Ғазодаги тарихий кун, АҚШни икки стандартликда айблаган Хитой ва мигрантларни чиқариб юбормоқчи бўлган Россия – кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеа ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномада таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Трампнинг «тарихий саммити» ва ноаниқ келажак

13 октябр куни АҚШ воситачилигида тузилган режанинг биринчи, ҳал қилувчи босқичига кўра, Ҳамас 20 нафар тирик исроиллик гаровдагини озод қилди. Шу билан бирга Исроил 1 700 нафар айбловсиз ҳибсда сақланган фаластинликни ҳамда 250 нафар умрбод қамалган маҳбусни қўйиб юборди. Улардан қарийб 100 нафари Ғарбий соҳилга қайтарилди, 154 киши Мисрга депортация қилинди, оз қисми эса Шарқий Қуддусга жўнатилди.

Рамаллоҳ ва Хон Юнусда озод этилган фаластинликларни минглаб одамлар байроқлар билан кутиб олди. Ҳамас ҳозирча фақат тўрт нафар ҳалок бўлган гаровдагининг жасадини қайтаришини маълум қилди, чунки барча қабр жойларини аниқлаш вақт талаб этади. Исроил армияси эса жасадларнинг шахсини суд-тиббий текширув орқали тасдиқламоқда.

Душанба куни амалга ошган алмашинув ортидан АҚШ президенти Доналд Трамп Исроилга етиб келди ва Кнессетда тарихий нутқ сўзлади. «Осмон тинч, қуроллар жим, сиреналар тўхтаган — муқаддас ерда ниҳоят тинчлик қуёши порлаяпти», деди Трамп парламент аъзолари олдида. Унинг нутқи залда олқишлар билан кутиб олинди, бир депутат эса «Фаластинни тан олинг» деган ёзувни кўтаргани учун залдан чиқариб юборилди.

Шундан сўнг Трамп Мисрнинг Шарм аш-Шайх шаҳрида ўтган саммитда иштирок этди. У ерда АҚШ, Миср, Қатар ва Туркия раҳбарлари икки йиллик урушга чек қўйиш ҳақида декларация имзолади. Трамп ҳужжатни «тарихий бурилиш» деб атади, аммо на Исроил ва на Ҳамас йиғилишда қатнашди.

New York Times'нинг ёзишича, «кенг қамровли» деб таърифланган бу ҳужжатнинг асл мазмуни очиқланмаган. Трамп уни имзолаш олдидан «жуда кўп қоидалар ва механизмларни ўз ичига олган мукаммал ҳужжат» деб таърифлади, аммо аниқ тафсилотлар келтирмади. Миср президенти идораси тарқатган баёнотга кўра, «келишувнинг кейинги босқичларида Ғазони бошқариш, хавфсизликни таъминлаш ва қайта қуриш» масалалари бўйича маслаҳатлашувлар бошланади.

Трампнинг 20 банддан иборат тинчлик режасига кўра, Ғазо аввал вақтинчалик фаластинлик технократлар қўмитаси томонидан бошқарилади ва бу қўмита «Тинчлик кенгаши» назоратида ишлайди. Кейинчалик ҳокимият ислоҳ қилинганидан сўнг Фаластин маъмуриятига топширилади.

Бироқ кейинги босқичларга ўтиш осон бўлмайди. Асосий зиддиятлар — Исроил қўшинларини чиқариш жадвали, Ҳамаснинг қуролсизланиши ва Ғазо бошқарувининг келажаги. Ҳамас илгари «Фаластин давлати тузилмас экан, қуролсизланмаймиз» деган позицияда қолмоқда, Исроил эса Фаластин маъмуриятининг келажакдаги иштирокини рад этмоқда.

Хитой АҚШни икки томонлама стандартларда айблади

АҚШ президенти Доналд Трамп томонидан янги йирик божлар эълон қилиниши ортидан Хитой Вашингтонни икки томонлама стандартларда айблади. «Трампнинг тарифлар ҳақидаги эълони икки томонлама стандартларнинг одатий намунасидир», дея маълум қилди Хитой Савдо вазирлиги 12 октябр, якшанба куни. «Юқори тарифларнинг доимий таҳдидлари Хитой билан муносабатларга тўғри ёндашув эмас», - дея қўшимча қилди вазирлик.

Жума куни Трамп Хитойнинг нодир металлар экспорти устидан назоратни кучайтиришига жавобан Хитойга нисбатан қўшимча 100 фоизлик тарифларни эълон қилди. Ушбу тарифлар 1 ноябрдан кечикмай кучга киради ва божхона чекловлари жорий қилинган товарларга нисбатан қўлланади. Президент, шунингдек, Хитойга «муҳим дастурий таъминот» экспортини чеклаш ниятида эканини маълум қилди ва Хитой раҳбари Си Жинпинг билан режалаштирилган учрашувни бекор этиш билан таҳдид қилди.

Нодир элементлар Пекин ва Вашингтон ўртасидаги савдо қарама-қаршилигида асосий муаммо бўлиб қолмоқда. Пайшанба куни Хитой Савдо вазирлиги ушбу материалларни қазиб олиш ва қайта ишлаш билан боғлиқ технологиялар бўйича қатъий экспорт назоратини эълон қилди. Эндиликда компаниялар нодир тупроқ металларини ишлаб чиқаришда қўлланадиган асбоб-ускуналар ва технологияларни экспорт қилишдан олдин рухсат олиши керак.

Пекин бу қарорни миллий хавфсизликни ҳимоя қилиш учун зарур деб тушунтирди, чунки нодир ер элементлари ҳарбий мақсадларда ҳам қўлланади.

Мексикада ҳалокатли ёмғирлар

Мексикада жала ёмғирлар келтириб чиқарган тошқинлар оқибатида ҳалок бўлганлар сони 47 нафарга етди, яна 38 киши бедарак йўқолганлар рўйхатида.

Мамлакатнинг Фуқаролик мудофааси миллий координацияси маълум қилишича, табиий офат Веракрус, Пуэбла, Идалго, Керетаро ва Сан-Луис-Потоси штатларини қамраб олган. Қутқарув ишлари ушбу ҳудудларда «тўхтовсиз» тарзда давом этмоқда.

Мексика президенти Клаудия Шейнбаум тошқиндан энг кўп зарар кўрган Веракрус, Пуэбла ва Идалго штатларига бориб, вазиятни ўрганиб чиқди. Давлат раҳбари ҳалок бўлганларнинг оилаларига ҳамдардлик билдирди ҳамда ҳукумат аҳолига ёрдам кўрсатиш учун барча ресурсларни сафарбар этишга тайёрлигини таъкидлади.

Маҳаллий ОАВ хабарларига кўра, сўнгги йилларда кузатилган энг йирик тошқиндан 200 мингдан ортиқ киши жабр кўрган, 50 мингга яқин уйларга зарар етказилган.

Баъзи шаҳарларда электр таъминотида узилишлар кузатилган, асосий автомагистраллар сув тошқини сабабли ёпилган.

Ижтимоий тармоқларда тарқалаётган видеоларда уйлар сув остида қолганини, айрим фуқаролар эса ёрдам кутиб, томларга чиқиб олганини кўриш мумкин.

Россия юз минглаб мигрантларни чиқариб юбормоқчи

1 сентябр ҳолатига кўра, Россия ИИВ назорат остидаги шахслар реестрида 770 минг мигрант бор, уларнинг учдан бир қисми аёллар ва болалардир. Бу ҳақда Россия Давлат думаси қуйи палата раиси Вячеслав Володин маълум қилди. «Энди уларга нисбатан янги миграция режими – мамлакатдан чиқариб юбориш режими амал қилади», деди Володин.

Унинг қўшимча қилишича, Россия Федерал суд ижрочилари хизмати томонидан жорий йилнинг 8 ойи давомида миграция қонунчилигини бузган 35 мингга яқин хорижлик мамлакатдан чиқариб юборилган. Володин 10 сентябр куни назорат остидаги шахслар реестрига киритилган чет эл фуқароларининг Россияда бўлиш муддати тугаганини эслатди.

Россияда 2025 йил 5 февралдан бошлаб миграция қоидаларини бузган хорижликларни махсус реестрга киритиш бошланган эди. Володиннинг аниқлик киритишича, рўйхатга фуқаролик ёки миграция мақомини расмийлаштириш учун зарур ҳужжатларни тақдим этмаган, патент, ишлаш учун рухсатнома ёки меҳнат шартномаси муддати ўтган мигрантлар ҳам киритилади.

Россияда ушбу рўйхатга киритилганларнинг бир қатор ҳуқуқлари чекланади: ҳайдовчилик гувоҳномасини ололмайди, транспорт воситасини бошқара олмайди, банкда ҳисобрақами очолмайди ва ўз маблағларини тасарруф эта олмайди.

Унинг айтишича, ўз хоҳиши билан кетмаганлар жарима билан мажбурий чиқариб юборилади ва 5 йиллик кириш тақиқи олади.

Зеленский АҚШга боради

Украина президенти Володимир Зеленский АҚШ президенти Доналд Трамп билан жума куни Вашингтонда учрашув ўтказишини маълум қилди. Учрашувда Украина ҳаво мудофааси ва узоқ масофали зарба бериш имкониятлари муҳокама қилинади.

Икки раҳбар шанба ва якшанба кунлари телефон орқали суҳбатлашган. Бу суҳбатлар давомида АҚШ томонидан Украинага узоқ масофали Tomahawk ракеталарини етказиб бериш масаласи фаол муҳокама қилинди. Шунингдек, бош вазир Юлия Свириденко бошчилигидаги украиналик делегация жума кунги учрашувдан аввал Вашингтонга ташриф буюради.

Киев АҚШ ишлаб чиқарган, Москва ҳудудигача учиб бориш имкониятига эга бўлган ракеталарни олиш учун фаол лобби қилмоқда. Украиналик расмийлар бу қуроллар фақат ҳарбий нишонларга қарши ишлатилишини таъкидласа, Москва бундай қадамни «жиддий эскалация» деб атади.

«Ростини айтсам, биз ўз қарашларимизни Трамп билан аллақачон муҳокама қилдик... аммо баъзи масалаларни телефон орқали эмас, юзма-юз гаплашиш керак. Шунинг учун учрашамиз», - деди Зеленский.

Трамп эса Украинага ракеталарни юбориш масаласини кўриб чиқаётганини, лекин бу борада Россия президенти Владимир Путин билан ҳам суҳбат ўтказиши мумкинлигини айтган.