Украина РФдан 43 млрд доллар миқдорида "иқлим репарацияси" талаб қилмоқда

Украина ҳокимияти уруш натижасида атроф-муҳитга етказилган зарар учун Россиядан 43 млрд доллар (37 млрд евро) миқдорида компенсация талаб қилиш ниятида. Бу ҳақда 18 ноябр куни тарқатилган БМТнинг иқлим ўзгариши масалалари бўйича конференцияси (COP30)даги Украина делегацияси пресс-релизида айтилган.

Ҳужжатда таъкидланишича, бу "урушдан сўнг биринчи марта талаб қилинаётган иқлим репарацияси" ҳисобланади. Урушдан кейин Украинани "экологик жиҳатдан барқарор тарзда тиклаш" учун ушбу маблағ сарфланиши лозим.

"Россия кўп жиҳатдан ифлос ('кир') уруш олиб бормоқда, ва бунда бизнинг иқлимимиз ҳам зарар кўряпти", – деди Украина иқтисодиёт, атроф-муҳит ва қишлоқ хўжалиги вазир ўринбосари Павел Карташов.

"Ёқилаётган улкан миқдордаги ёнилғи, ёндириб юборилган ўрмонлар, вайрон қилинган бинолар, ишлатилган бетон ва пўлат – буларнинг барчаси, аслида, можаронинг 'углерод изи' бўлиб, катта иқлимий харажатларга сабаб бўлмоқда, – деб қўшимча қилди у. – Бу тажовузнинг иқлимий оқибатлари бизнинг чегараларимиздан анча узоқларда ҳам ва келажакда ҳам ҳис этилади".

Пресс-релизда айтилишича, Украинанинг талаби уруш оқибатида парник газлар ташламаларини ҳисоблаш ташаббуси – IGGAW баҳоларига асосланган. Ушбу маълумотларга кўра, Россия бошлаган ҳарбий ҳаракатлар CO₂-эквивалентида қарийб 237 млн тонна ташламага олиб келган. IGGAW вакили Леннард де Клерк Reuters агентлигига бу миқдор Ирландия, Белгия ва Австрия бир йилда биргаликда чиқарадиган ҳажмга деярли тенг эканини айтган.

IGGAW экспертлари талаб қилинаётган репарация суммасига чиқиш учун углерод ташламаларининг таклиф этилаётган "ижтимоий нархи"дан фойдаланган. Яъни, бу ташламалар жамиятга қанча зарар етказишини пулда ифода этувчи кўрсаткич назарда тутилган. Олимлар бу кўрсаткични бир тонна учун 185 доллар деб баҳоламоқда.

Де Клеркнинг айтишича, РФдан "иқлим репарацияси" талаб қилиш масаласи ҳозирда Европа кенгаши томонидан яратилаётган махсус механизм орқали кўтарилади. Ушбу тартиб доирасида украиналиклардан урушдан кўрилган зарар учун қарийб 70 мингта даъво аризаси аллақачон қабул қилинган.

Аввалроқ Франкфурт-Одердаги Виадрина Европа университети профессори Сюзанн Воршех Украинада уруш туфайли келиб чиққан экологик фалокат кўламини "гигант" деб атаган эди. Мутахассис 25 000 гектар ёндириб юборилган ўрмонлар, 220 та таҳдид остида қолган ёки йўқ қилинган қўриқхоналар ва деярли 1 млн гектар ер ва ўрмон миналанганини эслатган.

Виадрина олимлари Украина расмийлари ва нодавлат ташкилотлари вакиллари билан ҳамкорликда атроф-муҳитни оммавий равишда вайрон қилиш – экоцид ҳолатлари бўйича далиллар тўпламоқда. Мақсад – айбдорларни жавобгарликка тортиш ва етказилган зарар учун компенсация талаб қилиш.

Ҳаагадаги Халқаро жиноий суд ҳозирча экоцидни жиноят сифатида кўриб чиқмайди, аммо ЕИ ва БМТ экологик жиноятларни ХЖС кўриб чиқадиган жиноятлар рўйхатига киритиш учун кампания олиб бормоқда.