Қишлоқда бир кун: Фарғонанинг Тувадоқ қишлоғига сафар

Ижодий гуруҳнинг дастлабки манзили Боғдод тумани марказида жойлашган автошоҳбекат бўлди. Туман марказидаги ҳайдовчилар асосан «Дамас» автомашинасидан йўловчи ташишда фойдаланишади. Ҳайдовчиларга микрофон тутганимизда улар бугунги куннинг энг оғриқли масалаларидан бири – «заправка»лардаги навбатлар ҳақида гапириб берди.

«Метан тўлдириш «заправка»лардаги муаммоларни борсангиз кўрасиз. Буни сўз билан таърифлаб бера олмайман. Ўзим автомобилимга газ тўлдириш учун бир кунда 3 соатдан 5 соатгача навбатда тураман. Икки минг сўмлик йўналишда қатнайман. Йўналиш учун ҳар ой лицензия оламан – ойлик тўлови 350 минг сўм. Энди ўйлаб кўринг: метанда 5 соатгача навбатда турсам, кунимнинг ярми ўтади.

Метан тўлдириб чиқиб, икки марта бориб келаманми-йўқми, қоронғу тушади. Шу тарафлари озгина қийинчилик туғдиради. Агар газда муаммо бўлмаса, бундай қийинчиликлар ҳам бўлмайди. Лицензия олиш учун ойлик тўловни ҳам бажараман, ундан орттириб рўзғоримни ҳам тебратаман. Ёзда яхши бўлиб кетади. Лекин қишда муаммо», – дейди ҳайдовчилардан бири.

Киши қай юртга бормасин, ўша ҳудуднинг бозори-ю, мозорини зиёрат қилади. Боғдодда ҳафтанинг пайшанба ва якшанба кунлари катта бозор бўлади. Қолган кунлари эса туман аҳолиси кундалик харидни туман марказидаги кичик бозорчада амалга оширади.

Ҳозир нарх-наволар барқарорлигини таъминлаш ҳудудий раҳбарларнинг муҳим вазифаларидан бирига айланган. Айниқса гўшт нархи долзарб.

«Қўй гўшти олмоқчи эдик. 68 минг сўмдан бермоқда. Мол гўшти нархи билан ҳали қизиқиб кўрмадик», – дейди Боғдод тумани марказидаги гўшт дўконидан харид қилаётган аёллар.

Гўшт сотувчини ҳам суҳбатга тортдик.

«Новвос гўштларини 60 минг сўмдан, қўй гўштини 70 минг сўмдан сотяпмиз. Ўзим қассобман. Ўзим сўйиб, ўзим сотаман», – дейди у.

Улардан бугунги кунда жойларда арзонлаштирилиб сотилаётган ярмаркаларда гўшт нархи нисбатан арзонроқ-ку, деб сўраганимизда, улар буни қуйидагича изоҳлади:

«Улар энди навига қараб сотилмоқда. Сигир гўштини 50 мингдан сотишмоқда, ғунажин гўшти 55 минг сўмдан, новвос гўштини 60 мингдан сотишмоқда. Гўштнинг таъмида фарқи бор».

Қассоб-тадбиркор билан суҳбатимизни якунлаб, мева бозорига ўтамиз. Бугунги кунда ижтимоий тармоқларда кенг муҳокамаларга сабаб бўлаётган мандарин нархи билан қизиқдик.

«Мандарин нархи – 50 минг сўм. Ўзимиз 48 минг сўмдан олиб келяпмиз. Қолса, икки минг сўм фойда қолади», – дейди сотувчи аёл.

Аҳоли қишда уйини иситиш учун ўтин ва кўмирдан фойдаланади. Бу маҳсулотлар учун эса ҳудудларда алоҳида савдо шохобчалари ташкил этилган. Туман ҳудудидан ўтадиган Фарғона йўлининг икки четида кўмир сотадиган тадбиркорлар фаолият юритади. Боғдодликларнинг аксарияти кўмир маҳсулотларини шу ердан харид қилади.

Маҳсулотлар махсус қопларга тортиб, жойланиб, харидорлар олиб кетиши учун қулай қилиб қўйилади. Йўл четидаги кўмирни махсус қопларга жойлаётган тадбиркорларни суҳбатга тортдик. Нархлар билан танишдик.

«Кўмир нархи 700 сўмдан бошланади. Турига ва ҳолатига қараб 900, 1000, 1200 сўмгача бор. Битта қопга 50 кило кўмир жойланади. 50 килолик қопдаги кўмир битта хонадонга 5-6 кунгача етиши мумкин», – дейди тадбиркор.

Kun.uz'нинг мурожаатлар бўлимига Боғдод туманидан ҳам мурожаатлар келиб тушмоқда. Муаммоларнинг аксариятини табиий газ, электр энергияси, сув ва йўл билан боғлиқ муаммолар ташкил этади.

Тувадоқ қишлоғидан юборилган мурожаатни ўрганиш учун қишлоқ сари йўл олдик. Бу ерда маҳалла аҳли номидан мурожаат йўллаган фуқаро Алижон ака Эркабоев бизни кутиб олди.

Мурожаатчининг айтишича, ҳудудда электр энергиясидаги узилишлар бартараф этилмаяти.

«Свет»нинг режасиз, огоҳлантиришсиз узиб қўйилиши одамларнинг сабрини синамоқда. Бу – одамларнинг устидан очиқдан-очиқ кулиш эмасми? Сабаби номаълум. Туман электр тармоқларига телефон қилсак, доимо банд. Адашиб тушиб қолсак кўтармайди ёки кўтариб қўйиб қўяди», – дея Алижон ака телефони ёрдамида туман электр тармоқлари корхонасига бир кунда қилинган чақирув қўнғироқларини кўрсатди.

Ҳисоблаб чиқдик. Барча чақирувлар сони 150дан ортиқ. Энг қизиғи, телефондаги чақирувларга туман электр тармоқлари корхонаси диспетчерлик бўлимидан ҳеч қандай жавоб берилмаган.

«Ўзимиз-ку бир амалламоқдамиз. Бироқ, уйда қари ота-оналаримиз бор, кўпчиликда гўдаклар бор. Улар қийналяпти. Айнан кечки овқат вақтида, эрталаб нонушта устида ўчириб қўйилади».

Маҳалла аҳлининг фикрича, қишлоққа бир кунда берилса 1–2 соатгача электр энергияси берилади. Қолган вақтлар эса улар токсиз ўтиришга мажбур. Электр энергиясисиз маҳаллада истиқомат қиладиган мактаб ўқувчиларининг дарс тайёрлаш жараёнлари билан қизиқдик.

«Шароит борлар аккумлятор қўйиб уйини ёритади, кимдир движок қўшади. Масалан, менда иккаласи ҳам йўқ, фарзандларим телефон ёруғида дарс тайёрлайди», – дейди Алижон Эркабоев.

Тувадоқликларни қийнаб келаётган муаммолардан яна бири – ички йўллар. Суҳбатдошимизнинг айтишича, қиш фаслининг ёғин-сочин кунларида маҳалладаги ўқувчиларнинг аксарияти мактабга бормайди.

«Фарзандларимизни бу йўлларда мактабга юборгани қўрқамиз. Маҳалла аҳли икки бор пул йиғиб, кўчаларга шағал тўктирдик. Яқинда маҳалла оқсоқоли келиб, «маҳалла йўлларини ҳамкорликда қиламиз, автоуловга ёнилғи қуйиб берсаларинг, уловни ўзим топаман, яна шағаллаштирамиз», деган эди. У ҳам гаплигича қолиб кетди. Орада қиш кириб келиб ҳамма ўзини ташвиши билан ўзи бўлиб кетди».

Биз қишлоқ аҳлидан мазкур масала бўйича туман ҳокимлиги, сектор раҳбарига мурожаат қилган-қилмаганини сўрадик. Алижон аканинг билдиришича, ҳокимликка борган, масъулларга мурожаат қилган. Бироқ масала мана бир неча йилдирки, ҳал этилмасдан келинмоқда.

«Сектор раҳбарини танимаймиз. У ким, нима иш қилади, бехабармиз. Бирор маротаба маҳаллага келиб аҳоли билан учрашмаган. Лекин маҳалла оқсоқолини кўриб турамиз», – дейди у.

Боғдодга бир кунлик сафаримизнинг батафсил тафсилотлари билан юқоридаги кўрсатув орқали танишишингиз мумкин.

Мақола сўнгида икки асосий таассуротимизни айтиб кетсак. Биринчиси – қишлоқларимизда элементар шароитларнинг йўқлиги (ортиқча изоҳга ҳожат йўқ). Иккинчиси эса, муаммоларга қарамай, ҳаёт қайнаяпти – тирикчилик ғамидаги одамларнинг эртанги кунга умиди катта. Уларга бироз шароит қилиб берилса бас.

Файзулло Султонов, Kun.uz мухбири
Тасвирчи – Шоҳуёр Қаюмов