Инфографика: Хитой ва Ҳиндистон армияси — ким кучлироқ?

Бугун Хитой дунёда шахсий таркиб сони бўйича энг йирик қуролли кучларга эга: фаол хизматда 2 миллиондан ортиқ ҳарбий бор. Ҳиндистонда эса бу кўрсаткич тахминан 1,45 миллион кишини ташкил этади.

Бироқ, Халқаро стратегик тадқиқотлар институти (IISS) таҳлилчилари қайд этганидек, фақат соннинг ўзи ҳақиқий кучлар мувозанатини тушуниш учун етарли эмас. Сўнгги йилларда Пекин изчил равишда модернизацияга таяняпти: қуролли кучларни оддий “инсон ресурси”ни кўпайтиришга эмас, балки ҳаракатчанлик, қўшин турлари ўртасидаги операциялар ва илғор технологияларга урғу берган ҳолда қайта тузмоқда.

Энг яққол фарқлардан бири — ҳаво кучлари. Хитой 6 000 дан ортиқ самолёт ва вертолётдан фойдаланади, бу эса ҳаво парки 4 000 тадан бироз кам бўлган Ҳиндистондан сезиларли устунлик беради. Пекин J-20 каби бешинчи авлод қирувчиларига, узоқ масофали бомбардимончи самолётларга ва учувчисиз учиш аппаратлари (дронлар)га фаол сармоя киритаётгани сабаб бу тафовут тобора кенгаймоқда.

Ҳиндистон эса танклар ва зирҳли жанговар машиналар сони бўйича Хитойдан бироз устун. Бу унинг стратегик устуворлиги — узун қуруқлик чегараларини, айниқса баҳсли амалдаги назорат чизиғи (Line of Actual Control) бўйлаб ҳимоя қилиш билан боғлиқ. 2020 йилдаги тўқнашувлардан кейин ҳар икки давлат баланд тоғли ҳудудларда қўшин гуруҳларини, инфратузилмани ва оғир техникани кучайтирди. Бу ҳал этилмаган чегаравий баҳслар ҳарбий режалаштиришни ҳали-ҳануз қандай белгилаб бераётганини яққол кўрсатади.

Шу билан бирга, Хитой артиллерия ва ҳарбий-денгиз кучларида очиқ устунликни сақлаб турибди. 7 000 дан ортиқ артиллерия тизимларига, жумладан узоқ масофали реактив ускуналарга эга бўлган Пекин тез суръатда кескинлашув сценарийлари учун мўлжалланган салмоқли ўт очиш салоҳиятини шакллантирган.

Денгизда эса Хитой флоти кемалар сони бўйича дунёдаги энг каттасига айланиб, 370 тадан ошди. Унинг таркибида авиаташувчилар, замонавий эсминецлар ва кенгайиб бораётган сувости флоти бор — бу Хитойга ўз соҳилларидан анча узоқда ҳам кучини намоён этиш имконини беради.

Ҳиндистон флоти сони жиҳатидан ортда қолса-да, стратегик нуқтаи назардан ўта муҳим рол ўйнайди. У дунёнинг энг муҳим денгиз йўллари бўйлаб жойлашган бўлиб, ҳар йили жаҳон савдосининг ва энергия хомашё етказиб беришнинг катта қисми ўтадиган Ҳинд океанида барқарорлаштирувчи омиллардан бири ҳисобланади.

Ҳиндистоннинг денгиз стратегияси аҳамияти минтақада Хитойнинг ҳарбий-денгиз позицияси ўсиб бораётгани сайин кучаяди. Бу эса Ню-Деҳлини АҚШ, Япония ва Австралия каби шериклар билан Тўрт томонлама хавфсизлик мулоқоти (QUAD) каби форматлар доирасида янада яқинроқ ҳамкорликка ундайди.

Бу ҳарбий имкониятларни қиёслаш глобал мудофаа устуворликларидаги кенгроқ ўзгаришлар фонида кечмоқда. Стокҳолм халқаро тинчлик муаммоларини ўрганиш институти (SIPRI) маълумотларига кўра, Хитой ва Ҳиндистон энг йирик ҳарбий бюджетларга эга давлатлар қаторига киради. Шу билан бирга, улар маблағларининг тобора каттароқ қисми анъанавий “сон жиҳатидан кўпайиш”га эмас, балки ракета тизимлари, киберимкониятлар, космик технологиялар ва сунъий интеллектга йўналтирилмоқда.