Global tadqiqotlar havoning ifloslanishi kamayganini tasdiqladi 

Global ma’lumotlarning tahlili inson salomatligi uchun xavfli bo‘lgan mayda qattiq zarrachalar ta’siri kamayganini ko‘rsatdi. Bu haqda Sent-Luisdagi Vashington universiteti olimlari ma’lum qildi. 

Hajmi 2,5 mikrometr yoki undan kichik bo‘lgani uchun PM2.5 deb ataladigan mayda zarrachalar ta’siri butun dunyo bo‘ylab millionlab bevaqt o‘lim, umr ko‘rish davomiyligining qisqarishi va ijtimoiy xarajatlarga olib kelmoqda. Bunga ko‘pincha qazilma va qattiq bioyoqilg‘i yonishi sabab bo‘lyapti. 

Olimlar bir qator davlatlar tomonidan PM2.5 chiqindilarini qisqartirish bo‘yicha qabul qilingan strategiyalar samara berganini ta’kidlamoqda. Tadqiqotchilar 1998 yildan 2019 yilgacha bo‘lgan davrdagi ma’lumotlarni tahlil qildi va 2011 yilda burilish nuqtasi sodir bo‘lganini, shundan so‘ng ijobiy dinamika kuzatila boshlaganini aniqladi. 

2011 yilgacha PM2.5 ta’sirining sezilarli o‘sishi hamma joyda, asosan Osiyo, Afrika va Janubiy Amerikada kuzatildi. Ammo 2011 va 2019 yillar oralig‘ida dunyoning boshqa mintaqalarida, jumladan, Yevropa, Osiyo-Tinch okeani, Janubi-Sharqiy Osiyo, Rossiya, Afrika va ayniqsa, Xitoyda sezilarli pasayish kuzatildi. 

«2013 yildan boshlab, Xitoy havo sifati nazoratini kuchaytirgani sababli global miqyosda o‘zgarishlar sodir bo‘ldi», dedi tadqiqot bosh muallifi Chi Li. 

Qayd qilinishicha, mintaqaviy ma’lumotlarga ko‘ra, 2011 yildan 2019 yilgacha global xavf pasayishi salmog‘ining 90 foizi Xitoyga to‘g‘ri keladi. Buni Xitoy tomonidan PM2.5 konsentratsiyasini pasaytirishga qaratilgan tezkor chora-tadbirlar bilan izohlash mumkin. 

Tadqiqotchilar, shuningdek, PM2.5 bilan bog‘liq global o‘limning kamayishini aniqladilar. Olimlarning fikriga ko‘ra, bu 2,65 million o‘limni kechiktirishga yordam berdi. 

Olimlar fikriga ko‘ra, hozirgi vaqtda sun’iy yo‘ldoshlar va yerdagi o‘lchovlar orqali global PM2.5 monitoringi imkoniyatlarini saqlab qolish va rivojlantirishni davom ettirish zarur. Chiqindilarni kamaytirishdagi muvaffaqiyat barcha sa’y-harakatlarning samarasini ko‘rsatib, kelgusidagi ishlarni rag‘batlantiradi.