Хитойнинг ядро триадаси, Ғарб учун сигнал ҳамда Путин ва Кимнинг қўллови – Пекиндаги парад қандай ўтди?

Пекин марказида ўтган парадда Хитой ўзининг ядро триадаси ва гипертовушли ракеталарини илк бор оммага кўрсатди. «Хитой – ҳеч қандай золимликдан қўрқмайдиган миллатдир», деди Си Жинпинг. Путин ва Ким иштироки дунё ОАВлари нигоҳида бўлди, Трамп эса буни АҚШга қарши тил бириктириш, деб атади.

3 сентябрь куни Хитой президенти Си Жинпинг Пекин марказида Иккинчи жаҳон уруши тугаганининг 80 йиллигини нишонлаш учун оммавий ҳарбий парадга бошчилик қилди. Си қисқа нутқини уруш фахрийларини ёдга олиш билан бошлади ва тарих такрорланмаслиги учун урушнинг илдизларини йўқотишга чақирди. Аммо унинг бош хабари келажакка қаратилганди: бугун Хитой кучли, ҳеч кимдан қўрқмайди ва дунёда етакчи ролни ўйнашга тайёр.

«Хитой – ҳеч қандай золимликдан қўрқмайдиган, ўз оёқларида мустаҳкам турадиган буюк миллатдир. Биз тинч тараққиёт йўлидан борамиз ва инсониятнинг умумий келажаги ҳамжамиятини барпо этиш учун барча мамлакатлар халқлари билан қўл бериб ишлаймиз», дея Хитой етакчисининг сўзларини келтирмоқда AP нашри.

New York Timesʼнинг ёзишича, Хитой раҳбари Си Жинпинг улкан ҳарбий паради – «мамлакат суверенитетига қарши чақириқларга кўз юмиб бўлмаслиги» ҳақида қатъий огоҳлантириш берди. Унинг ёнида жой олган етакчилар, жумладан глобал тартибда АҚШга қарши чиққан Россия президенти Владимир Путин, Шимолий Корея етакчиси Ким Чен Ин, Эрон ва Покистон президентлари эса бу геосиёсий сигнал мазмунини янада кескинлаштирди.

Ҳарбий чиқишлар ва техникалар

Асосий чиқишлар Хитой Халқ озодлик армиясининг аскарлари ритмик оҳангда қадам ташлаши, этик товушларининг акс садоси билан бошланди. Хитой Қуролли кучларини Марказий ҳарбий кенгаш раиси ҳисобланган Си Жинпинг кўздан кечирди ва марказий проспект бўйлаб лимузинда юриб ўтди.

Айтиш мумкинки, тадбир Коммунистик партияни унинг инқилобий ўтмиши билан боғлайдиган рамзлар ва ранглар била тўла эди.

Тахминан 90 дақиқа давом этган парад давомида ракеталар, жанговар самолётлар ва бошқа ҳарбий техникалар намойиш қилинди. Уларнинг айримлари илк бор омма олдига олиб чиқилмоқда. Халқ озодлик армияси сафидаги юришларда анъанавий қуруқлик ва денгиз бўлинмаларидан тортиб, ахборот хавфсизлигига масъул киберфазовий бўлинмагача янги тузилмалар иштирок этди.

Ракеталар

Хитой илк бор денгиз, қуруқлик ва ҳаво базаларидан биргаликда учирилиши мумкин бўлган, ядро каллакларини ташишга қодир ракеталар «учлигини» намойиш этди.

Уларга ҳаво базасидан учириладиган узоқ масофали «Jinglei-1», сув ости кемасидан учириладиган қитъалараро «Julang-3», шунингдек қуруқлик базасидаги қитъалараро «Donfeng-61» ва «Donfeng-31» ракеталари киради. «Булар — Хитой суверенитети ва қадр-қимматини ҳимоя қилиш учун мўлжалланган стратегик «козиркарталар»», дея хабар берди Хитой давлат нашрлари.

Турли манбаларга кўра, ушбу қитъалараро баллистик ракеталарнинг учиш масофаси 12 минг километргача етади.

Шунингдек, парадда намойиш этилган «Donfeng-5C» 1970 йилларда бошланган ракета дастурининг сўнгги версиясидир.

Бу ракета суюқ ёқилғида ишлайди ва бир нишонга кўп сонли, мустақил бошқариладиган жанговар каллакларни (MIRV) тушириш қобилиятига эга.

Парад АҚШ авиаташувчиларига қарши синовдан ўтказилган, макетлар устида илгари синаб кўрилган гипертовушли кемага қарши ракеталарни ҳам намойиш қилди. Улар орасида «Yingji-19», «Yingji-17» ва «Yingji-20» бор.

Бошқа ракеталар сифатида «ҳар қандай об-ҳаво шароитида жанг олиб бориш қобилияти»га эга қанотли ракеталар, бошқа гипертовушли ракеталар ҳам кўрсатилди.

Лазер қуроллари

Хитой дрон ҳужумларига қарши мудофаа сифатида лазер қуролларини ишлаб чиқмоқда. Парадда унинг тўлиқ анти-дрон тизимлари, юқори энергияли лазер қуроллари ва юқори қувватли микротўлқинли қуроллар — намойиш этилди. Хитой давлат ОАВлари бу мажмуани анти-дрон тизимларидаги «учлик» сифатида таърифлади.

Хитой сув остида ва ҳавода ишлай оладиган, разведка ҳамда нишонларга зарба беришда қўлланиши мумкин бўлган дронларни кўрсатди. Шунингдек, кемалардан учирилиши учун мўлжалланган учувчисиз вертолётлар ҳам намойиш этилди.

Бошқа қуроллар

Шу билан бирга, денгиздаги кемаларни яксон қилишга мўлжалланган гипертовушли ракеталар ҳам кўрсатилди. Улар Япониядаги АҚШ флотининг асосий ташвишга солувчи қуроллардан бири ҳисобланади.

Жумладан, HSU100 ва AJX002 сув ости дрони — узун, қора, трубасимон, орқа қисмида винтли, тор сувости кемасига ўхшаш аппарат.

Ердаги техникалардан сўнг жанговар ва бомбардимончи самолётлар осмонда парвоз қилди, баъзилари бир маромда турли рангдаги излар чизди. Вертолётлар бир сафда учиб ўтди.

Иккинчи жаҳон уруши тугаганининг 80 йиллиги шарафига 26 та вертолётдан иборат бир гуруҳ «80» рақамини ҳосил қилди. Умуман олганда тадбирда 80 рақами билан боғлиқ кўплаб рамзий чиқишлар бўлди. Масалан, парад бошида 80 марта замбарак ўқ узилди, кейин ҳар бири 80 мингтадан бўлган кабутарлар ва шарлар осмонга учирилди.

Пекиндаги парад фавқулодда хавфсизлик чоралари билан уйғун ҳолда ўтди. Унда кўплаб йўллар олдиндан ёпилди, Пекин бўйлаб сон-саноқсиз хавфсизлик ходимлари жойлаштирилди.

Трампнинг саломи ва ташқарига сигнал

Маросим бошланганидан бир қанча дақиқа ўтар-ўтмай, АҚШ президенти Доналд Трамп Вашингтондан муносабат билдирди. У Сини Хитойга урушда Америка кўрсатган ёрдамини эътиборсиз қолдиришда айблади.

«Энг катта савол шуки, жаноб Си Хитойга жуда дўстона бўлмаган босқинчидан ОЗОДЛИКни таъминлашда АҚШ кўрсатган улкан ёрдам ва 'қонʼ ҳақида тилга оладими йўқми», деб ёзди Трамп Truth Social'да.

«Америка Қўшма Штатларига қарши тил бириктирар экансизлар, Владимир Путин ва Ким Чен Ин жанобларга энг самимий саломларимни етказинг», дея қўшимча қилди Трамп.

Си Жинпинг эса ўз нутқида Американи номини тилга олмади, аммо Хитойга Япония босқинига қарши туришда ёрдам берган хорижий давлатларга миннатдорлик билдирди.

Таҳлилчиларга кўра, аслида ҳам Си Жинпингнинг паради ўтмишни эслаш билан чекланмай, Ғарбга Хитойнинг «тўхтатиб бўлмас» юксалиши ҳақидаги хабардир.

«Си ҳам, Путин ҳам ғалабани қимматга тушган, аммо тугалланмаган деб билади. Уларнинг фикрича, 'гегемон кучларʼ ҳали ҳам уларга ўзга бир моделни тиқиштирмоқчи ва дунёдаги муносиб ўринларини тўсиб қўймоқчи. Энди улар уруш хотирасидан келажак авлодларни Ғарб қадриятларига қарши эмлаш ва ўзлари тасаввур қилаётган глобал тартибни қонунийлаштириш учун фойдаланмоқчи», дейди Америка университети доценти Жозеф Торигиан.

Си Жинпинг шунингдек, Тайван ва унинг халқаро қўллаб-қувватловчиларига расмий мустақилликка қадам ташлашнинг оқибатлари ҳақида билвосита огоҳлантириш берди.

«Си Хитойни глобал марказий куч сифатида қабул қилдириш ва халқаро тизимни Хитой афзалликларига мос равишда қайта созлашга интилади. У ўз парадида бошқа етакчиларнинг иштирокини мақсадларига эришиш сари қўйилган қадамлар тасдиғи сифатида кўради», дея Brukings институтининг Хитой маркази директори Раян Хасс сўзларини келтирмоқда New York Times.