“Qonunlarni zo‘ravonning advokati yozganga o‘xshaydi” - professor

2022 yilning aprel oyida Oliy Majlis Senatida xotin-qizlar va voyaga yetmaganlar huquqlarini himoya qilishni kuchaytirish yo‘nalishida ishlovchi ishchi guruh tuzilgan edi.

Ishchi guruhga amaldagi normativ-huquqiy hujjatlarni xatlovdan o‘tkazish, xalqaro tajribani chuqur o‘rganish, xotin-qizlar va bolalar huquqlarini himoya qilish sohasidagi qonunchilik bazasini takomillashtirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish vazifalari yuklatilgan edi. Bu takliflar parlament tomonidan ko‘rib chiqilishi aytilgandi.

Ammo oradan o‘tgan vaqt davomida bu muammo yuzasidan Senatda sukunat hukm surdi. Guruh tarkibida faoliyat olib borgan jamoatchilik faoli, professor Barnogul Sanaqulovaning ma’lum qilishicha, berilgan takliflar taqdiri noma’lum bo‘lib qolyapti.

“2022 yilning aprel oylarida Senat raisi Tanzila Norboyeva jamoatchilik faollarini to‘plab yig‘ilish o‘tkazdi va xotin-qizlarga nisbatan zo‘ravonlik masalasida ahvol juda chatoqligini ta’kidladi. Bu yig‘ilish ancha tanqidiy ruhda o‘tdi.

Ayollar va bolalarga nisbatan zo‘ravonliklarga qarshi kurashish maqsadida qonunlarni o‘rganish bo‘yicha maxsus komissiya tuzildi. Unga barcha vazirlik-idoralar, jamoatchilik faollari, shu yo‘nalishdagi NNTlar kiritildi. Birinchi yig‘ilish Senat raisi boshchiligida, keyingilari esa Senatning sud-huquq bo‘yicha qo‘mitasi raisi tomonidan o‘tkazildi.

Bir necha marotaba yig‘ilib ayollar va bolalar zo‘ravonligi yuzasidan jazoni muqarrar qilish, kuchaytirish, targ‘ibotni kuchaytirish bo‘yicha qonunlarni muhokama qildik. Muhokamalar juda keskin va qizg‘in tarzda o‘tdi. Qonunlarga kiritiladigan o‘zgartishlar yuzasidan hattoki bitta so‘z ustida qattiq tortishuvlar bo‘ldi”, dedi Sanaqulova.

Uning so‘zlariga ko‘ra, zo‘ravonlikka qarshi qonunlarda “lazeyka”lar qoldirilganki, o‘qigan odamda bu qonunlarni zo‘ravon yoki uning advokati yozgan, degan tasavvur uyg‘onadi.

“Misol uchun, 12 yashar qizni zo‘rlagan odam qandaydir jamoatchilik ishlarini bajarish yoki jarima to‘lash, juda borsa 2-3 yillik jazoni o‘tash bilan qutulib ketish mumkin. Bu degani, agar puli, mansabi bor yoki “tanish-bilishi” bor odam bu ishni qilishi, ya’ni pedofilizm bilan shug‘ullanishi mumkin. Bunga qonunlarda imkon qoldirilgan.

Muhokamalar o‘tdi, maxsus komissiya tomonidan barcha hujjatlarni taqdim etdik. Bu qonunlar joriy yilning avgust oyida qabul qilinishi kerak edi. Lekin oradan 7 oy o‘tsa-da hali muhokamaga qo‘yilmadi. Eng qizig‘i, qonun loyihasining taqdiri bilan qiziqsak, halicha aniq javob berilmaydi. “Ko‘rilyapti, taqdim etildi, muhokama qilinyapti” degan javoblarni berishadi. Aynan qaysi bosqichda ko‘rib chiqilyapti, unga kimlar to‘sqinlik qilyapti, bular jumboq”.

Yana bir professor, xalqaro ekspert Lola Saidova qonun loyihalarini yaratuvchilarning orasida gender tenglikka qarshilar ham talaygina.

“Ahvolni o‘zgartirish maqsadida parlamentda deputatlarni, senatorlarni, Yoshlar parlamentini gender tenglik bo‘yicha o‘qitganmiz. Bunga xalqaro tashkilotlar homiylik qilgan. Shunda bir narsani angladimki, ularning orasidan gender tenglikka qarshi erkaklar ham, ayollar ham bor ekan.

Avvalo mansabdorlar, har tomonlama resurs qo‘lida bo‘lgan, qonunlarni ishlata oladiganlar tushunishi kerak zo‘ravonlik nimaligini. Ularning o‘zlari oilasidagi, qo‘l ostidagi ayollarning huquqlarini poymol qilsa va bunga hech qanday chora ko‘rilmay, tomoshabinlik qilinsa, bu jamiyat qachon tozalanadi?” – dedi Saidova.

Kun.uz studiyasida o‘tgan podkast bilan to‘liq holda video orqali tanishing.