АҚШнинг янги божлари Ўзбекистонга қандай таъсир қилади?

АҚШ президенти Доналд Трамп «бутун дунё мамлакатлари учун ўзаро божлар» жорий этилишини эълон қилди. Хусусан, бу божлар Ўзбекистон учун 10 фоизни ташкил этади. Иқтисодчи Миркомил Холбоев янги тарифларнинг Ўзбекистонга қандай таъсир этиши мумкинлигини таҳлил қилди.

— 2024 йилда Ўзбекистоннинг АҚШ билан ташқи савдо айланмаси 882 млн долларни ташкил этиб, 2023 йилга нисбатан 15,2 фоизга ошган. Бунда АҚШга экспорт 314,7 млн доллар, импорт эса 564,3 млн долларни ташкил этган. АҚШга экспорт Ўзбекистон умумий экспортининг 1,2 фоиз улушига тенг.

Бундан ташқари, экспортнинг асосий қисми хизматлар экспорти ҳисобланади. Хусусан, 2024 йилда товарлар экспорти 44,4 млн долларни ташкил этган. Яъни экспортнинг 86 фоизи хизматлар экспорти ҳисобига шаклланган. Хизматлар экспорти эса божга тортилмайди. Бошқача айтганда, АҚШга экспортимизнинг 86 фоизи кеча эълон қилинган тарифлардан ташқарида. Қолган 14 фоиз экспортимиз эса қўшимча тарифларга тортилади.

Товарлар экспортининг асосий қисми очиқланмаган товарлар (божхона коди 9999) – 7,9 млн доллар, қимматбаҳо металл (7112)- 6,6 млн доллар, алюминий 6,6 млн доллар каби товарларга тўғри келади.

Умуман олганда, тарифларнинг Ўзбекистонга тўғридан тўғри таъсири жудаям кичик. Биринчидан АҚШ мамлакат экспортида йирик савдо ҳамкор ҳисобланмайди. Иккинчидан, жорий қилинган божлар экспорт товарларининг асосий қисмига таъсир қилмайди. 

Лекин тарифларнинг деярли барча давлатларга ўрнатилгани яқин келажакда ўзининг салбий таъсирларини кўрсатмасдан қолмайди. Яъни АҚШ томонидан ўрнатилган тарифлар бутун дунёда, шу жумладан, Ўзбекистоннинг асосий ҳамкорларида ҳам ўсишнинг секинлашишига олиб келади. Ўсишнинг секинлашиши эса табиийки, товарларга бўлган талабни пасайтиради. Хусусан, ўзи шундоқ ҳам экспортимиз пасайиши давом этаётган Хитой, Туркия, Қирғизистон, Тожикистон каби ҳамкорларимизга экспортимиз пасайиши яна тезлашиши ёки ўсиш бошланиши орқага сурилиши мумкин.

Аммо ноаниқликлар шароитида асосий экспорт товаримиз бўлган олтиннинг нархи янги тарихий максимумларга етиши кутилмоқда. Яъни бошқа товарлар экспортидаги пасайиш олтин экспорти билан компенсация қилиниши мумкин. Бундан ташқари, Қўшма Штатлар катта иқтисодиёт бўлгани сабабли, АҚШ томонидан ўрнатилган бож глобал бозорда товарлар нархини пасайтиради. Бу эса ўз навбатида импортимизнинг арзонроқ кириб келишига олиб келиши мумкин. Бир жиҳатдан бу монетар сиёсат учун яхши шарт-шароитлар яратса, яъни инфляцияни жиловлаш йўналишида, бошқа томондан ички ишлаб чиқарувчиларга кутилмаган рақобатни пайдо қилиши мумкин.