AQSh termoyadro sintezida inqilob yasadi

Alcator C-Mod tokamakasida ishlagan Massachusets texnologiya instituti fiziklari, plazmaning kuzatuvlar tarixidagi eng yuqori bosimiga erishishning uddasidan chiqishdi. Tadqiqotchilar Atom energiyasi bo‘yicha agentlikning Yaponiyadagi yig‘ilishida shu haqda ma'lum qildi, deya xabar qilmoqda Gizmodo sayti.

Tokamak – torodial kamera bo‘lib, u boshqariluvchi termoyadro sintezi uchun zarur bo‘lgan ko‘rsatkichlarga erishishga mo‘ljallangan. Termoyadro esa, an'anaviy yadro energetikasidan shunisi bilan farqlanadiki, bunda og‘ir yadro atomlari yengillaridan sintez qilinadi. Biroq, fiziklar so‘nggi 50 yil mobaynida energiya olishga yetarli termoyadro sintezini olishning uddasidan chiqa olmayotgan edi. 

Tokamak ichidagi atomlar toroidal magnit maydoni bilan ushlab turiladi. Ular 100 million darajagacha qizdiriladi. Bu esa, atomlar plazmasiga aylanadi (protonlar va elektronlardan iborat «qaynoq sho‘rva»). Zarralar og‘ir atomlarga aylanish uchun birikkanida ma'lum miqdorda energiya ajralib chiqadi. Ammo, energiya katta miqdorda va davomli bo‘lishi uchun plazma barqaror bo‘lishi lozim. 

Olimlar atomlardan tashkil topgan «sho‘rva»ni yanada quyuqlashtirish uchun o‘ta qudratli magnitlardan foydalanishgan. Natijada, plazma ichidagi bosim shu paytgacha kuzatilmagan ikki atmosferaga yetgan. Albatta, bu uning barqarorligini ta'minlash uchun yetarli bo‘lmasa-da, olimlarning fikricha, bu rekord energetik samarali reaktorlar yo‘lidagi ilk qadamdir. 

Garchi Alcator C-Mod tajribadan so‘ng buzilganiga qaramay, endilikda tajribalarni davom ettirish uchun agentlikning Fransiyadagi ITER tajriba reaktoridan foydalaniladi.