуда бой минтақа ҳамдир. Аммо биз бу хатони тузатмоқдамиз ва мен Американинг ушбу мамлакатларнинг ҳар бири билан шериклигини ҳар қачонгидан ҳам мустаҳкамроқ қилишга қатъий бел боғлаганман”,- дейди Трамп.

Бирма-бир сўзга чиққан беш республика президентлари у қадар узоқ нутқ сўзламади. Энг кўп Қозоғистон президенти, 4 дақиқалар гапирди. Тўқаев, Трампни буюк лидер деб атаб, сизнинг даврингизда Америка олтин асрини яшаяпти, деди.

“Менинг қатъий ишончим комилки, жаноб президент, Сиз барчамиз баҳам кўрадиган ва қадрлайдиган соғлом ақл ва анъаналарни Америка Қўшма Штатларининг ички ва ташқи сиёсатига қайтариш учун Яратган томонидан юборилган буюк етакчи, давлат арбобисиз”, деди Тўқаев.

Шавкат Мирзиёев эса Трампни тинчлик президенти деб атади. Шу ўринда айтиб ўтиш керак, кўп медиалар Ўзбекистон раҳбари Трампни дунё президенти, деди дея хабар тарқатмоқда. Бироқ аслида таржима хато кетган бўлиши мумкин. Чунки, рус тилида чиқиш қилган Мирзиёев ҳамкасбини президент мира, яъни – тинчлик президенти демоқчи бўлди. Россия – Украина урушини ҳам ўзингиз тугатишингиз керак, дея қўшимча қилди Мирзиёев.

“Аслида, мен буни сизга айтган эдим ва ҳозир яна такрорламоқчиман: Ўзбекистонда президент Трампни тинчлик президенти деб аташади. Сиз жуда катта ишларни амалга оширдингиз, саккизта урушни тўхтатдингиз. Ва мен ишонаманки, фақат сизгина Украина ва Россия ўртасидаги урушни тўхтата оласиз. Биз бундан жуда умидвормиз”,- деди Мирзиёев.

Тўқаев инглиз, Мирзиёев рус тилида, ундан кейин сўзга чиққан Эмомали Раҳмон эса тожик тилида нутқ сўзлади. Раҳмон сўзи бошида можароларга тўла минтақаларга тинчлик олиб келасиз деди. У 3-4 минутли чиқишида кўпроқ бугун Тожикистонда Америка борлигини исботловчи статистикага тўхтала қолди.

“Хавфсизлик борасида биз терроризмга қарши кураш, экстремизм ва гиёҳванд моддалар савдосига қарши курашда ажойиб ҳамкорликка эгамиз. Бугунги кунда Тожикистонда Америка инвестициялари иштирокидаги 70 дан ортиқ компаниялар фаолият юритмоқда”,- дейди Раҳмон.

Қирғизистон президенти икки дақиқадан сал ошиқ гапирди. Жапаров лавозимига киришганида қўшнилари билан чегара муаммосига барҳам беришга бел боғлаганини, бугун эса буни уддалаганини айтди.

“Қирғизистон АҚШни ташқи сиёсатдаги муҳим ҳамкорларидан бири сифатида қадрлайди”, деди Жапаров.

Саммитда охири бўлиб сўзга чиққан Туркманистон президенти энг кам нутқ сўзлади. 1 дақиқа атрофида, ундан камроқ. Сердар Бердимуҳамедов ўз чиқишида деярли ҳеч нима демади, самимий меҳмондўстлик учун раҳматини айтди.

“Биз ушбу формат йўлга қўйилганидан буён эришилган яхши натижаларни эътироф этамиз. Ва, албатта, биз хавфсизлик, иқтисодиёт, энергетика ва атроф-муҳит каби стратегик муҳим соҳаларда ҳамкорликни кенгайтирмоқдамиз”, - деди Бердимуҳамедов. 

Умуман олганда, Вашингтондаги ушбу мулоқот нисбатан қисқа давом этган бўлса-да, Марказий Осиё – АҚШ саммити учун Оқ уйнинг танланганига катта урғу берса бўлади. Трампнинг жамоаси, хусусан Жанубий ва Марказий Осиё бўйича махсус вакил Сержио Гор бу минтақа энди Оқ уй билан бевосита боғланганини, энди Вашингтон яхшироқ эътибор қаратишини айтди.

Вашингтондаги халқаро солиқ ва инвестиция маркази президенти Дениел Уитт саммит ҳақида фикрини йўлларкан, ростанам бу мулоқот тарихий эканини айтди. Бироқ, Марказий Осиё билан диалогда икки давлат – Қозоғистон ва Ўзбекистонга асосий урғу кетишини яширмади.