Senior&Junior: universitetda talabalar bir-biriga yordam beradi

Talabalik baxtiga erishgan o‘spirinning holatini tasavvur qilish qiyin emas: sessiya jarayoni haqida turli uzunquloq gaplar, notanish muhit, o‘qituvchilar bilan munosabat, har bir fandan oxiri ko‘rinmaydigan adabiyotlar ro‘yxati... Ustiga-ustak, oliy o‘quv yurtlarida ta'limning muayyan qismi mustaqil o‘zlashtirishga ajratilgan bo‘ladi. Cheklangan muddatda katta bilimlar bazasini o‘zlashtirish kerak. Toshkent davlat yuridik universitetida shu kabi masalalarda dastak bo‘ladigan yangi loyiha ishga tushish arafasida. 

Universitetda ta'lim olayotgan talabalar orasida o‘z-o‘zini boshqarish tizimini samarali tashkil etish hamda mustaqil ta'lim jarayonini rivojlantirish maqsadida Senior&Junior dasturi yo‘lga qo‘yilmoqda. U talabalar o‘rtasida bir-birini o‘qitish va o‘zaro hamkorlikni nazarda tutadi.

«AQSh va Yaponiya ta'lim tizimi bilan tanishganimda, talabalarning o‘qish bilan bog‘liq masalalarda bir-biriga yordamlashishiga asoslanuvchi dasturdan boxabar bo‘ldim. Ya'ni yaxshi bilimga ega yuqori kurs talabalari o‘qishga yangi kirganlarga fanlarni o‘zlashtirish, universitet hayotiga ko‘nikib, samarali menejment borasida yo‘l-yo‘riq ko‘rsatadi. Buni o‘zimizda ham yo‘lga qo‘yish bo‘yicha taklif berganimda universitet ma'muriyati qo‘llab-quvvatladi», – deydi g‘oya muallifi, TDYuU fuqarolik huquqi fakulteti talabasi Abdurashid Hakimov.

Loyiha senyor (inglizchadan «katta») va junior (inglizchadan «kichik») munosabatlariga asoslanadi. Senyor muayyan fanlar bo‘yicha yaxshi ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan, junior esa ta'lim jarayonida qandaydir muammolarga duch kelayotgan talaba. Ularning biri ikkinchisiga qiyinchilik tug‘dirayotgan masalalarda yordam ko‘rsatadi.

«Misol uchun, universitet talabalarining 20 foizi a'lo bahoga o‘qisa, 30 foizi yaxshi bahoga o‘zlashtiradi. Qolgan  50 foizi esa yaxshidan quyiroq, qoniqarli darajada bilimlarni egallaydi. Bizning bosh maqsadimiz – mana shu 50 foizni yaxshi darajaga, yaxshi darajadagilarni esa a'loga ko‘tarish. O‘zlashtirishi a'lo bo‘lgan 20 foiz talaba uchun esa bu o‘z bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashning qulay usulidir», – deydi Abdurashid Hakimov.

Uning bayon etishicha, loyiha besh asosiy funksiyani o‘z ichiga oladi. 

Birinchidan, loyiha talabalarni bir oiladek birlashtiradi. Universitetga endi kelgan birinchi kurs talabasi oddiy masalalarda qiynalib qolishi mumkin: binolar, kafedralar qayerda joylashgan, o‘qituvchilarni qanday topish mumkin, sessiyada qanday tayyorgarlik ko‘rgan ma'qul... Shu kabi masalalarda yuqori kurs talabalari yordam bersa, aniq maqsad ─ samarali ta'lim olishga erishish oson kechadi.

Ikkinchi funksiya – talabalarni rag‘batlantirishni ko‘zda tutadi. Misol uchun, birgalikda ishlagan senyor va juniorning o‘zlashtirish ko‘rsatkichi avvalgi semestrga qaraganda boshqalarnikidan yuqori bo‘lsa, ular taqdirlanadi. Bu o‘sish borligidan dalolat beradi. 

Ilmiy-ijodiy izlanishga iqtidori bo‘lgan yoshlarning o‘z materiallarini turli nashrlarda chop etish, sportga qiziquvchilarni musobaqalarga jalb etish ham loyiha funksiyalardan biri hisoblanadi.

To‘rtinchidan, talabalar turizmini yo‘lga qo‘yish maqsad qilingan. Birgalikda ishlagan, izlangan talabalar orasida aloqalar mustahkamlanadi, bir-birinikiga bordi-keldi munosabatlari yaxshilanadi.

Beshinchi funksiya eng ahamiyatli hisoblanadi, ya'ni bo‘lajak mansabdor kadrlar uchun boshlang‘ich maktab vazifasi. Senyor talaba o‘zi tanimasa-da, juniorga yordam beradi, uning muammolarini tinglab, hal etishga ko‘maklashadi. Bu uning keyinchalik xalq dardini eshita oladigan, jamiyat manfaatini o‘ylaydigan kadr bo‘lib yetisha olishida zamin bo‘ladi.

«Mazkur o‘quv tizimida ishtirok etish hech qanday ovoragarchilikni talab etmaydi. Onlayn tarzda elektron so‘rovnomani to‘ldirishning o‘zi kifoya. Agar talaba junior sifatida ishtirok etmoqchi bo‘lsa, so‘rovnomada keltirilgan fanlar ro‘yxatidan yaxshi o‘zlashtira olmaganlarini belgilaydi. Senyor bo‘lish istagidagilar esa qaysi fan bo‘yicha yaxshi ko‘rsatkichlarga egaligini belgilashi kerak bo‘ladi», – deydi suhbatdosh.

Ma'lum qilinishicha, talaba bir vaqtning o‘zida ham senyor, ham junior bo‘lishi mumkin. O‘zlashtirishda qiynalgan fanlari bo‘yicha boshqalardan yordam olish barobarida yaxshi bilimga ega bo‘lgan yo‘nalishida kichik kurs talabalariga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatadi.

«10 nafar bilimli, faol talabadan Senyorlar kengashi tuziladi. Ular o‘zi ham juniorlarga yordam berish barobarida, senyor-junior munosabatlarini nazorat qilib boradi. Ya'ni da'vogarlarning qay darajada senyorlikka loyiqligini aniqlaydi, unga juniorlarni biriktirib beradi. Agar o‘rganuvchi, ya'ni junior o‘z o‘rgatuvchisidan qoniqmasa, kengashga murojaat qilishi mumkin», – deb qo‘shimcha qiladi loyiha muallifi. 

Loyihaning yana bir e'tiborli jihati shundaki, unda universitet ma'muriyatining ishtiroki yo‘q. Hamma narsa talabalarning o‘z boshqaruvi tamoyiliga asoslangan. Faqatgina olib borilgan ishlar, o‘zlashtirishdagi o‘zgarishlar, o‘sish darajasi statistikasi rektoratga taqdim etiladi.

Muallifning so‘zlariga ko‘ra, loyiha pilot sifatida TDYuUda ijobiy natija ko‘rsata boshlagach, boshqa oliy ta'lim muassasalarida ham ommalashtirish rejalashtirilgan. 

«Chunki o‘qituvchilar 80 daqiqa ichida barcha talabalarni birdek qamrab ololmasligi mumkin. Tengqurlarning bir-biriga yordam berishi esa har ikki tomonning sifatli bilim olishiga xizmat qiladi», – deya qo‘shimcha qildi u.

Saodat Abdurahmonova tayyorladi