O‘zbekistonning JSTga a’zoligi bo‘yicha 7-yig‘ilish: Jyenevadan reportaj

16 noyabr kuni O‘zbekistonning Jahon savdo tashkilotiga a’zo bo‘lishi bo‘yicha ishchi guruhning bir yil ichida ikkinchi yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Tafsilotlar – tashkilotning Jyenevadagi bosh shtab-kvartirasidan Kun.uz muxbiri tayyorlagan reportajda.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Ishchi guruh yig‘ilishidan oldingi kunlarda O‘zbekiston Turkiya, Mo‘g‘uliston va Saudiya Arabistoni bilan Jahon savdo tashkilotiga qo‘shilish bo‘yicha muzokaralarni yakunlab, tegishli bayonnomalarni imzoladi.

Bu bilan, a’zolik jarayonida yakuniy kelishuvga erishilgan davlatlar soni beshtaga yetdi: avvalroq Gruziya va Nigeriya bilan ham imzolangan. Yaqin vaqt ichida Yaponiya, Shri-Lanka va Moldova bilan muzokaralarni rasman yakunlash reja qilingan.

Umuman, jami 30 ta mamlakat O‘zbekiston bilan JSTga kirishi borasida faol muzokara olib borish istagini bildirgan.

Jyenevaga tashrif buyurgan O‘zbekiston delegatsiyasiga bosh vazir o‘rinbosari, JST bilan ishlash bo‘yicha idoralararo komissiya raisi Jamshid Xo‘jayev rahbarlik qildi. U tashrifi davomida Jahon savdo tashkiloti bosh direktori Ngozi Okonjo-Iveala bilan uchrashuv o‘tkazdi. Tashkilot rahbari uchrashuvdan keyin bergan qisqacha izohida rasmiy Toshkentning a’zolik jarayonini tezlashtirishni qo‘llab-quvvatlashini aytib o‘tdi.

O‘zbekiston Jahon savdo tashkilotiga a’zo bo‘lish uchun arizani 1994 yilda bergan, lekin 2005 yildan keyin a’zolik jarayoni to‘xtab qolgan. Oradan 15 yil o‘tib, 2020 yilda ishchi guruh o‘z faoliyatini qayta tikladi. Ishchi guruhning 16 noyabr kuni bo‘lib o‘tgan 7-yig‘ilishida O‘zbekiston tomoni o‘z zimmasiga majburiyatlar olish yuzasidan shu yil yozda taqdim etilgan 10 ta hujjat loyihasiga qo‘shimcha ravishda, majburiyatlar to‘g‘risida yana 19 ta loyihani taqdim etdi.

“Sizni ishontirib aytamanki, muzokaralarimizning keyingi bosqichi a’zolik jarayonini chuqurlashtirishga va Jahon savdo tashkiloti talablari bo‘yicha kelishuvlarga erishishimizga zamin yaratadi”, dedi Jamshid Xo‘jayev ishchi guruh yig‘ilishi boshidagi nutqida.

Jahon savdo tashkiloti – dunyodagi eng yirik iqtisodiy tashkilot bo‘lib, dunyo savdosining 95 foizi unga a’zo 164 ta mamlakat hissasiga to‘g‘ri keladi. Turkiyaning tashkilotdagi elchisi Alparslan Ajarsoyning so‘zlariga ko‘ra, tashkilotga a’zo bo‘lish O‘zbekistonga ana shu 164 ta davlat bilan xuddi eng yaqin hamkorlardek savdo qila boshlash imkoniyatini beradi.

“Eng sevimli hamkor davlat degan tushuncha bor. Bu tashkilotda 164 ta davlat o‘zaro savdodagi ochiqlik nuqtayi nazaridan bir-biriga nisbatan eng sevimli hamkoridek munosabatda bo‘ladi. O‘zbekiston a’zo bo‘lsa, u ham 164 ta davlat tomonidan aynan shunday munosabatga sazovor bo‘ladi. Boshqa tomondan esa, tashkilot doirasida xalqaro savdoning tartib-qoidalari aniq belgilab qo‘yilgan, ularni buzish holatlari qat’iy monitoring qilib boriladi”, – dedi turk elchisi.

O‘zbekistonning Jahon savdo tashkilotiga qo‘shilishi bo‘yicha ishchi guruh raisi Seong Deok Yun yig‘ilish muvaffaqiyatli o‘tganini qayd etdi.

“Yig‘ilish ancha uzoq davom etdi. O‘zbekiston delegatsiyasini ishchi guruhning yig‘ilishi muvaffaqiyatli o‘tgani bilan tabriklayman. Yig‘ilishning borishidan shuni sezdimki, O‘zbekiston delegatsiyasi ko‘p tayyorgarlik ko‘rgan. Bunday yuqori darajadagi tayyorgarlik boshqa mamlakatlar vakillarining ham e’tiborini tortganiga ishonchim komil”, – dedi ishchi guruh raisi.

O‘zbekiston prezidentining JST bo‘yicha maxsus vakili Aziz Urunov ishchi guruhning 6-yig‘ilishi shu yil mart oyida o‘tganini eslatib, birinchi marta bir yilda ikkita yig‘ilish o‘tkazilayotganiga e’tibor qaratdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, O‘zbekiston jarayon yakunlangunga qadar yiliga ikkitadan yig‘ilish o‘tkazib borilishini ko‘zda tutmoqda.

“Yig‘ilish juda ham konstruktiv o‘tdi. A’zo davlatlar, ayniqsa AQSh, Yevropa Ittifoqi, Buyuk Britaniya, Shveytsariya davlatlari tomonidan bizga juda faol ravishda savollar berildi, masalalar ko‘tarildi. Bu – JSTga qo‘shilish jarayonidagi ishlarimizni tezlashtirishga yordam beradi, chunki ular nima ishlar qilishimiz kerakligi bo‘yicha juda yaxshi signallar beradi”, – dedi u.

O‘zbekiston rasmiylari 2023 yil boshida bergan bayonotlarida Jahon savdo tashkilotiga a’zo bo‘lish bo‘yicha asosiy muzokaralar shu yil oxirigacha yakunlanishini aytgandi. Aziz Urunov Kun.uz muxbirining bu maqsadga erishish kechikayotgani va umuman a’zolik jarayoni qancha muddat davom etishi mumkinligi haqidagi savollariga javob berdi.

“To‘g‘ri, 2023 yil yakunigacha asosiy muzokaralarni yakunlash maqsadi qo‘yilgandi. Birinchidan, muzokaralar – juda ham murakkab jarayon. Ikkinchidan, bir xil muzokaralarda ancha oldinga ildamlagan bo‘lsak ham, ayrim davlatlar boshqa ko‘p tomonlama muzokaralardagi jarayonlar qanaqa ketishini kuzatib, ikki tomonlama muzokarani yakunlashdan o‘zini tiyib turadi. Misol uchun, bugungi kunda biz muzokaralarni deyarli yakunlab bo‘lgan 4-5 ta davlat bor, lekin ular muzokarani yakunladik deb e’lon qilishga shoshishmayapti”, – dedi O‘zbekistonning JST bo‘yicha bosh muzokarachisi.

Aziz Urunovga ko‘ra, davlatlarning Jahon savdo tashkilotiga qo‘shilish jarayoni o‘rtacha 10 yildan oshiqroq vaqt oladi. U misol sifatida Qozog‘iston va Rossiyani keltirdi – bu davlatlar 19 yil deganda JST a’zosiga aylangan. Urunov muxbirning Qirg‘izistonga 2 yil-u 10 oy yetarli bo‘lgani haqidagi mulohazasiga munosabat bildirdi.

“Qirg‘iziston 2 yildan ortiqroq vaqt ichida JSTga kirgani masalasini tashkilotning asosiy yirik a’zo davlatlari bilan muhokama qilganimizda, ular: “2 yillik muzokara vaqtida deyarli muzokara qilmaganmiz, biz shartlarni qo‘yganmiz va ular qabul qilingan”, deb aytishgandi. Qolaversa, u paytdagi JSTga kirish shartlari ham ancha soddaroq bo‘lgan. JSTga qancha kech kirsang, kirish shuncha qiyin bo‘ladi, degan gap bor.

Tojikiston 10 yildan ortiqroq, Qozog‘iston esa 19 yilda kirgan. Biz 2003-2005 yillarda dastlabki faol muzokaralarni olib borganmiz. Va bu muzokaralar 2020 yilda tiklandi. Nofaol muddatni chiqarib tashlaydigan bo‘lsak, biz JSTga umumiy hisobda 10 yilga yetmasdan ham kiramiz, xudo xohlasa. Jarayonni yaqin istiqbolda yakuniga yetkazamiz”, – dedi Aziz Urunov.

Hukumatning mahalliy ishlab chiqaruvchilarni himoyalashga intilishi a’zolik jarayonini uzaytirayotgan omillardan biri emasmi? Urunov Kun.uz muxbirining bu savoliga ham javob berdi.

“Ayrim odamlarda shunaqa tushunchalar bor: “JSTga kirsang, demak, hech narsani himoya qilmaysan, hamma narsani ochib berasan”. Aslida unaqa emas. Agar unaqa bo‘lganida, biz davlatlar bilan ikki tomonlama muzokaralarni olib borib o‘tirmagan bo‘lardik. Hamma shartlariga rozi bo‘lib, hamma narsamizni erkinlashtirib, ochib bergan bo‘lardik. Bugungi kunda hukumat jamoasi o‘zimizning iqtisodiy manfaatlarimizdan kelib chiqqan holda, mavjud korxonalarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida ish olib bormoqda”, – deya ta’kidladi O‘zbekiston prezidentining JST bo‘yicha maxsus vakili.