Гибрид уруш: Европа Россияга нисбатан кескин жавоб сценарийларини тайёрлаяпти

Европа давлатлари НАТО мамлакатларига нисбатан Россия кучайтираётган гибрид ҳужумлар фонида, бир неча йил олдин “тасаввур қилиб бўлмас” деб ҳисобланган қарорларни тайёрламоқда. Гап қўшма ҳужумкор кибероперациялардан тортиб бундай ҳаракатларнинг тез ва мувофиқлаштирилган тарзда кимга тегишли эканини ошкора равишда Москвага юклашгача бўлган ғоялар ҳақида бораётгани айтилмоқда. НАТО раҳбарлигида Россия чегаралари яқинида кутилмаган ҳарбий машқлар ўтказиш имконияти ҳам ўрганилмоқда, деб хабар берди 27 ноябр, пайшанба куни Politico нашри ЕИнинг икки юқори мартабали амалдори ва уч нафар европалик дипломатга таяниб.

Латвия ташқи ишлар вазири Байба Браже таъкидлашича, Россия доимий равишда “қабул қилинадиган” чегараларни ва ғарб реакциясини синаб кўрмоқда. Унинг сўзларига кўра, янада проактив позиция зарур. У шундай қўшимча қилди: “Сигнални сўзлар эмас, амаллар беради”.

Сўнгги ҳафталар ва ойларда Россия дронлари Полша ва Руминия ҳаво ҳудудини бузди, номаълум дронлар эса бутун Европа бўйлаб аэропортлар ва ҳарбий объектларда хаос келтириб чиқарди. Бошқа ҳодисалар орасида GPS сигналларини ишдан чиқариш, ҳарбий самолёт ва кемаларнинг кириб келиши, шунингдек Украинага ҳарбий ёрдам етказиб бериладиган муҳим Полша темирйўл участкасидаги портлаш ҳам бор.

Германия мудофаа вазирлиги давлат котиби Флориан Ханн Welt телеканалига берган интервюсида Европага ва алянсга шундай саволни ўртага қўйди: бу каби гибрид ҳужумларга яна қанча вақт сабр қилиш мумкин ва фаолроқ ҳаракат қилиш керакми-йўқми.

Politico ёзишича, гибрид ҳужумлар янгилик эмас: сўнгги йилларда Россия Буюк Британиядаги сиёсий рақибларни йўқ қилмоқчи бўлган қотилларни юборган, Марказий Европадаги ўқ-дори омборларидаги портлашларда айбланган, ЕИни ночор аҳволга солиш мақсадида ўта ўнг партияларни молиялаштириш, ижтимоий тармоқлардаги ахборот кампаниялари орқали Руминия ва Молдова каби давлатлардаги сайловларга аралашишда гумон қилинган.

Бироқ ҳозирги ҳужумлар кўлами мислсиз даражада. Прагада жойлашган Globsec таҳлилий маркази ҳисоб-китобига кўра, январдан июлгача Европада, асосан Полша ва Францияда юздан ортиқ диверсия ва ҳужум уринишлари қайд этилган. Улар учун Москва билан боғлиқ шахслар жавобгар сифатида кўрсатилмоқда.

Ҳозирча Европанинг жавоби мудофаа чораларини кучайтиришдан иборат. Россия ҳарбий дронлари Полша устида уриб туширилганидан сўнг, НАТО алянснинг шарқий қанотида ҳаво мудофаа тизимини мустаҳкамлаш режасини эълон қилди. ЕИ бу ёндашувни қўллаб-қувватлади.

Шунга қарамай, бу каби қадамлар Москвада норозилик уйғотмоқда. Дмитрий Медведев европаликлар “сўйишга олиб кетилаётган ҳайвонлар тўдаси каби қўрқиши ва титроққа тушиши керак”лигини айтиб, улар “яқин орада ҳалок бўлишини кутган ҳолда даҳшатга солиниши керак”лигини баён қилди.

Италия мудофаа вазири Гвидо Крозетто ўтган ҳафта Европанинг пассивлигини танқид қилиб, жавоб чоралари бўйича 125 саҳифалик режани тақдим этди. Ҳужжатда гибрид урушга қарши кураш бўйича Европанинг ягона марказини ташкил этиш, 1,5 минг кишидан иборат киберкучлар тузиш, шунингдек сунъий интеллект бўйича ихтисослашган бўлимлар ташкил қилиш таклиф этилган.

Полша ташқи ишлар вазири Радослав Сикорский Россия ЕИ фуқароларига қарши гибрид урушни очиқча кучайтираётганини таъкидлаб, барча давлатлар ўз хавфсизлик тартиб-қоидаларини қайта кўриб чиқиши кераклигини билдирди.

Париждаги GEODE таҳлилий маркази директори ўринбосари, профессор Кевен Лимоне қайд этишича, Москва ва Брюссел ўртасидаги фарқлар, жумладан, шундан иборатки, ЕИ ўз ҳаракатларини қонун доирасида амалга оширишга мажбур. У савол қўйди: ҳуқуқий давлатлар Россия қўллаётган ўша воситалар ва стратегиялардан фойдаланиш имконига эгами?

Германия ва Руминия каби айрим давлатлар аллақачон аэропортлар ва ҳарбий объектлар устидаги дронларни уриб туширишга доир қоидаларни қатъийлаштирмоқда. Миллий хавфсизлик хизматлари баъзан ҳуқуқий “соя” зонасида ҳаракат қилишга мажбур бўлмоқда. Дания ва Чехия каби айрим иттифоқчилар эса ҳужумкор кибероперацияларни истисно этмаслигини аллақачон очиқ айтган.

Байба Браженинг айтишича, иттифоқчилар ҳужумкор кибероперацияларда янада фаол бўлиши ва хавфсизлик ҳамда разведка хизматларининг ўзаро мувофиқлашувини таъминлаган ҳолда вазиятдан доимий хабардорликни ошириши мақсадга мувофиқ.

Амалда давлатлар Россия ҳарбий ишлаб чиқариши учун муҳим бўлган тизимларни – масалан, Татаристондаги дронлар ишлаб чиқариладиган Алабуга иқтисодий ҳудуди, шунингдек энергетика объектлари ёки қурол-яроғ ташийдиган поездларни – кибервоситалар орқали издан чиқариши мумкин, деб таъкидлади гибрид таҳдидлар бўйича эксперт ва сиёсатшунос Филип Бриика. Унинг сўзларига кўра, бундай ҳаракатлар мазкур тизимлар ишини жиддий бузиши мумкин.

Шунингдек, Европа Россия мамлакат ичида олиб бораётган йирик дезинформация кампанияларига қарши қандай қилиб самарали курашиш бўйича ҳам ёндашувлар ишлаб чиқиши керак, деб ҳисоблайди Бриика.