Путиннинг «муҳим» топшириғи, АҚШ тарихидаги энг узун «shutdown» ва Покровск харобаларидаги жанглар – кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеа ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномада таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Путин ядро бомбаси синовларига тайёрланишни топширди

5 ноябр куни Россия Хавфсизлик кенгаши йиғилишида қатнашган Владимир Путин «агар бошқа давлатлар ядро синовларини бошласа, Россия ҳам шундай қилишга тайёрлигини» маълум қилди.

Путин хавфсизлик ходимларига АҚШнинг ядро синовлари билан боғлиқ хабарларни текширишни, агар у тасдиқланса, Россиянинг ўз синовларига тайёргарлик кўришни буюрди. Россия охирги марта 1990 йилда, ҳали СССР таркибида бўлган пайтда ядро синовларини ўтказган эди.

«Шу муносабат билан махсус хизматларга ва тегишли фуқаролик идораларига ушбу масала бўйича қўшимча маълумот тўплашни, уни таҳлил қилишни ҳамда ядро қурол синовларини тайёрлашни бошлаш имконияти юзасидан мувофиқлаштирилган таклифларни киритишни топшираман», деган Путин.

Россия мудофаа вазири Андрей Белоусов Путинга АҚШнинг сўнгги ҳаракатларини инобатга олиб, тўлиқ кўламли ядро синовларига дарҳол тайёргарлик кўришни мақсадга мувофиқ деб айтди.

Белоусовга кўра, Россиянинг Новая Земля оролларидаги синов майдони тайёргарлик ҳолатида ва бу жойда қисқа муддат ичида синовлар ўтказиш мумкин.

Россия шимолида жойлашган бу ороллар мажмуасида СССР тарихдаги энг қудратли ядро портлаши — «Цар-бомба» синови ҳам ўтказилганди.

Русларнинг бу баёноти — АҚШ президенти Доналд Трампнинг ядро бомбаси синовлари ҳақидаги эълонидан кейин янграмоқда.

АҚШнинг ракета синови

АҚШ ҳарбий ҳаво кучлари Minuteman III туридаги ядро каллагини олиб юриш қобилиятига эга қитъалараро баллистик ракетасини жанговар каллаксиз синовдан ўтказди.

Синов парвози Калифорниядаги Ванденберг Космик Кучлари базасидан амалга оширилди. Ракета тахминан 6,7 минг км масофани босиб ўтиб, ўз нишонига етиб борди. «GT 254 деб номланган ушбу синов Америка миллий мудофааси таянчларидан бири бўлган «Қитъалараро Баллистик Ракета» тизимининг доимий ишончлилиги, жанговар тайёргарлиги ва аниқлигини баҳолашга қаратилган», дейилади баёнотда.

Бир неча кун аввал президент Доналд Трамп Вашингтоннинг ядро синовларига қайтишини эълон қилган эди. Унинг сўзларига кўра, АҚШда «сайёрани 150 марта портлатишга етадиган» миқдорда ядро қуроллари мавжуд.

АҚШ ва Хитой: чиплар масаласида рақобат

Хитой ҳукумати янги йўриқномани эълон қилди. Унга кўра, давлат маблағлари ажратилган барча янги маълумот марказлари — Data center лойиҳалари фақат маҳаллий ишлаб чиқарилган сунъий интеллект чипларидан фойдаланиши шарт. Бу ҳақда масалага яқин икки манба Reutersʼга маълум қилди.

Сўнгги ҳафталарда Хитой регуляторлари 30 фоиздан кам қурилган дата-марказларга ўрнатилган барча хорижий чипларни олиб ташлаш ёки уларни харид режасини бекор қилишни буюрган. Қурилиши илғор босқичда бўлган лойиҳалар эса алоҳида тартибда кўриб чиқилади, деди манбалар.

Бу қадам Пекин томонидан критик инфратузилмадан хорижий технологияларни тўлиқ чиқариб ташлаш йўлидаги энг қатъий чора бўлиши мумкин.

АҚШ ва Хитой ўртасида Nvidia каби компанияларнинг илғор AI чипларига кириш масаласи энг катта келишмовчиликлардан бири бўлиб қолмоқда. Бу чиплар сунъий интеллектни ўқитиш ва юқори ҳисоблаш қувватини яратишда ҳал қилувчи аҳамиятга эга.

Қарор – Вашингтоннинг экспорт чекловлари ва технологик санкцияларига Пекиннинг жавоб чоралари сифатида қаралмоқда. АҚШ бу чекловларни «Хитой армияси ядро ва AI салоҳиятини кучайтиради» деган хавотир билан асослайди.

АҚШ президенти Доналд Трамп ўтган ҳафта Хитой раҳбари билан учрашувдан кейин «биз уларни Nvidia билан ишлашига рухсат берамиз, лекин энг илғор чиплар даражасида эмас», деганди.

Покровск харобаларида жанглар давом этмоқда

Россия армияси 5 ноябр куни, унинг қўшинлари Покровск шаҳрининг шимолий қисмида олдинга силжиётгани ва шаҳар устидан тўлиқ назоратни қўлга киритишга ҳаракат қилаётганини маълум қилди. Украина армияси эса русларнинг янги ҳудудлар эгаллашига йўл қўймаслик учун қаттиқ жанг олиб бораётганини билдирди.

Украина — аскарлари стратегик аҳамиятга эга шарқий Покровск шаҳрида оғир вазиятда эканини тан олган. Бу шаҳар илгари Украина армияси учун муҳим транспорт ва логистика маркази бўлган, Россия эса уни бир йилдан ортиқ вақт давомида қўлга киритишга уринмоқда.

Россия бу шаҳарни Донбасс саноат минтақасининг қолган 10 фоизи ҳудудини эгаллаш сари йўл деб билади. Бу минтақа эса Россиянинг тўрт йиллик урушдаги асосий мақсадларидан биридир.

Россия томонига кўра, шаҳарда қуршовда қолган украин аскарларини таслим бўлишдан бошқа йўли йўқ. Украина армияси эса аскарлари қуршовда қолганини инкор этмоқда. Уларнинг таъкидлашича, рус аскарларининг мустаҳкам ўрнашувига йўл қўймаслик ҳамда кенгроқ ҳудуддаги логистика йўлларини ҳимоя қилиш чоралари кўрилмоқда.

Томонларнинг ушбу даъволарини жанг шароитларида текшириш имконсиздир.

Покровск — Украина шарқидаги Донецк вилоятидаги йўл ва темирйўл тугуни бўлиб, урушдан олдин 60 мингга яқин аҳолига эга эди. Бироқ ҳозир аҳолининг аксарияти қочган, барча болалар эвакуация қилинган. Шаҳар эса вайрон бўлган бинолар ва ўпирилиб кетган йўллардан иборат.

Россия армияси ҳозир Украина ҳудудининг 19 фоизидан ортиғини — тахминан 116 минг квадрат километрни назорат қилаётганини билдирган.

АҚШ тарихидаги энг узун «shutdown»

АҚШда федерал ҳукумат 1 октябрдан буён фаолиятини тўхтатган, чунки Конгресс янги молиявий йил бошланишидан олдин вақтинчалик бюджетни маъқулламади. Натижада федерал агентликлар молиявий ваколатларини йўқотди ва ўз фаолиятини давом эттира олмаяпти.

5 ноябр ҳолатига кўра, ҳукумат иши тўхтаганига 36 кун бўлди. Сешанба куни Сенатда вақтинчалик бюджет лойиҳасини қабул қилиш бўйича 14 марта ўтказилган овоз бериш ҳам муваффақиятсиз якунланди.

Демократлар соғлиқни сақлаш суғуртаси субсидияларини узайтиришни талаб қилмоқда. Республикачилар эса ҳеч қандай ўзгартиришсиз вақтинчалик бюджетни қабул қилиш тарафдори.

Гарчи Сенатда 100 ўриндан 53 таси республикачиларга тегишли бўлса ҳам, бюджет каби қонунларни ўтказиш учун уларга демократларнинг яна 7 та овози керак.

36 кунлик тўхташ даврида АҚШнинг минглаб федерал ходимлари маошсиз таътилга чиқарилди, аммо муҳим хизматлар — ҳарбийлар, разведка, давлат шифохоналари, аэропортлар ва қамоқхоналар ишни давом эттирмоқда. Аммо бу ходимлар иш ҳақи олмаяпти, натижада миллий боғлардан тортиб озиқ-овқат ёрдам дастурларигача бўлган кўплаб соҳаларда узилишлар сезилмоқда.

Транспорт вазири Шон Даффига кўра, ҳукумат ёпилиши туфайли АҚШ бўйлаб 40 та аэропортда парвозлар сони 10 фоизга қисқартирилади.

Ҳозирча ҳукумат қачон нормал ишлашга қайтиши номаълум. Конгресс бюджет идорасининг огоҳлантиришича, ҳозирги тўхташнинг харажатлари 14 миллиард долларга етиши мумкин.