Yoshlar siyosatidan maqsad qanday bo‘lishi kerak?

O‘zbekiston – yoshlar mamlakati. 36 millionlik O‘zbekistonda, 30 yoshgacha bo‘lgan yoshlar 65 foiz aholini tashkil qiladi. Ya’ni har uch o‘zbekistonlikning ikki nafari hali 30 ga kirmagan. Qolaversa, O‘zbekistonda tug‘ilish va demografik o‘sish salmog‘i ham ancha katta. Har yili 900 mingdan ortiq bola tug‘iladi. Sof demografik o‘sish esa, 670 mingdan oshadi. Demak, har ikki yilda, O‘zbekiston aholisi, bir million 200 mingdan ko‘proqqa oshadi. Tashqi dunyo bilan o‘lchaganda, O‘zbekistonda yoshlar juda katta qatlamni tashkil qiladi.

Yoshlar – jamiyatning energiyasi hisoblanadi. Kelajakni tasavvur qilmoqchi bo‘lsangiz, yoshlarning ongiga qo‘l solib ko‘rish kifoya qiladi. Xo‘sh, O‘zbekiston yoshlari nimalar haqida o‘ylashadi? Ularni nimalar bezovta qiladi? Orzu-umidlari nimalardan iborat? Yoshlarimiz o‘zlarining kelajagini qanchalik O‘zbekiston bilan, uning davlat institutlari bilan bog‘lashadi? Hukumatga munosabatlari qanday?

Yoki, O‘zbekiston yoshlarining siyosiy qadriyatlari nimalardan iborat? Necha foiz yoshlarimiz o‘zlarini liberal, yoki konservator, yoki sotsial-demokrat, yashillar yoki marksistlar deb bilishadi? Ularning qolgan siyosiy mafkuralarga munosabatlari qanday? Umuman, yoshlarning bu siyosiy mafkuralarni tushunish darajasi qay holatda? Bu savollarning javobi O‘zbekistonning yaqin o‘n yilliklardagi kelajagini, holatini belgilab beradi.

O‘zbekistonda yoshlarning fikrini o‘rganib boradigan tadqiqot markazlari bormi? Bir vaqtlar, 2002-05 yillar oralig‘ida “Ijtimoiy fikr” jamoatchilik fikrini o‘rganish markazida ishlaganman. O‘sha vaqtlari, har yili yoshlarning dunyoqarashini o‘rganadigan monitoring bo‘lardi. Lekin bu tadqiqotlar jamiyatga – odamlarga ochiq va xolis taqdim qilinmas edi.

Hozir ham O‘zbekiston yoshlarining qarashlari aks etgan tadqiqotlar borligi bilinmaydi. Jamiyat esa, o‘z a’zolarining fikrini oldin ham bilmagan, hozir ham bilmaydi. Ijtimoiy fikr holatini bilmagach, mutafakkirlar va jurnalistlar, tadqiqotchilar va siyosatchilar, jamiyatning, yoshlarning qarashlari borasida fikr yurita olmaydi.

Xo‘sh, davlatning yoshlar borasidagi siyosati qanday? O‘zbekiston o‘zining kelajagi bo‘lmish yoshlar qiyofasida, qanday shaxslarni tayyorlayapti?

Agar Yoshlar ittifoqining maqsad va vazifalari bilan tanishsangiz, uning faoliyatini tahlil qilsangiz, bu tashkilot yoshlarda qanday sifatni tarbiyalashga harakat qilayotganini tushunasiz. Bu sifat – etatizm. Ya’ni davlatparvarlik, hukumatparvarlik, davlatga itoatgo‘ylik. Muammo shundaki, bu qadriyat bilan birgalikda, boshqa muhim siyosiy qadriyatlar, qarashlar va malakalarni shakllantirishga e’tibor juda past.

Yoshlarning ijtimoiy va siyosiy faol bo‘lishi – qimmatli resurs hisoblanadi. Qiyoslash uchun, Germaniya Federativ Respublikasida federal darajadagi yirik yoshlar ittifoqlari va tashkilotlarining soni 90dan ortiq. Bu tashkilotlar yoshlarga siyosiy yo‘nalish beradi, uyushtiradi, davlat bilan muloqot va hamkorlik qilishlari uchun imkoniyatlar yaratadi.

O‘zbekistonning yoshlar siyosati shunday bo‘lishi kerakki, davlat keyingi o‘n yilliklarga kuchli liderlar qatlamini tayyorlashi kerak. Keyingi o‘n yilliklarda, insoniyat raqamli jamiyatga yanada chuqurroq kirib boradi. Hayotning barcha sohasi mislsiz raqamlashadi. Axborotlashuv miqdori faqat oshib boradi.

Misol uchun, 2030, 2040 yoki 2050 yillarga borib, O‘zbekistonga juda kuchli va raqobatdosh siyosiy liderlar va malakali elita zarur bo‘ladi. Bu elita va liderlar qatlamini tayyorlashni bugundan boshlash kerak. O‘zbekiston yoshlariga iqtisodiy, huquqiy va siyosiy bilimlar berish, ularni erkin va tanqidiy fikrlay oladigan shaxslar sifatida yetishtirish – davlatning yoshlar siyosatidagi eng markaziy vazifasi bo‘lishi kerak.

Kamoliddin Rabbimov,
siyosatshunos