2025 йил суратларда: урушлар, намойишлар ва ҳалокатлар

Январ ойида Калифорнияда ҳалокатли ўрмон ёнғинлари бўлиб ўтди. Сабаби – табиий ва инсоний омиллар бир вақтга тўғри келиши эди. Ўнлаб кишилар ҳалок бўлди. Лос-Анжелесда, жумладан, Ҳолливудда, беш мингдан ортиқ уй ёниб кетди, улар орасида Мел Гибсон, Билли Кристал, Жефф Бриджес, Бен Аффлек, Пэрис Ҳилтон ва бошқа кўплаб машҳурларнинг ҳам уйлари бор эди. Шунингдек, кўплаб модернистик архитектура ёдгорликлари ёниб кетди: ҳашаматли уйлар, черковлар ва бутун посёлкалар.

Феврал ойида Сицилияда Этна вулқони отилди. Бу деярли ҳар йили рўй беради, баъзида эса йилига бир неча марта. Бу сафаргиси жиддий талафотларсиз кечди.

Март ойи бошида ўтказилган «Оскар» тақдимотида стриптиз барда ишловчи аёлнинг россиялик олигарх ўғли билан муносабатлари ҳақида ҳикоя қилинган «Анора» филми асосий совринларни қўлга киритди: Шон Бейкер энг яхши сценарийнавис, режиссёр ва монтажёр сифатида тақдирланди, Майки Мэдисон – энг яхши актриса деб тан олинди. Шунингдек, «Анора» «Энг яхши филм» номинациясида ғолиб чиқди. Юра Борисов (фотода ўнгда) – иккинчи пландаги энг яхши эркак роли учун даъвогарлик қилган илк россиялик актёр бўлди. «Анора» 2024 йилдаёқ Канн кинофестивалида Олтин палма япроғи мукофотини қўлга киритганди. 

Россия қўшини март ойи ўрталарида Суджани озод этди – Украина қуролли кучлари Курск областидаги бу шаҳарни 2024 йил августида амалга оширилган кутилмаган ҳужум вақтида эгаллаб олганди. Курск областида 2022 йилдаёқ мудофаа иншоотлари қурилганди, аммо коррупция туфайли улар яроқсиз ҳолда экани маълум бўлди. Ҳолат юзасидан бир неча жиноий иш очилди, Курск области собиқ губернатори Алексей Смирнов ҳам ҳибсга олинди (2022 йилда у област ҳукумати раҳбари бўлган). 2022 йилда област губернатори бўлган, кейинроқ транспорт вазирига айланган Роман Старовойт истеъфога чиқарилди. Кўп ўтмай у ўз жонига қасд қилади.

Украина президенти Володимир Зеленский ва АҚШ президенти Доналд Трамп Рим папаси Францискни дафн этиш маросими вақтида Ватикандаги авлиё Пётр соборида. 26 апрел.

Швейцариянинг Вале кантонидаги собиқ Блаттен қишлоғи, Алп тоғларидаги Лётчентал водийси. Май ойида тош тушиши ва музлик кўчиши оқибатида қишлоқ тупроқ ва тошлар қатлами остида қолди. Блаттенда яшовчи 92 киши ўз вақтида эвакуация қилинганди. Фақат бир киши ҳалок бўлган. Иқлим ўзгариши туфайли музликлар эриши – фалокатнинг эҳтимолий сабаби сифатида кўрилган. 

Янги Рим папаси Лев XIV биринчи матбуот анжуманида. У Американинг Чикаго штатидан, қадимий августинчилар монахлик ордени аъзоси, миссионер. Унинг 8 май кунги сайланиши – олдинги папа Франциск I ўтказган ислоҳот натижаси бўлди: кардиналлар ҳайъати таркиби кенгайди, энди ундан нафақат анъанавий католик бўлган мамлакатлар епископлари, балки Индонезия (жаҳондаги энг йирик мусулмон мамлакат) ва Исроилдаги епископлар ҳам ўрин олиши мумкин. Сентябр ойида Лев XIV Карло Акутисни канонизация (бу христианликда вафот этган одамни черков расмий равишда муқаддаслар рўйхатига киритиш, уни «шариф» деб эълон қилиш жараёнидир. Бу одатда одамнинг дин йўлида қилган хизматлари асосида амалга оширилади) қилди – у биринчи миллениал авлиёга айланди. 

12 июн куни Ҳиндистоннинг Аҳмадобод шаҳри аэропорти яқинида Air India авиакомпаниясининг Лондонга учаётган Boeing 787 Dreamliner самолёти ҳалокатга учради. Самолёт талабалар ётоқхонаси устига қулаб тушган. Бортдаги 241 киши ва ердаги 19 киши ҳалок бўлган. Биргина йўловчи мўъжиза туфайли омон қолган. Текширувларда ҳалокатга учувчилардан бири номаълум сабабга кўра парвоз бошланганидан кейин дарҳол самолёт двигателига ёқилғи узатишни ўчириб қўйгани аниқланган.

Ғазо секторида йилнинг биринчи ярмида уруш давом этди. Июн ойида эса Америка-Исроил Гуманитар фондии фаолиятини бошлади. Бу фонднинг вазифаси гуманитар ёрдамни олиб кириш ва тақсимлаш, шунингдек, БМТнинг фаластинлик қочқинлар ишлари бўйича агентлиги ўрнини эгаллаш эди. Исроил бу фондни 2024 йилдаёқ Ҳамас билан алоқадорликда гумонлаб, ҳудуддан чиқариб юборганди. Гуманитар ёрдам тарқатиладиган янги пунктларда ишлар жуда ёмон ташкиллаштирилганди: тиқилинчлар ва муштлашувлар одатий ҳолатга айланди, исроиллик ҳарбийлар эса оломонни ўққа тутар, ўнлаб кишилар ҳалок бўларди.

Июн ойида Исроил 12 кун мобайнида Эронни бомбардимон қилди. Ислом республикаси ҳаво ҳужумидан мудофаа кучлари деярли тўлиқ яксон этилди, ракета базалари вайрон қилинди. Ўнлаб юқори мартабали ҳарбий мулозимлар, жумладан Ислом инқилоби муҳофизлари корпуси қўмондонлиги тўлиқ таркибда ўлдирилди, қурбонлар орасида ядровий дастур бўйича ишлаётган етакчи олимлар ва муҳандислар ҳам бор эди. Эроннинг барча асосий ядровий объектлари зарбага учради. Якуний босқичда АҚШ ҳам қўшилди: Америка ҳарбийлари Эрон ядровий дастурининг юраги бўлган Фордо объектига энг кучли бомбаларни ташлади. Эрон бунга жавобан Исроил ва Қатардаги Америка базасини ракеталар билан ўққа тутди. Исроил ва АҚШ Эроннинг ядро қуролига эга бўлишининг олдини олишга ёки ҳеч бўлмаганда кечиктиришга муваффақ бўлгани ҳақидаги баҳслар ҳали ҳам давом этмоқда. Аммо бу ислом республикаси учун энг оғир зарба бўлгани аниқ.

АҚШда – иммиграцияга қарши курашда янги тактика: оилаларни намойишкорона ажратиш бошланди. Кўпчилик бошпана бериш рад этилгани ва депортация тўғрисидаги қарор топширилганидан кейин ҳам мамлакатни тарк этишдан бош тортди. Уларни қўлга олишади – агар улар фарзандлари билан келган бўлса, уларни олиб қўйишади ва асраб олинган оилаларга ёки махсус бошпаналарга юборишади. Айрилиқ ойлаб давом этиши мумкин. 

Лос-Анжелесда миграция полициясининг рейдлари ва АҚШ ҳудудида ноқонуний бўлиб туришда гумон қилинган шахсларнинг оммавий ҳибсга олиниши июн ойида норозиликларга сабаб бўлди. Тез орада улар йўлларни тўсиш, ўт қўйиш ва дўконларни талон-торож қилиш ҳолатлари кузатилган тартибсизликларга айланди. Полиция кўздан ёш оқизувчи газ ва ёруғлик-шовқинли гранаталардан фойдаланган. Президент Доналд Трамп тартибсизликларни бостириш учун Миллий гвардия кучларини юборди. Кейинчалик у яна бир қанча йирик шаҳарларга, жумладан, Вашингтонда Миллий гвардия бўлинмаларини киритди ва буни жиноятчиликка қарши курашиш ва ноқонуний муҳожирларни оммавий депортация қилиш дастурини амалга оширадиган миграция полицияси ишини таъминлаш зарурати билан изоҳлади.

АҚШ президенти Доналд Трамп 15 август куни Алясканинг Анкориж шаҳрида Россия президенти Владимир Путинни қарши олмоқда. Бу Трампнинг Россия-Украина урушини Киев ва унинг Европадаги иттифоқчиларини айланиб ўтган ҳолда Россия билан тўғридан тўғри музокаралар йўли билан ҳал қилишга бўлган иккинчи уриниши эди. Биринчиси апрелда бўлганди: АҚШ давлат департаменти раҳбари Марко Рубио ҳамда Россия ташқи ишлар вазири Сергей Лавров Ар-Риёдда учрашишганди. Бу сафар Трамп шахсан ўзи ишга киришди – ва агар Путин ўт очишни тўхтатишга рози бўлмайдиган бўлса, Россияга «жиддий оқибатлар» билан таҳдид қилди. Лекин саммит дипломатик муваффақият келтирмади, ғарб матбуоти якдиллик билан буни Трампнинг муваффақиятсизлиги сифатида баҳолади. Ваъда қилинган «жиддий оқибатлар» октябр ойида рўй берди: АҚШ «Роснефт» ва «Лукойл»га нисбатан санкциялар киритди.

Август ойида Пекинда биринчи Бутунжаҳон одамсимон роботлар ўйинлари бўлиб ўтди. Унда 16 та давлатдан 280 та жамоа иштирок этди. Роботлар югуриш, футбол, ушу, шунингдек, таблеткаларни саралаш ва меҳмонхона хоналарини тозалаш каби операцияларни бажаришда мусобақалашди.

Ҳарбий таҳлилчилар бир неча йилдан буён «дронлар инқилоби» ҳақида гапириб келишади. 2025 йилда бутун дунё жамоатчилиги Россия-Украина уруши мисолида бу инқилоб нима эканини аниқроқ билиб олди. Ҳар икки томондаги ҳарбий йўқотишлар ва етказилган зарарларнинг 70 фоизи дронлар ҳужуми оқибатида бўлган. «Уруш тумани» ғойиб бўлиши ва фронт чизиғини ёриб ўтиш учун сезиларли миқдордаги катта кучларни яширинча тўплашнинг иложи йўқлиги – дронлар туфайлидир. Фронт чизиғидан анча ичкаридаги асосий нишонларга зарбалар, жумладан, Украинанинг «Ўргимчак тўри» операцияси ёки Исроилнинг Эрон ҳаво мудофааси ва ракета базаларига қарши операцияси каби кенг кўламли диверсия ҳаракатлари – дронлар туфайлидир. Кузда Россия дронлари Полша ва НАТОнинг бошқа давлатларига учиб киришни бошлаганида, уларни тўхтатиш учун жанговар самолётлар ҳавога кўтаришга тўғри келди. Битта дрон нархи бир неча минг, кўпи билан ўн минглаб долларга баҳоланади, уни тутиб олиш учун ишлатилган ракеталар эса юз минглаб ва миллионлаб долларга тушади. Шу йилдан Европа давлатлари ва АҚШ дронларни ривожлантириш ва ишлаб чиқариш, шунингдек, дронлардан ҳимояланиш бўйича кенг кўламли дастурларни фаол ишга тушира бошлади.

10 сентябр куни Аризона штати университети кампусида америкалик консерватив фаол Чарли Киркнинг ўлдирилиши муҳим сиёсий воқеа бўлди. Президент Доналд Трамп ва унинг кўплаб яқин сафдошлари дафн маросимида қатнашиб, ўз нутқларида Киркнинг ўлимида тўғридан тўғри сўл кучларни айблашди. АҚШда сиёсий қутбланиш шу даражага етганки, айримлар фуқаролик уруши ҳақида гапира бошлади.

Чукотка денгизи бўйлаб саёҳат пайтида бортида фотограф Вадим Махоров бўлган кема сентябр ойида Колючин оролига яқинлашади. Бу ерда, Россиянинг ташландиқ қутб станциясида оқ айиқлар ўрнашиб олган. Бу айиқлар инсоннинг собиқ турар жойига жойлашиши билан боғлиқ биринчи маълум ҳолатдир. Махоров оролга тушмаган, унинг барча суратлари дрон орқали олинган. 

Кузда Россия, худди бир йил олдин бўлгани каби Украина шаҳарларини қишда ёруғликсиз ва иссиқликсиз қолдириш мақсадида мамлакат энергетика инфратузилмаларига зарбаларни кучайтирди.

Исроил ҳарбий вертолёти 13 октябр куни Тел-Авив яқинидаги «Шиба» шифохонасига гаровдан озод этилган Зива Берманни олиб келмоқда. У – Ҳамас аъзолари 2023 йил 7 октябрида Исроилга қилинган ҳужум чоғида гаровга олган 250 дан ортиқ исроилликдан бири бўлганди. Гаровдагиларнинг охирги 20 нафари, жумладан Зива ҳам Исроил ва Ҳамас ўртасида АҚШ, Миср, Қатар ва Туркия воситачилигида эришилган келишув натижасида уйга қайтди. Ушбу келишув Ҳамасни қуролсизлантириш, Исроил қўшинларини Ғазо секторидан олиб чиқиш ва секторни икки йиллик урушдан кейин халқаро кузатув остида тиклашни назарда тутади. Кўп ўтмай келишув бузилди: Ҳамас қуролларни ташламади, Исроил ҳам чиқиб кетмади, халқаро ҳокимият органлари охиригача шакллантирилмади, Ғазога ваъда қилинган инвестициялар барибир келмади. 

Ҳонгконгдаги «Ван Фук Корт» турар жой комплексидаги кучли ёнғин. 26–27 ноябр кунлари мобайнида 32 қаватли саккизта бинонинг еттитаси ёниб кетди. Жами 161 киши ҳалок бўлди. Реновацияга тушган бинолар атрофи бамбукдан қурилиш ҳавозалари (леса) ва ҳимоя панжаралари билан ўраб қўйилгани ёнғин шиддат билан тарқалишига йўл очди.

Суратда ноябр оқшомларидан бирида Россия дронларидан бири Киев яқинидаги Вишгородда жойлашган уйлардан бирига урилиши оқибатлари акс этган. Бир киши ҳалок бўлиб, 11 киши яраланган. Бутун йил мобайнида бундай ҳужумлар оқибатида деярли ҳар куни бир неча украиналик ҳалок бўлиши одатий ҳолатга айланди. 

«Грозний-Сити» комплексида украин дронларининг декабр ойидаги ҳужуми оқибатлари. Августдан буён Украина Россиянинг анча ичкари ҳудудларига мунтазам ҳужум қила бошлади. Бу ҳужумлардан асосий мақсад – нефт инфратузилмаси: нефтни қайта ишлаш заводлари, экспорт қилувчи терминаллар, нефт қувурлари. Ноябр ойида эса Россиянинг нефтни санкцияларни четлаб ўтган ҳолда ташишда фойдаланадиган «яширин флоти» танкерлари ҳам нишонга айлана бошлади. Катта эҳтимол билан, бу Россияга босим ўтказиш бўйича АҚШ президенти Доналд Трамп томонидан маъқулланган янги стратегиянинг бир қисми ҳисобланади. «Роснефт» ва «Лукойл»га қарши санкциялар билан биргаликда бундай зарбалар Россия иқтисодиётининг энг муҳим тармоғига сезиларли зарар етказди.

Беларусда 13 декабр куни 123 нафар сиёсий маҳбус озод қилинди, улар орасида 2020 йилги намойишлар етакчилари ҳам бор. Хусусан, ҳуқуқ фаоли, тинчлик бўйича Нобел мукофоти лауреати Алесь Беляцкий, Александр Лукашенконинг президентлик сайловларидаги рақиби Виктор Бабарико, Бабариконинг штаби бошлиғи Мария Колесникова (фотода) ҳам озодликка чиқди. Уларнинг кўпчилиги Украина ҳудудига олиб ўтилди. Уларнинг озод этилиши – Лукашенко ва АҚШ ўртасидаги келишувнинг бир қисми бўлди: бунинг эвазига дунёдаги энг йирик калий ўғитлари ишлаб чиқарувчиси ва Беларус иқтисодиёти учун муҳим корхоналардан бири бўлган «Беларускалий»га қарши санкциялар бекор қилинди.

2024 йил декабрида Керч бўғозида иккита танкер ҳалокатга учраган ва бир неча минг тонна мазут денгизга тўкилганди. Бунинг оқибатида бутун минтақанинг экотизими зарар кўрди. Хусусан, минглаб сув қушлари нобуд бўлган (фотосуратда – қушларни қутқариш марказидаги кўнгилли қўлида жон берган жонзот). Шунингдек, авария туфайли Россия жанубида курорт мавсуми очилишидан олдин Қора денгиз соҳилининг катта қисмида – шу жумладан Анапада ҳам соҳил ҳудудлари дам олиш учун яроқсиз ҳолга келгани маълум бўлди. Пляжларни тозалаш бутун 2025 йил давомида давом этди – асосан маҳаллий аҳоли ва кўнгиллилар томонидан. Умуман олганда, қирғоқ экотизимини тиклаш учун беш-олти йил керак бўлиши айтилмоқда.